اگر فردوسی را بشناسید، حتما داستان هفت خوان رستم به گوشتان خورده است. آرامگاه فردوسی از جاهای دیدنی مشهد که امروزه به یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین آرامگاه‌های ایران تبدیل شده، همانند داستان رستم، راهی طولانی و پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته است.
از قبری فراموش شده در گوشه‌ای از توس تا مقبره‌ای باشکوه که امروزه پذیرای هزاران بازدیدکننده از سراسر جهان است.
اگر در سفر به مشهد هنوز به این مقبره باشکوه سر نزده‌اید، فرصت را از دست ندهید و برای بازدید از این بنای تاریخی و فرهنگی برنامه‌ریزی کنید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با آرامگاه فردوسی مشهد تا انتها با این مقاله از مجله علی بابا همراه باشید.
آرامگاه فردوسی کجاست؟
ساعت بازدید آرامگاه فردوسی چه زمانی است؟
مهمترین ویژگی آرامگاه فردوسی چیست؟
آیا برای بازدید از آرامگاه فردوسی باید ورودی پرداخت کرد؟
آرامگاه فردوسی کجاست؟
آرامگاه فردوسی در استان خراسان رضوی، ۳۰ کیلومتری شهر مشهد، بخش توس، انتهای بلوار شاهنامه، بلوار بهارستان واقع شده است. برای اینکه بهتر متوجه شوید که آرامگاه فردوسی کجاست، لوکیشن این مکان دیدنی را هم برای شما آماده کرده‌ایم:
لوکیشن آرامگاه فردوسی روی گوگل مپ
عکس از: سایت Ferdowsitoos
چگونه به آرامگاه فردوسی برویم؟
برای بازدید از مقبره فردوسی از مبدا شهر مشهد، راه‌های مختلفی پیش روی شماست. می‌توانید با استفاده از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس یا مترو یا با خودروی شخصی به آنجا بروید.
مسیر آرامگاه فردوسی با اتوبوس
یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای رسیدن به آرامگاه فردوسی، استفاده از اتوبوس‌های خط ۲۰۲ است. این اتوبوس‌ها از پایانه فردوسی مشهد به سمت توس حرکت می‌کنند و یکی از ایستگاه‌های آن‌ها آرامگاه فردوسی است. با سوار شدن این اتوبوس‌ها، در مدت‌زمان تقریبی ۴۵ دقیقه به مقصد خواهید رسید.
رفتن به آرامگاه فردوسی با مترو
اگر قصد دارید از خطوط مترو شهری مشهد برای سفر به آرامگاه فردوسی استفاده کنید، در حال حاضر خط متروی مستقیمی به این مکان وجود ندارد. با این حال، می‌توانید برای رفتن به آرامگاه فردوسی با مترو بخشی از مسیر را با مترو طی کنید. برای رفتن به آرامگاه فردوسی با مترو، سوار مترو شده و در ایستگاه نمایشگاه پیاده شوید. پس از پیاده شدن از مترو، می‌توانید با استفاده از اتوبوس‌های خط ۲۰۲ به سمت آرامگاه فردوسی حرکت کنید.
عکس از: سایت Google map
مسیر آرامگاه فردوسی با ماشین شخصی
اگر از ماشین شخصی استفاده می‌کنید کافی است از مشهد به سمت قوچان حرکت کنید. پس از رسیدن به سه راهی فردوسی، به سمت راست بپیچید و خودتان به بلوار بهارستان برسید. آرامگاه فردوسی در انتهای این بلوار قرار دارد.
قوانین و ساعت بازدید از آرامگاه فردوسی
شما می‌توانید همه روزه از آرامگاه فردوسی مشهد بازدید کنید. ساعت بازدید از مجموعه به صورت زیر است:
- شش ماهه اول سال (فروردین تا شهریور): از ساعت ۸ صبح تا ۱۹:۳۰ عصر
- شش ماهه دوم سال (مهر تا اسفند): از ساعت ۸ صبح تا ۱۷ عصر
البته ساعت کاری مجموعه آرامگاه فردوسی در ایام نوروز به دلیل استقبال گسترده بازدیدکنندگان، به۸:۳۰ صبح تا ۲۰:۳۰ شب تغییر می‌کند.
عکس از: سایت Google map
همچنین این مجموعه در روزهای تعطیل رسمی زیر تعطیل است و امکان بازدید از آن وجود ندارد:
- ۱۴ خرداد: رحلت امام خمینی (ره)
- ۲۱ رمضان: شهادت امام علی (ع)
- ۲۵ شوال: شهادت امام جعفرصادق (ع)
- ۹ و ۱۰ محرم: تاسوعا و عاشورای حسینی
- ۲۸ صفر: رحلت پیامبراکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع)
برای بازدید از این مجموعه فرهنگی باید بلیط ورودی تهیه کنید. هزینه بلیط وردی در سال ۱۴۰۳ برای گردشگران ایرانی ۲۵۰.۰۰۰ ریال و برای گردشگران خارجی ۲.۰۰۰.۰۰۰ ریال است.
برای اطلاعات بیشتر از هرگونه تغییرات درباره ساعت بازدید و هزینه ورودی می‌توانید با شماره تلفن ۰۵۱۳۲۶۶۳۸۲۵ تماس بگیرید.
فردوسی که بود؟
فردوسی، شاعر حماسه‌سرای بزرگ ایران، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ادبیات فارسی است. او در قرن چهارم هجری قمری در روستای باژ در نزدیکی شهر طوس به دنیا آمد. اطلاعات دقیقی درباره گذشته فردوسی در دسترس نیست، اما گفته شده وی دهقان و دهقان‌زاده بوده و پس از ازدواج صاحب دو فرزند (یک پسر و یک دختر) شده که پسرش را در زمان حیاتش از دست داده است.
عکس از: سایت Google map
فردوسی از کودکی آموختن علوم و ادب علاقه‌مند بود. او دانش‌های مختلفی از جمله زبان فارسی و عربی، تاریخ، اساطیر و ادبیات را فرا گرفت و با مطالعه آثار پیشینیان، توانایی‌های ادبی خود را تقویت کرد. شاهنامه، بزرگ‌ترین اثر فردوسی است نگارش آن حدود ۳۰ سال طول کشید و در آن به تاریخ اسطوره‌ای و تاریخی ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان پرداخته است.
زمان دقیق فوت این شاعر ارزشمند مشخص نیست، اما طبق روایات، وی در سال ۴۱۶ هجری قمری درگذشت و در باغ خود در توس به خاک سپرده شد.
تاریخچه آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی در مشهد داستانی طولانی و پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته است. آنچه اکنون به‌عنوان یک بنای باشکوه و نمادین از فرهنگ و ادب فارسی می‌شناسیم، حاصل تلاش‌ها و بازسازی‌های متعدد در طول تاریخ است که قدمت چندانی ندارد.
آنچه در تاریخ آمده به دلیل شیعه بودن فردوسی، پس از مرگ، اجازه دفن وی را در گورستان ندادند و او در باغ خانه‌اش به خاک سپرده شد. این محل بارها مورد حمله و تخریب قرار گرفت و با گذشت زمان، محل دقیق آرامگاه فردوسی گم شد و برای مدت‌ها اثری از آن نبود.
عکس از: سایت Wikipedia
برای اولین بار ارسلان حلذب، سپهدار طوس، بر روی مزار فردوسی آرامگاه کوچکی ساخت که حدود ۱۰۰ سال پابرجا بود. با حمله مغول‌ها، گرگوز، امیر مغول تصمیم به تخریب آرامگاه گرفت و آن را ویران کرد تا با مصالح آن قلعه‌ای در توس بسازد.
در دوره‌های بعد، آرامگاه فردوسی چندین بار بازسازی و تغییر شکل داد. در دوره ناصرالدین شاه قاجار، عبدالوهاب آصف‌الدوله، والی خراسان، بنایی ساده که شامل دو اتاق بود را بر مزار فردوسی ساخت.
در دوره پهلوی به همت تلاش‌های محمدتقی بهار و تیمورتاش، طرح بازسازی آرامگاه فردوسی مطرح شد تا بودجه‌ای برای آن در نظر گرفته شود. با تصویب بودجه در سال ۱۳۰۷، مسابقه‌ای برای طراحی آرامگاه برگزار شد و طرح مهندس معروف ایرانی، کریم طاهرزاده بهزاد که سبک معماری آن شبیه سرستون‌های دوره هخامنشی بود پذیرفته شد.
عکس از: سایت Google map
هرچند این ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود. طرح بهزاد در میانه راه متوقف و از مهندس فرانسوی، آندره گدار که از دیگر شرکت‌کنندگان مسابقه بود درخواست شد تا طرح خود را ارسال کند. طرح اولیه گدار هم اشکالاتی داشت که به تصویب نرسید در نهایت نقشه این بنا با همکاری این دو مهندس تکمیل و با نظارت حسین لر زاده در سال ۱۳۱۳ به پایان رسید.
در سال‌های بعد به دلیل سست و محکم نبودن، بنا فرونشست و نیاز به بازسازی پیدا کرد. در سال ۱۳۴۷ بنای فعلی آرامگاه فردوسی با طرح هوشنگ سیحون بازسازی شد و به شکل امروزی درآمد.
در طول سال‌های گذشته، آرامگاه فردوسی چندین بار مرمت و بازسازی شده است تا از تخریب آن جلوگیری شود. این بنا علاوه بر مقبره فردوسی، شامل کتابخانه، موزه و آرامگاه شاعران دیگری مانند مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شجریان نیز هست و امروزه به‌عنوان یک مجموعه فرهنگی و گردشگری مهم شناخته می‌شود.
معماری آرامگاه فردوسی
مقبره فردوسی فراتر از یک آرامگاه است. مساحت این مجموعه بیش از ۶ هکتار است و شامل بخش‌های مختلفی جون ساختمان اداری، موزه و کتابخانه و… است که در ادامه هر یک از آن‌ها را معرفی خواهیم کرد. با ورو د به این مجموعه، باغ آرام و سبز در انتظار شما است. با ادامه میر به استخر آبی می‌رسید که روبه‌روی آرامگاه قرار دارد و تصویر این بنای باشکوه را در خود منعکس می‌کند.
عکس از: سایت Google map
در کنار استخر شاهد مجسمه باشکوهی از فردوسی هستید که توسط ابوالحسن صدیقی ساخته شده است. درون استخر، سی فواره که با گل‌های نیلوفر تزیین شده‌اند، قرار دارد. این سی فواره به سی سالی که فردوسی برای سرودن شاهنامه صرف کرده، اشاره می‌کنند.
مرکز اصلی این مجموعه مقبره فردوسی است. مصالح ساخت آرامگاه فردوسی مشهد از جنس سنگ و کاشی است و معماری آن به دو بخش معماری داخلی و معماری بیرونی تقسیم می‌شود. بخش بیرونی این آرامگاه، با الهام از معماری هخامنشی ساخته شده است و شباهت زیادی به مقبره کوروش کبیر دارد.
ساختار بیرونی مقبره، سازه مستحکم مربعی شکل به مساحت ۱۰۴۳ مترمربع است که روی سکویی قرار گرفته است و ۱۸ متر ارتفاع دارد. در هر سوی این سکو پلکان‌هایی برای دسترسی آن به مقبره وجود دارد.
عکس از: سایت Google map
این سازه در اصل از روی هم قرار گرفتن ۷ مکعب کوچک‌تر تشکیل شده و تعداد ستون‌های اصلی بنا، ۱۲ عدد است. در هر وجه این بنای تاریخی ابیاتی از شاهنامه حکاکی شده است و در دیواره جنوبی، تقش برجسته فروهر به چشم می‌خورد.
معماری داخلی بنای اصلی
برای ورود به تالار و دیدن بخش داخلی آرامگاه، باید از بخش غربی وارد شوید. سپس با عبور از پله‌هایی که در سمت‌های شمالی و جنوبی واقع شده‌اند، به فضای وسیعی به مساحت ۹۰۰ متر مربع و عمق ۵ متر خواهید رسید که محل تدفین حکیم ابولقاسم فردوسی است.
عکس از: سایت Google map
بر روی دیوار پلکان‌ها، ۶ نقش برجسته وجود دارد که هر یک روایتی از حماسه‌ی شاهنامه، از جمله جنگ رستم، جنگ ایرانی‌ها و تورانی‌ها و نبرد رستم و سهراب را به تصویر می‌کشد.
۲۰ ستون بلند به ارتفاع ۴.۶۰ متر، فضای داخلی و اطراف سنگ قبر را به بخش‌های مختلف تقسیم کرده و به آن شکوه و عظمت می‌بخشد. این ستون‌ها علاوه بر نقش سازه‌ای، به‌عنوان عناصر تزیینی نیز عمل می‌کنند.
سنگ قبر
در حصار این سرستون‌های مرمری، سنگ قبری از جنس مرمر و در ابعاد ۹۰ سانتی‌متر در ۱.۵۴ متر و ارتفاع ۰.۵ متر به چشم می‌خورد. سنگ قبری که روی محل دفن حکیم فردوسی قرار گرفته توسط حجارباشی زنجانی ساخته و با متنی زیبا به خط نستعلیق استاد طاهرزاده مزین شده است. نوشته روی این سنگ عبارت زیر است:
«به نام خداوند جان و خرد. این مکان فرخنده، آرامگاه استاد گویندگان فارسی‌زبان و سراینده داستان‌های ملی ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی است که سخنان او زنده‌کننده‌ی کشور ایران و مزار او در دل مردم این سرزمین جاویدان است.»
عکس از: سایت Google map
کتابخانه فردوسی
کتابخانه آرامگاه فردوسی مشهد، یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های فرهنگی این مجموعه است. ساختمان اولیه کتابخانه، اتاقی در ضلع شرقی تالار پذیرایی آرامگاه بوده است که پس از گسترش مجموعه، به یک ساختمان دو طبقه تبدیل شد. طبقه اول مخزن کتاب و طبقه دوم به سالن مطالعه اختصاص پیدا کرده است. در این کتابخانه بیش از ۹ هزار جلد کتاب و فرشی نفیس نگهداری می‌شود.
عکس از: سایت Google map
موزه فردوسی
موزه فردوسی در بخش غربی آرامگاه قرار گرفته است. این موزه ابتدا با هدف ایجاد چایخانه سنتی و اجرای نقالی شاهنامه بنا شد، اما بعدها به همت دکتر بهروز احمدی به موزه امروزی تغییر کاربری پیدا کرد و گنجینه‌ای از آثار تاریخی و فرهنگی مرتبط با فردوسی و شهر توس را در خود جای داده است.
عکس از: سایت Google map
آثار این موزه شامل موارد زیر می‌شود:
- سفال‌های دوران اسلامی و دوره‌های قبل از اسلام
- سکه‌های طلا و نقره دوره اسلامی
- انواع تجهیزات سوارکاری از جمله سپر، گرز، تیر و آلات موسیقی و ابزار هنرهای رزمی
- شاهنامه فلورانس و شاهنامه ۷۳ کیلوگرمی (اهدایی عبدالرحیم جعفری موسس انتشارات امیرکبیر)
- انواع نقاشی از چهره فردوسی و نقاشی‌های علی رخساز از داستان‌های شاهنامه
آرامگاه مهدی اخوان ثالث
علاوه بر مقبره فردوسی، آرامگاه دو تن از بزرگ‌ترین چهره‌های فرهنگی ایران نیز در این مجموعه جای گرفته است. مهدی اخوان ثالث شاعر معاصر حماسی معروف به فردوسی قرن بیستم است که در سال ۱۳۶۹ دار فانی را وداع گفت. آرامگاه این شاعر پرآوازه، در ظلع غربی آرامگاه فردوسی قرار گرفته است. همچنین می‌توانید تندیسی از او را در کنار آرامگاهش ببینید.
عکس از: سایت Google map
آرامگاه محمدرضا شجریان
استاد شجریان، خواننده معروف و تاثیرگذار موسیقی سنتی ایران، پس از سال‌ها فعالیت هنری ارزشمند، در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۹۹ دار فانی را وداع گفت. طبق وصیت، آرامگاه ایشان در جوار آرامگاه حکیم توس قرار گرفت.
اگر به هنر، موسیقی و ادبیات علاقه‌مندید، با بازدید از این دو آرامگاه می‌توانید ادای احترامی به این بزرگان فرهنگ و هنر ایران زمین داشته باشید.
عکس از: سایت Google map
بهترین زمان بازدید از آرامگاه فردوسی مشهد
انتخاب بهترین زمان سفر به مشهد و بازدید از آرامگاه فردوسی به عوامل مختلفی مانند هزینه، میزان شلوغی، آب‌وهوا و… بستگی دارد. به‌طورکلی بهار و پاییز بهترین زمان بازدید از آرامگاه فردوسی در مشهد است. با این حال ما در ادامه، مزایا و معایب هر فصل برای بازدید از مقبره فردوسی را با یکدیگر مقایسه کرده‌ایم تا بتوانید بهترین زمان سفر برای خودتان را انتخاب کنید.
عکس از: سایت Google map
- هزینه: هزینه ورودی معمولا در طول سال ثابت است و تغییری نمی‌کند. اما هزینه‌های جانبی مانند اقامت، حمل‌ونقل و… در نوروز و ایام تعطیلات به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. بنابراین، اگر بودجه محدودی دارید، بهتر است در فصول کم‌تردد مانند پاییز و زمستان به مشهد سفر کرده و از آرامگاه فردوسی بازدید کنید.
- میزان شلوغی: آرامگاه فردوسی در تمام طول سال پذیرای گردشگران بسیاری است. اما نوروز و ایام تعطیلات تابستان، شلوغ‌ترین زمان‌های سال برای بازدید از مجموعه فرهنگی است. اگر از شلوغی و ازدحام جمعیت خوشتان نمی‌آید، بهتر است در فصول کم‌تردد سال مانند اواخر بهار، پاییز و زمستان به این مکان سفر کنید.
- آب‌وهوا: تابستان‌های مشهد گرم و خشک و زمستان‌های آن سرد است و امکان بارش باران و برف وجود دارد. از نظر آب‌وهوایی بهار و پاییز بهترین زمان سفر به مشهد و بازدید از مقبره فردوسی است. در این دو فصل آب‌وهوا معتدل و خنک است و طبیعت اطراف مشهد زیبا و دیدنی هستند.
امکانات رفاهی آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی مشهد به‌عنوان یک مکان تاریخی و فرهنگی امکانات رفاهی مناسبی را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است. این امکانات شامل پارکینگ، رستوران و کافی‌شاپ، نمازخانه، سرویس‌های بهداشتی، فضای سبز و فروشگاه صنایع دستی برای خرید سوغاتی و کتاب‌های مرتبط با فردوسی است.
عکس از: سایت Google map
جاهای دیدنی نزدیک به آرامگاه فردوسی
سفر به توس تنها به بازدید از مقبره فردوسی محدود نمی‌شود. جاذبه‌های تاریخی دیگری هم در اطراف این آرامگاه وجود دارد که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست.
بقعه هارونیه
بقعه هارونیه، بنایی مکعب شکل و آجری است که در فاصله ۱.۶ کیلومتری آرامگاه فردوسی قرار گرفته است. این بنا که قدمت آن به قرن هشتم قمری برمی‌گردد، یکی از قدیمی‌ترین بناهای شهر توس است و در سال ۱۳۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری این بنا به دوره ایلخانی برمی‌گردد و شامل بخش‌های مختلفی چون گنبد دو پوسته آجری، چهار شاه‌نشین، پنجره‌های گلی قدیمی، محراب تزیین شده، کتیبه گچی با عبارت «الدنیا الساعه» و… است.
عکس از: سایت Google map
درباره کاربری اولیه این بنا نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که این بنا مقبره امام محمد غزالی بوده است و برخی دیگر آن را به یکی از زندان‌های هارون الرشید نسبت می‌دهند. همین ابهامات و رمز و رازها در کنار معماری زیبا باعث شده است که بقعه هارونیه برای بسیاری از گردشگران جذاب باشد.
می‌توانید پس از بازدید از مقبره فردوسی سری به این بنا هم بزنید. البته باید جوری برنامه‌ریزی کنید که قبل از ساعت تعطیلی به آنجا برسید. ساعت کاری بقعه هارونیه به جز ایام تعطیلی رسمی خاص، همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۱۸ عصر است. هزینه ورودی این مکان در سال ۱۴۰۳، برای گردشگران داخلی ۲۰۰،۰۰۰ ریال و برای گردشگران خارجی ۱،۵۰۰،۰۰۰ ریال است.
ارگ کهندژ توس
ارگ کهندژ توس، یکی از جاذبه‌های تاریخی مهم در شهر توس در نزدیکی آرامگاه فردوسی در مشهد است. این بنای تاریخی که قدمتی طولانی دارد، یادگاری از دوران سلجوقیان، سامانیان و تیموریان است. این ارگ روزگاری محل زندگی حکام بوده است.
عکس از: سایت Google map
در سال‌های اخیر، برای تسهیل دسترسی گردشگران به این دو جاذبه تاریخی مهم، مسیر گردشگری زیبایی بین آرامگاه فردوسی و ارگ کهندژ توس ایجاد شده است. فاصله بین این دو بنا تقریبا ۲ کیلومتر و بازدید از آن رایگان است. اگر از دیدن بناهای تاریخی لذت می‌برید، بازدید از ارگ کهندژ توس، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برایتان رقم می‌زند.
مقبره امام محمد غزالی
در حاشیه جاده و در فاصله تقریبی ۲ کیلومتری مجموعه تاریخی آرامگاه فردوسی، مقبره‌ای وجود دارد که برخی آن را آرامگاه واقعی امام محمد غزالی می‌دانند. هرچند مقبره‌ای یادبودی نیز در بقعه هارونیه به نام ایشان وجود دارد.
عکس از: سایت Google map
این مکان آرامگاهی باشکوه نیست. آنچه در این مکان خواهید دید، مخروبه‌ای از یک قبر است که روی آن سایبانی نصب شده است.
با این وجود، بازدید از این مکان برای علاقه‌مندان به تاریخ و فلسفه اسلامی خالی از لطف نیست. می‌توانید لحظاتی را در این مکان به تامل و تفکر در مورد این فیلسوف بزرگ اختصاص دهید.
توصیه‌هایی برای بازدید از آرامگاه فردوسی
- به جز ایام نوروز که گردشگران زیادی به آرامگاه فردوسی سفر می‌کنند، بهار و پاییز بهترین زمان بازدید از این مجموعه است. همچنین ازدحام جمعیت در آخر هفته‌ها در مقایسه با روزهای دیگر بیشتر است.
- برای بازدید از آرامگاه فردوسی مشهد باید بلیط ورودی تهیه کنید. همچنین برای دیدن بقعه هارونیه باید بلیط جداگانه‌ای بگیرید.
- برای پیاده‌روی در محوطه آرامگاه، کفش‌های راحت و مناسب برای پیاده‌روی انتخاب کنید.
- عکاسی و ثبت خاطره و لحظات ماندگار را فراموش نکنید.
بسیار زیبا بود روان حکیم فردوسی شاد بزرگ مرد ایرانی.