اکثر گردشگران خارجی که به گیلان سفر می‌کنند حتما سری هم به ماسوله می‌زنند؛ این علاقه گردشگران خارجی به ماسوله نشان می‌دهد شهرت ماسوله جهانی و زیبایی آن کم‌نظیر است. شاید قبل از این فکر می‌کردید ماسوله فقط یک روستا با خانه‌های قدیمی در میان جنگل مه‌آلود است اما مطمئن باشید با خواندن این راهنما متوجه خواهید شد خیلی از جاهای دیدنی ماسوله بیرون از شهر هستند و کمتر کسی از آنها خبر دارد.
فرقی نمی‌کند یک سفر خانوادگی به ماسوله را برنامه‌ریزی کرده‌اید یا می‌خواهید در اطراف ماسوله کوهنوردی، جنگل‌نوردی یا عکاسی کنید، این یک راهنما برای برنامه‌ریزی سفر به ماسوله است.
در ادامه به صورت مختصر با همه جاهای دیدنی ماسوله، اطراف ماسوله و تاریخ آن آشنا خواهید شد.
اول کمی از موقعیت و مشخصات ماسوله بدانیم بعد به سراغ جاذبه‌های گردشگری برویم.
ماسوله کجاست؟
ماسوله در منطقه‌ای کوهستانی در جنوب استان گیلان و میان جنگل‌های انبوه قرار گرفته است. فاصله مرکز ماسوله تا مرز استان زنجان حدود ۲ کیلومتر و تا محدوده استان اردبیل یعنی منطقه گیلوان حدود ۱۰ کیلومتر است.
در کل برای سفر به ماسوله ۲ مسیر وجود دارد. جاده فومن به ماسوله از سمت گیلان و جاده ماجلان به ماسوله از طرف استان اردبیل. ماجلان آخرین روستای استان اردبیل در مسیر جاده خلخال به ماسوله است.
جاده‌ای که از سمت روستای ماجلان به ماسوله می‌رسد یک مسیر قدیمی برای عبور کاروان‌های پیاده یا چهارپایان بود که بعدها با بزرگتر شدن روستاهای واقع در مسیر و راه‌سازی امکان عبور خودرو هم فراهم شد.
در سال‌های اخیر این جاده مورد توجه قرار گرفت. در زمان نوشتن این مقاله پروژه آسفالت و ایمن‌سازی جاده ماجلان به ماسوله در حال تکمیل شدن است. هنوز بخش‌هایی از جاده خاکی است.
جاده قدیمی دسترسی به ماسوله همان جاده فومن به طرف ماسوله است که در تمام سال باز است.
نزدیک‌ترین مسیر برای رسیدن به ماسوله از تهران، همان جاده قزوین رشت تا منطقه سراوان و بعد ادامه مسیر در جاده سراوان به فومن است.
فواصل جاده‌ای ماسوله تا شهرهای اطراف:
- رشت: ۵۵ کیلومتر
- فومن: ۳۲ کیلومتر
- ماکلوان: ۲۰ کیلومتر
- طارم: ۱۰۰ کیلومتر
- زنجان: ۱۷۰ کیلومتر
- تهران: ۳۸۰ کیلومتر
ماسوله برای چه نوع سفرهایی مناسب است؟
اکثر ما ایرانی‌ها به یک نوع سفر علاقه داریم؛ سفر گروهی یا خانوادگی با خودرو شخصی، خوردن ناهار در مقصد و بعد برگشت به محل اقامت؛ اما همه به این نوع سفر علاقه ندارند و خیلی وقت‌ها سفر یک روزه برای مقصدهای جذاب کافی نیست.
ما پیشنهاد می‌کنیم برای برنامه‌ریزی دیدن جاهای دیدنی ماسوله انواع دیگر سفر مثل موارد زیر را در نظر بگیرد:
- اقامت چند روزه و گردش در تمام جاهای دیدنی ماسوله
- کوهنوردی و صعود به قله‌ها
- بازدید از ماسوله و بعد از آن سفر به زنجان یا اردبیل
- شرکت در جشنها یا مراسم‌های مذهبی
درباره جشنها تقویم مشخصی وجود ندارد و به طور معمول برگزار کننده‌های تور ماسوله از قبل اطلاع‌رسانی می‌کنند.
مراسم علم‌بندان ماسوله که در ایام محرم برگزار می‌شود مشهور است و عکاسان زیادی برای ثبت تصاویر این مراسم با شکوه به ماسوله سفر می‌کنند.
درباره انواع دیگر سفر ادامه راهنما به شما کمک می‌کند راحت‌تر تصمیم بگیرید.
آب و هوای ماسوله
آب و هوای ماسوله مثل اکثر مناطق گیلان معتدل، دارای تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است. دمای هوا در تابستان حداکثر به حدود ۳۰ درجه سانتی‌گراد و در زمستان‌ها به حدود دمای صفر می‌رسد.
هوای مه‌آلود در فصل‌های بهار، پاییز و زمستان در ماسوله دیده می‌شود و زمستان‌های آن برفی و یخبندان است.
اگر گردشی ماجراجویانه برنامه‌ریزی می‌کنید حواستان باشد که آب‌و‌هوای ماسوله همیشه مساعد نیست. اگر در زمستان و پاییز به ماسوله سفر می‌کنید برای راه‌های لغزنده زنجیرچرخ داشته باشید و کفش مناسب بپوشید.
روزهای میانی تابستان هوا شرجی و آسمانِ بدون ابر آبی‌رنگ خودنمایی می‌کند.
ماسوله چطور ساخته شد و چرا مهم است؟
در بسیاری از مناطق کوهستانی ایران روستاهایی به سبک پلکانی وجود دارد اما در میان آنها فقط چند مورد مثل ماسوله شهرت پیدا کردند. این شهرت باعث شد تا درآمد مردم وابسته به گردشگری شود.
اینطور که در تاریخ روایت شده حدود هزار سال قبل در منطقه‌ای که الان به آن ماسوله قدیم می‌گویند محلی بوده برای خرید و فروش محصولات کشاورزی، لوازم فلزی، چرم، آذوقه زمستان و هر چیز دیگری که اهالی شمالی و جنوبی کوهستان تولید می‌کردند.
در آن دوره مسیر فومن به زنجان یک مسیر مهم و حیاتی بوده است. گویا در زمستان‌های آن دوره این مسیر نسبت به بقیه راه‌ها بهتر بود. در نظر داشته باشید جاده‌هایی مثل اسالم به خلخال وجود نداشت و همین حالا هم اگر برف‌روبی مداوم انجام نشود طی چند ساعت بارش به راحتی بسته می‌شود.
نزدیکی قلعه رودخان به این منطقه هم نشان دهنده اهمیت استراتژیک مسیرهای این منطقه است.
همین تجارت و عبور کاروان‌ها باعث شد به مرور زمان عده‌ای در محل ماسوله قدیم ساکن شوند و مرکزی برای مبادله کالا شکل بگیرد. این رونق تجاری تا جایی ادامه پیدا کرد که کاروانسراهایی در مسیر ساخته شد.
در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ سال قبل در اثر اتفاقی که دقیقا معلوم نیست چه بود، ساکنان ماسوله قدیم آنجا را ترک کردند و ماسوله جدید را در فاصله ۱۰ کیلومتری ساختند. برخی می‌گویند شیوع طاعون باعث این مهاجرت شد و برخی می‌گویند زلزله یا جنگ‌های محلی دلیل اصلی بوده است.
در زمین ماسوله قدیم یا کهنه ماسوله اکتشاف‌های زیادی انجام شده که نشان می‌دهد خانه‌هایی در این منطقه وجود داشته، آهنگری می‌کردند و زندگی جریان داشته است. حالا زمین صاف که فقط تکه سنگ‌هایی در آن پراکنده شده باقی مانده است.
در ماسوله جدید هم حضور امام‌زاده عون و وفات وی در همین نقطه آنجا را به یک زیارتگاه مورد توجه سایر روستاهای اطراف تبدیل کرد.
همه این موارد که گفته شد در کنار چشمههای آب شرب فراوان و زمین‌های سرسبز مناسب دامداری، باعث اهمیت ماسوله شد.
حالا برویم سراغ جاهای دیدنی ماسوله جدید یا همان بهشت مه‌آلود.
جاهای دیدنی ماسوله
خانه‌های ماسوله و سبک معماری آنها جذاب‌ترین بخش ماسوله است. خانه‌هایی سنتی، پنجره‌های چوبی، گلدان‌هاش شمعدانی چیده شده در ایوان‌ها زیبایی خاص ماسوله است.
برای آشنایی با سایر جاذبه‌های گردشگری از خود ماسوله شروع می‌کنیم و بعد دیدنی‌های اطراف ماسوله را یک به یک معرفی خواهیم کرد.
۱. بازارچه ماسوله
بازارچه ماسوله مثل بازارهای بزرگ و طولانی نیست که ساعت‌ها در بین مغازه‌ها قدم بزنید؛ اینجا چند مغازه، دستفروش، قهوه‌خانه، غذاخوری و کارگاه از دوران طلایی ماسوله به جا مانده است.
اکثر مغازه‌ها فروشنده صنایع دستی، سوغاتی، ظروف مسی و برنجی، ادویه، ترشی و خوراکی هستند.
زمانی اینجا کاروانسرا داشت و بازارش محل مبادله تاجرها بود. کاروان‌هایی از منطقه آذربایجان به گیلان می‌آمدند یا برعکس، از ماسوله رد می‌شدند. به همین دلیل ماسوله تبدیل به یک مرکز تجاری بین دو منطقه شده بود.
از ابتدای ورود به بازار ماسوله تا انتهای آن انواع بوهای خوشمزه مسافران را مجبور می‌کند توقف کنند. بوی کباب، باقالی پخته، آش رشته، آش دوغ و کمی بوی قلیان که البته توصیه نمی‌شود.
زیباترین مغازه‌های بازار ماسوله فروشنده‌های عروسک کاموایی و کیف‌های گلیمی دست‌دوز هستند. خیلی‌ها که قصد خرید هم ندارند فقط برای دیدن این زیبایی در شلوغی بازار قدم می‌زنند.
اگر می‌خواهید با لباس محلی عکس بگیرید بالای بازار لباس‌های محلی زنانه و مردانه برای اجاره هست.
۲. موزه‌های ماسوله
اگر راهنماهای قدیمی مربوط به جاهای دیدنی ماسوله را خوانده باشید، در آنها موزه مردم‌شناسی ماسوله را معرفی کرده‌اند اما در حال حاضر این موزه خصوصی تعطیل شده است. به جای آن سه موزه کوچک دیگر فعال هستند.
موزه حیات وحش، موزه مجاور بقعه و موزه میراث فرهنگی سه موزه فعال ماسوله هستند.
موزه حیات وحش مجموعه‌ای است از حیوانات تاکسیدرمی شده که محل زندگی آنها مناطق اطراف است. موزه حیات وحش در کنار بازار قرار دارد.
موزه میراث فرهنگی یک خانه تاریخی است که در آن آثاری از دوران قاجاریه جمع‌آوری کرده‌اند. اگر موزه را پیدا نکردید از اهالی بپرسید محله «کشه سر» کجاست شما را راهنمایی می‌کنند. موزه بزرگی نیست اما نگاهی به آن ضرر هم ندارد.
موزه امام‌زاده مجموعه‌ای است از سنگ مزارهای قدیمی، ضریح قدیمی امام‌زاده، کتاب و آثاری از دوره تیموری و صفوی. همزمان با زیارت امام‌زاده می‌توانید سری هم به موزه بزنید.
بازدید از هر سه موزه وقت زیادی نمی‌گیرد و در نهایت برای آنها یک ساعت وقت در نظر بگیرید.
۳. بقعه امام‌زاده عون بن علی
بقعه عون بن علی از نوادگان امام علی (ع) است و در میان مردم جایگاه مهمی دارد. این بقعه در کنار مسجد جامع ماسوله است. اکثر مراسم‌های مذهبی مثل آئین علم‌بندان در ماه محرم در همین مسجد اجرا می‌شود.
این امام‌زاده چندین بار تعمیر شده و حتی تاریخ و توضیحات یک تعمیر اساسی را که در زمان فتحعلی شاه انجام شده روی کتیبه‌ای در داخل امام‌زاده نوشته‌اند. در سال‌های گذشته ضریح فلز‌کاری شده به جای ضریح چوبی قدیمی نصب شد.
۴. رودخانه ماسوله یا ماسوله رودخان
ماسوله رودخان همان رودخانه‌ای است که از بالای کوهستان و از چشمههای بالا دستی و برف‌های در حال آب شدن سرچشمه می‌گیرد. این رود از میان ماسوله می‌گذرد و بعد از ماسوله مسیرش را در کنار جاده ماسوله ادامه می‌دهد و در انتها شالیزارهای برنج را آبیاری می‌کند.
در داخل ماسوله دیواره بلندی در کنار رود ساخته‌اند تا جلوی ورود سیلاب‌ها را به داخل شهر بگیرد.
جاهای دیدنی اطراف ماسوله
بعد از گشتی در داخل ماسوله می‌رسیم به جاذبه‌های طبیعی اطراف ماسوله. برای گردش در جاذبه‌های گردشگری اطراف ماسوله باید برای پیاده‌روی در شیب کوهستان و در مواردی کوهنوردی آماده باشید.
پس کفش خوب و لباس مناسب را فراموش نکنید.
۵. آبشارهای ماسوله
مناطق کوهستانی گیلان پر از چشمه، رودخانه و باریکه‌های آب است پس باید آبشارهای کوچک و بزرگی هم پیدا شود.
در نزدیکی ماسوله ۲ آبشار نسبتا کوچک وجود دارد. در ادامه با این آبشارها و موقعیت هرکدام آشنا می‌شوید.
آبشار ماسوله رودخان
از نام آبشار مشخص است روی رودخانه ماسوله که معرفی کردیم قرار دارد. این آبشار در غرب ماسوله و در ابتدای جاده ماجلان قرار دارد. اگر مسیر رودخانه را در جهت مخالف ریزش آب دنبال کنید بعد از پیاده‌روی کوتاهی به آبشار می‌رسید.
اگر با خودرو شخصی سفر کرده‌اید آبشار در نزدیکی پارکینگ ماسوله است.
آبشار تریشوم
آبشار تریشوم در همان مسیری که کوهنوردان برای صعود به قله تریشوم می‌روند قرار دارد.
مسیر دستیابی به آن از طریق جاده فومن به ماسوله نرسیده به شهر ماسوله از یک جاده فرعی به سمت آبشار است. بعد از دوراهی اشکلت با حدود ۱ ساعت و نیم پیاده‌روی به آبشار می‌رسید. با توجه به این که آبشار روی نقشه‌هایی مثل گوگل‌مپ مشخص نیست بهتر است از راهنماهای محلی کمک بگیرید.
۶. قله شاه معلم یا ماسوله داغی
قله شاه معلم با ارتفاع ۳۰۵۸ متر جزو معدود قله‌های بالای ۳۰۰۰ متر استان گیلان است. کوهنوردان زیادی در طول سال این قله را برای صعود انتخاب می‌کنند چون مسیر و منظره اطراف آن بسیار زیبا و دست‌نخورده است.
طبق گفته‌های مردم بومی در گذشته‌های دور زاهدی در دامنه این کوه زندگی می‌کرد که لقبش «معلم» بود. او وصیت کرده بود او را در بلندترین نقطه همین کوه دفن کنند و مردم هم بعد از مرگش همین کار را کردند. البته صحت این گفته‌ها مشخص نیست.
ماسوله داغی هم از کلمه داغ به معنی کوه در زبان آذری گرفته شده و به معنی کوه ماسوله است.
فاصله مستقیم قله شاه معلم تا ماسوله حدود ۱۰ کیلومتر است. اکثر کوهنوردانی که می‌خواهند از زیبایی مسیر لذت ببرند و به دنبال چالش‌های تمرین کوهنوردی نیستند از مسیر خط الرأس که منظره زیبایی از شما و جنوب دارد به شاه معلم می‌روند. برای صعود از این مسیر باید تا منطقه کهنه ماسوله که در مسیر ماجلان است بروید بعد مسیر فرعی به سمت شاه معلم را دنبال کنید.
۷. قله تریشوم
قله دیگری که ارتفاع ۲۴۷۰ متری دارد و کوهنوردان به آن علاقه دارند تریشوم است. برای صعود به تریشوم از جاده فومن به ماسوله به «روستای زودل» بروید و بعد از آن مسیر حدود ۱۰ کیلومتری تا قله را طی کنید.
۷. ییلاق للندیز
این ییلاق کمتر شناخته شده در شرق ماسوله قرار دارد. جاده ماشین‌رو ندارد و فقط یک راه پیاده‌رو در میان جنگل که در اثر رفت‌وآمد زیاد پوشش گیاهی آن از بین رفته مشخص است.
با کمک راهنماهای محلی و پیاده‌روی حدود ۲ ساعته می‌توانید به این منطقه ییلاقی برسید. توجه داشته باشید که هیچ امکانات رفاهی و اقامتی وجود ندارد. فقط یک چشمه آب در للندیز هست.
چوپان‌ها گله‌های گوسفند را از روستاهای اطراف به للندیز می‌آورند. منظره چشم‌نواز در کنار صدای زنگوله گوسفندها یک فضای آرامش‌بخش کم‌نظیر می‌سازد.
کلام آخر
ماسوله نگین گیلان است؛ نگینی مینیاتوری از زیبایی‌های چهارفصل گیلان. چیزی که در میان راهنماهای مربوط به جاهای دیدنی ماسوله کمتر به آن توجه می‌شود مردم ماسوله است. مردمی تالش‌زبان که از گذشته تا حال پذیرای مهمان‌ها بودند و هیچ وقت از شلوغی و سر و صدای گردشگرها گلایه نکردند.
شاید همین خوش‌اخلاقی مردم ماسوله باعث شده تا گردشگرها عاشق این شهر شوند.
در ادامه بخوانید: زیباترین روستاهای ایران؛ سفر به طبیعتی بکر و دل‌انگیز
یک هتل خیلی تمیز و لوکس کنار رودخانه نزدیک ماسوله رفتیم عالی بود. هتل سیلوانه silvaneh.com