اردبیل را به چه چیزی می‌شناسید؟ کوه سبلان، تاریخ صفویه یا آش دوغ؟ فرقی نمی‌کند شما به چه نوع سفری علاقه دارید؛ از شکم‌گردی تا طبیعت‌گردی همه در اردبیل دور هم جمع شده است. جاهای دیدنی اردبیل کم نیست و به دلیل آب‌وهوای سرد در پاییز و زمستان، فصل بهار و تابستان اردبیل طرفدار بیشتری دارد.
اردبیل یکی از خنک‌ترین شهرهای ایران است. حتی تا اواخر بهار در بعضی مناطق بخاری‌ها روشن هستند و زمستان آن پر از برف و یخبندان است.
در ادامه می‌خواهیم شما را با شهری آشنا کنیم که تاریخ دوران صفویه به آن گره خورده است. اردبیل ترکیبی از جاهای دیدنی طبیعی و تاریخی-مذهبی دارد که شاید برای برخی کمتر شناخته شده باشد.
جاهای دیدنی طبیعی اردبیل
بیشتر مناطق استان اردبیل کوهستانی است. این طبیعت کوهستانی در بیشتر روزهای سال برفی و سرد است اما با این حال همین طبیعت سرد در تابستان و بهار جلوه زیبایی خود را به نمایش می‌گذارد.
برای معرفی جاذبه های گردشگری طبیعی اردبیل از شهر شروع می‌کنیم تا دیدنی‌های دورتر از شهر.
۱. دریاچه شورابیل
شورابیل نام دریاچه‌ای در کنار شهر اردبیل است. در اطراف این دریاچه یک جاده، پیاده‌راه، پارک و شهربازی میزبان مردم بومی و گردشگران است.
منبع تامین آب شورابیل چشمه‌های زیرزمینی است که در تماس با سنگ‌های نمک آب آن شور شده است. در سال‌های گذشته با توجه به کاهش سطح آب، آب‌های شیرین را به سمت این دریاچه هدایت کردند و از شوری دریاچه تا حد زیادی کم شد.
خانواده‌های زیادی در روزهای گرم سال در فضای سبز کنار دریاچه می‌نشینند و کودکان با وسایل تفریحی و ورزشی بازی می‌کنند.
بخش جالب دریاچه شورابیل پیاده‌راه با چمن مصنوعی اطراف آن است که برای دویدن مناسب است. اگر هوا مساعد باشد قایق‌های پدالی و موتوری مسافران را در دو طرف دریاچه جابجا می‌کنند.
از دیگر امکانات می‌توان به پیست کارتینگ، دوچرخه‌های قابل اجاره، خودروهای برقی مخصوص کودکان، آلاچیق و چند کافی‌شاپ اشاره کرد.
آدرس: میدان پلیس، ورودی جاده شورابیل.
۲. جنگل فندقلو
وقتی از طرف آستارا وارد اردبیل شوید، باید از گردنه‌ای زیبا و البته خطرناک به نام حیران رد شوید. این گردنه جاده پر پیچ و خمی دارد اما منظره سبز و جنگلی آن بسیار زیبا است. اگر شانس هم بیاورید می‌توانید دریای ابری را که با حرکت ملایمش در میان کوه بالا و پایین می‌رود را تماشا کنید.
بین گردنه حیران و شهر اردبیل منطقه‌ای پر از جنگل و مرتع هست که نام منطقه فندقلو را از درختان فندق آن گرفته‌اند. دشت‌های پر از گل بابونه، درختان سیب وحشی، ازگیل، تمشک و فندق باعث شده تا هر سال در فصل بهار و تابستان صدها هزار نفر برای طبیعت‌گردی به اینجا سفر کنند.
بهترین مسیر برای رسیدن به جنگل فندقلو از طرف روستای خانقاه سفلی است. در حرکت از طرف اردبیل وقتی به شهر نمین می‌رسید تابلوهایی هستند که جاده فرعی به سمت روستای خانقاه سفلی و جنگل فندقلو را نشان می‌دهند. بعد از خانقاه سفلی از بین زمین‌های کشاورزی به سمت فندقلو بروید و بعد از ۵ کیلومتر به منطقه‌ای جنگلی و مرتعی می‌رسید.
کمپ و مراکز خدماتی در فصل اوج گرفتن سفرها فعال می‌شوند. تورهای کوه‌پیمایی هم معمولا مسیر آبشار لاتون (گیلان) به سمت جنگل فندقلو را انتخاب می‌کنند.
از دیگر امکانات منطقه فندقلو، تله‌کابین فندقلو به حیران، پیست اسکی روی چمن، آلاچیق، لوازم بازی کودکان و اقامتگاه است.
بخش کوچکی از منطقه فندقلو حصارکشی شده و آنجا گوزن بومی منطقه یا همان مرال نگهداری می‌شود. این گوزن‌ها تحت حمایت سازمان محیط زیست هستند.
آدرس: جاده اردبیل به نمین، روستای خانقاه سفلی، جاده فرعی به جنگل فندقلو.
سوغات اردبیل؛ از خوراکی‌های خوشمزه اردبیل غافل نشوید
۳. دریاچه نئور
در زبان آذری به دریاچه‌هایی که آب رودخانه به آن نمی‌ریزد و راه به جایی ندارند نئور می‌‌گویند. دریاچه نئور دریاچه‌ای آب شیرین است که در اثر جمع شدن آب چند چشمه و ذوب شدن برف‌های زمستانی ایجاد شده است.
این دریاچه بین استان گیلان و اردبیل قرار دارد. به هرحال چون جاده مناسب آن از سمت اردبیل است و فاصله خیلی زیادی هم با شهر اردبیل ندارد آن را در فهرست جاهای دیدنی اردبیل آوردیم.
نئور در زمستان یخ می‌زند اما در بهار و تابستان مقصدی می‌شود برای گردشگران، کوهنوردان و تورهای طبیعت‌گردی. بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان به صورت مداوم در دریاچه نئور رهاسازی می‌شود تا اکوسیستم دریاچه متعادل بماند و در انتهای تابستان مردم می‌توانند با قلاب ماهی‌ها را صید کنند چون با یخ زدن دریاچه ماهی‌ها از بین می‌روند.
دریاچه در ارتفاع ۲۵۰۰ متری است و دور آن را کوه‌ها احاطه کرده‌اند. نمای انعکاس تصویر کوه و رنگ آبی آسمان در سطح دریاچه سوژه خوبی برای عکاسی است.
آدرس: جاده اردبیل به خلخال، روستای بودالو، جاده فرعی روستای عباس آباد، کمپ نئور.
۴. پیست اسکی آلوارس
اگر اسکی‌بازی ورزش محبوب شما است پس امکان ندارد نام پیس اسکی آلوارس را نشنیده باشید. این پیست در دامنه کوه سبلان بزرگترین پیست ایران از نظر وسعت است.
فاصله پیست تا شهر اردبیل حدود ۵۰ کیلومتر است. با توجه به این که شهر سرعین در مسیر قرار دارد، می‌توانید در رفت یا بازگشت از پیست در شهر سرعین توقف کنید و از آب‌تنی در آبگرمهای سنتی یا مدرن لذت ببرید.
پیست اسکی آلوارس مجهز به تله‌سیژ است و در زمان بازگشایی پیست مراکز رفاهی و خدماتی آن فعال هستند.
در فصل تابستان که برف‌ها ذوب می‌شوند هم جمعیت زیادی برای گردش در منطقه اطراف کوهپایه سبلان به اینجا سفر می‌کنند. مراتع سرسبز اطراف سبلان یکی از نقاط توقف عشایر اردبیل است.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه آبشار گورگور آلوارس در کنار روستای آلوارس است.
بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی ایران در زمستان؛ انتخاب بین تابش خورشید و بارش برف با شما
جاهای دیدنی مذهبی و تاریخی شهر اردبیل
تاریخ اردبیل با تاریخ صفویه گره خورده است. شیخ صفیالدین اردبیلی مکتبی را راه‌اندازی کرد که به صفویه مشهور شد و فرزندانش وقتی به قدرت رسیدند این مکتب نزدیک به اسلام شیعی را در سراسر ایران گسترش دادند. حالا در شهر اردبیل به هر بنای تاریخی سر بزنید حتما نشانه‌هایی از آن دوران می‌بینید.
۵. بازار سرپوشیده اردبیل
بازارهای سرپوشیده تنها تصویر شکل گرفته در ذهن جهانگردانی است که در دوران قدیم به ایران و خاورمیانه سفر می‌کردند. بازار یک مفهوم مشخص بود، یک مسیر سرپوشیده پر از فروشندگان و کارگاه‌ها که مسجد جامع شهر هم در کنار آن قرار داشت.
خوشبختانه تعداد زیادی از این بازارها در ایران به همان شکل فعال هستند. بازار اردبیل یکی از نمونه‌های عالی است که تغییرات آن زیاد نبوده و هنوز هم رونق دارد.
بازار اردبیل در دوران صفویه بازسازی اساسی شده و طبق تاریخ بخشی از موقوفات بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی بود.
در این بازار می‌توانید از صنایع دستی تا خشکبار، پنیر محلی، لباس، پارچه و خلاصه از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را به راحتی پیدا کنید.
آدرس: بین خیابان امام خمینی و طالقانی.
۶. پیاده راه شیخ صفی الدین اردبیلی
در چند سال گذشته با توجه به رونق گرفتن گردشگری در اردبیل، مسئولین شهری تصمیم گرفتند یکی از خیابان‌های پربازدید واقع شده در کنار مجموعه شیخ صفی را به پیاده‌راه تبدیل کنند.
این پیاده‌راه از جلوی مسجد عالی‌قاپو شروع می‌شود و تا ورودی خیابان بیضایی ادامه دارد. خیابان سنگ‌فرش شده و چند حوض در کنار گل‌کاری‌ها نصب شده است.
قدم زدن در این پیاده‌راه یک توفیق اجباری برای آنهایی است که می‌خواهند از بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی بازدید کنند.
آدرس: بلوار سعدی، جنب مسجد عالی قاپو.
۷. آرامگاه شیخ صفیالدین اردبیلی
در سال‌هایی که تصوف و عرفان در ایران رواج داشت، در هر منطقه افرادی با لقب عارف، صوفی یا زاهد در مکان‌هایی به نام خانقاه مشغول عبادت، تدریس دین و عزلت‌نشینی بودند.
یکی از این زاهدها معروف به شیخ زاهد گیلانی در گیلان شاگردانی را تربیت کرد که یکی از آنها به نام صفیالدین اردبیلی بنیان‌گذار دودمان صفویه شد. شاه اسماعیل یکم از نوادگان شیخ صفیالدین اردبیلی است.
محلی که حالا آرامگاه شیخ صفیالدین اردبیلی است زمانی خانقاه او بود.
در همین مجموعه شاه اسماعیل اول، مادر شاه اسماعیل، شهیدان ایرانی جنگ چالدران و برخی از مشایخ دوران صفویه دفن شده‌اند.
خانقاه شیخ صفیالدین اردبیلی مثل یک پناهگاه برای افرادی بود که به هر دلیلی شامل مجازات می‌شدند. چون شاهان صفویه ارادت خاصی به جد خود داشتند، اگر کسی که مستحق مجازات بود به خانقاه شیخ صفی پناه می‌برد او را نمی‌کشتند.
ساختمان چینی خانه، کتابخانه، قندیل خانه، مسجد جنت‌سرا و محراب از بخش‌های دیدنی مجموعه است.
بیشتر بخوانید: زیباترین روستاهای ایران؛ سفر به طبیعتی بکر و دل‌انگیز
۸. آرامگاه سید امین‌الدین جبراییل
با توجه به حکومت ۲۰۰ ساله سلسله صفوی، آنها اقدام به ساخت مقبره‌ها و مساجد زیادی به سبک معماری اسلامی کردند. یکی دیگر از مقبره‌های مهم این سلسله آرامگاه پدر شیخ صفیالدین اردبیلی مشهور به سید امین‌الدین جبراییل است.
این مقبره در روستای کلخوران شیخ در نزدیکی شهر اردبیل واقع شده است. این آرامگاه در محوطه‌ای به ابعاد ۱۵۰ در ۲۰۰ متر و در میان ساختمانی هشت ضلعی است. ساختمان آجری و سقف آن مقرنس کاری شده است. کاشی‌کاری‌ها و گچ‌بری‌های زیبای آن کمی آسیب دیده اما در کل این بنا خوب حفظ شده است.
آدرس: بزرگراه بسیج، خیابان شیخ جبراییل، روستای کلخورانن شیخ.
۹. پل هفت چشمه
پل «داشکسن» یا «یدی گوز» در زبان آذری که به فارسی می‌شود هفت چشمه، پلی آجری روی رود بالیق لو است. این پل از جهت قدمتی که دارد جزو جاهای دیدنی اردبیل محسوب می‌شود.
پل هفت چشمه در زمان صفوی ساخته شده و جزو معدود پل‌های آجری روی این رودخانه بوده است. عرض کم پل نشان می‌دهد برای عبور و مرور پیاده استفاده می‌شد.
حالا یک پل عبور خودرو در کنار آن ساخته شده و یک پل چوبی-فلزی برای عبور پیاده و تماشای پل قدیمی در کنارش ساخته‌اند. با بهبود فضای سبز و پاکسازی محیط، می‌توان چند دقیقه‌ای را در کنار رودخانه گذراند.
۱۰. خانه تاریخی رضازاده
از دوران قاجاریه ساخت خانه‌های اعیانی در اردبیل رونق گرفت و از حاکمان محلی تا اشراف و تجار هرکدام خانه‌ای با معماری خاص آن دوران ساختند.
چند خانه از آن دوران به خوبی حفظ شده و با تغییر کاربری به عنوان جاذبه گردشگری برای بازدید عموم بازگشایی شده است. بعضی از این خانه‌ها هم تبدیل به موزه شده‌اند که در ادامه معرفی می‌کنیم.
خانه رضازاده که حالا به نام موزه شهدا شناخته می‌شود، در ابتدا به عنوان اداره کل میراث فرهنگی استان اردبیل استفاده می شد. حالا تصاویری از شهدا، وصیت‌نامه، لباس و لوازم جنگ شهدا در این موزه به نمایش گذاشته‌اند.
آدرس: بلوار طالقانی، کوچه اوچ دکان.
سایر مکان‌ها مذهبی
نام‌های دیگر شهر اردبیل، دارالعرفان و دارالارشاد است. این نام‌هانشان از مذهبی بودن شهر دارد که اگر به دنبال ریشه‌های آن برویم به حضور شیخ صفی و تربیت‌شده‌های مکتب او در این شهر می‌رسیم.
فرزندان امامان شیعه که شهرت این شهر به گوششان رسیده بود، برای زندگی و در امان ماندن از خلفای مخالف خود به اردبیل پناه می‌آوردند.
حالا در اردبیل و اطراف آن چندین مسجد، بقعه و امامزاده هست که هرکدام یک یا چند مقبره از این بزرگان دینی را در خود دارد.
با توجه به تعدد این مکان‌های مذهبی، فقط نام‌ها و آدرس آنها را در ادامه آورده‌ایم.
- بقعه متبرکه عوض الخواص؛ مجموعه شیخ جبرئیل
- آستان مقدس امامزاده سیدحمزه؛ دهستان کلخوران، روستای کلخوران شیخ
- امامزاده سیدباباخرم، شهرستان اردبیل، روستای عنبران
- آستان مقدس امامزاده سیدعبدالعزیز، محله نیار
موزه های شهر ادربیل
در ادامه جاهای دیدنی اردبیل رسیدیم به موزه‌ها. موزه‌های اردبیل خیلی بزرگ نیستند اما تنوع آنها جالب است.
بیشتر بخوانید: زیباترین دریاچه های ایران؛ ۱۲ مقصد جذاب برای دوستداران طبیعت‌گردی
۱۱. موزه مردم‌شناسی اردبیل
حمام تاریخی آقانقی (ظهیرالاسلام) بعد از سال‌ها متروکه ماندن تبدیل به موزه شد و حالا به نام موزه مردم‌شناسی اردبیل شناخته می‌شود.
این موزه در دو طبقه دارای آثار تاریخی مثلا شمشیر، لباس‌‌های جنگ، لوازم کشاورزی و بافندگی، چراغ‌های نفتی، تفنگ، فرش، اسناد و کتاب‌های خطی است.
در بخش‌هایی از موزه مجسمه‌هایی با لباس محلی اردبیل نصب شده که آنها را در حین انجام کارهایی مثل فرش‌بافی، حمام، غذا پختن و … نشان می‌دهد.
علاوه بر آثار موزه، معماری حمام برای علاقه‌مندان جالب است.
آدرس: روبروی مسجد عالی قاپو.
۱۲. موزه تاریخ طبیعی اردبیل
موزه تاریخ طبیعی شامل نمایشگاهی از ده‌ها گونه حیوان، حشرات، پرنده‌ها و ماهیان است. این مجموعه در کل دارای بیش از ۱۲۰ گونه از حیوانات تاکسیدرمی شده که بومی استان هستند می‌باشد.
آدرس: خیابان دانشگاه، جنب دانشگاه پیام‌نور.
۱۳. موزه صنایع دستی اردبیل
در کوچه شهیدگاه در کنار مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی حمامی به نام حمام شیخ وجود دارد که حالا تبدیل به موزه صنایع دستی اردبیل شده است.
حمام‌های عمومی در دوران صفوی تا قاجار رونق داشتند و به همین دلیل در هر شهر چند حمام سنتی وجود دارد. حمام شیخ اردبیل هم در دوران صفوی ساخته شد و ساختار آن شبیه حمام‌های ترکی است.
حوض آب کوچکی در میان آن قرار دارد و تزئینات آن را تغییر داده‌اند. با توجه به فعال نبودن حمام، تعدادی از صنایع دستی و لوازم ساخت آنها را در این بنا جمع‌آوری کرده‌اند. با بازدید از این مجموعه می‌توانید با کار هنرمندان صنایع دستی که برخی همانجا مشغول کار هستند آشنا شوید.
صنایع دستی مثل معرق، فرش، گلیم، تراشکاری سنگ، زیورآلات و … از جمله آثاری است که به چشم می‌خورد.
آدرس: میدان عالی قاپو، کوچه شهیدگاه، حمام شیخ سابق.
از دیگر موزه‌های شهر اردبیل می‌توان به موزه مفاخر دینی اردبیل در خانه تاریخی میرفتاحی واقع در تازه میدان که آثاری از نقاشی و پرتره بزرگان دارد، موزه باستان‌شناسی در مجموعه شیخ صفی شامل آثار باستانی پیدا شده در استان، موزه سنگ در کتابخانه شیخ صفی و چینی‌خانه در محل بقعه شیخ صفیالدین اشاره کرد.
بعد از اردبیل کجا برویم؟
نزدیک‌ترین شهر به اردبیل سرعین است که آبگرمهای طبیعی آن مشهور است. شهر سرعین در مسیر پیست اسکی آلوارس است که معرفی کردیم پس می‌توانید سفرتان را طوری برنامه‌ریزی کنید که بعد از اردبیل به سرعین بروید و از آنجا به مسیرتان ادامه دهید.
بخش بزرگی از اقتصاد استان اردبیل وابسته به کشاورزی و دامپروری است. همین موضوع باعث شده قیمت انواع محصولات باغی و کشاورزی نسبت به مناطق دیگر کمتر باشد. اگر از شهرهای گران‌قیمتی مثل تهران به اردبیل سفر کنید حتما از دیدن قیمت‌های میوه و حتی غذای رستوران‌ها تعجب می‌کنید.
