خواندن و نوشتن درباره کاخ‌ها و قصرهای قدیمی مثل کاخ چهلستون را خیلی دوست دارم، احساس می‌کنم به آدم فرصت می‌دهد تاریخ را به چشم خودم ببینم. دیدن کاخ‌های تاریخی از نزدیک، همیشه برایم جالب است، چون فرصت دارم جایی بایستم که شاید قبلا مثلا شاه عباس اول ایستاده، یا به منظره‌ای نگاه کنم که قبلا هر روز پادشاه دیگری به آن زل می‌زده و به چیزهای مختلف فکر می‌کرده است.
کاخ چهل ستون هم یکی از همان کاخ‌های پرفرازونشیب است که آدم موقع خواندن تاریخچه‌اش حسابی احساساتی می‌شود. این کاخ معروف، یکی از جاهای دیدنی اصفهان است که به‌خاطر تاریخچه، معماری شگفت‌انگیز و هنر بینظیری که در ساختش به کار رفته است به یکی از زیباترین کاخ‌های ایران تبدیل شده است.
نگران نباشید، در این مقاله از مجله گردشگری علی‌بابا قرار نیست از هیچ موضوعی ساده بگذرم. احتمالا دوست دارید بعد از معرفی کاخ چهلستون اصفهان، بدانید که قصه پشت این کاخ قدیمی چیست، یا اینکه چهل ستون مربوط به کدام دوره است و اصلا ساعت کار کاخ چهلستون چیست. در این مقاله می‌توانید جواب تمام سوالات کلی و جزئیتان را درباره کاخ چهلستون اصفهان پیدا کنید.
کاخ چهلستون کجاست؟
جاذبه‌های دیدنی چهلستون چیست؟
بهترین وقت بازدید از چهلستون چه زمانی است؟
معرفی کاخ چهلستون اصفهان
کاخ چهلستون، یکی از باغ‌های سلطنتی باقی‌مانده از نسل باغ‌های بی‌نظیر دوران صفوی است. این کاخ اول کوشک کوچکی در باغ جهان‌نما بود که اولین بار به دستور شاه عباس اول به‌عنوان محلی برای استراحت ساخته شد. بعدها چندبار آن را کوبیدند و ساختند تا اینکه به شکل و شمایل امروزی رسید و به یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اصفهان تبدیل شد.
عکس از: سایت Dalahoo
کاخ چهلستون به‌خاطر معماری بی‌نظیر، باغ سرسبز، استخر بزرگ، نقاشی‌های دیواری، آیینه‌کاری‌های ظریف و خاتم‌کاری‌های هنرمندانه، نمونه‌ای بی‌نظیر از ترکیب هنرهای ایرانی است. به همین خاطر هم کاخ چهلستون در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در فهرست میراث ملی و در سال ۲۰۱۱ میلادی در فهرست میراث یونسکو ثبت شد. در حال حاضر این بنای تاریخی با نام باغ موزه چهلستون شناخته می‌شود که محلی برای نمایش آثار تاریخی و نسخ خطی و… نیز هست.
سفری به تاریخ کاخ چهل ستون
جالب است بدانید تا سال ۱۳۲۷ هجری شمسی اطلاعات دقیقی درباره تاریخچه ساخت کاخ چهلستون وجود نداشته است تا اینکه دقیقا در همین دوران دو کتیبه صورتی و آبی‌رنگ از زیر گچ‌کاری‌های بنا کشف شد.
کتیبه صورتی ساخت بنا را به دوران شاه عباس دوم نسبت می‌داد و کتیبه آبی رنگ نشانه‌هایی از مرمت بنا در دوران شاه سلطان حسین خبر می‌داد. در این بخش، در سفری به تاریخ کاخ چهلستون همراهتان هستم تا ببینیم بر سر این کاخ چه‌ها گذشته است.
دوران صفویه؛ آغاز یک قصه طولانی
ماجرای کاخ چهلستون از زمانی شروع شد که پایتخت ایران از قزوین به اصفهان تغییر کرد، این جابه‌جایی در دوران صفویه اتفاق افتاد. در این دوران اصفهان تغییرات و رشد زیادی داشت تا به‌قول شاه عباس شکل و شمایل «اولین شهر دنیا» را به خود گرفت.
عکس از: سایت Esfahanemrooz
شاه عباس اول در سراسر اصفهان، دستور ساخت باغ و بناهای مختلفی داد که اصفهان را به باغ اندر باغ معروف کرد. در آن دوران معمولا دو نوع کاخ ساخته می‌شد، یک سری کاخ نشیمن بودند (مثل هشت بهشت و تالار اشراف) و سری دیگر به کاخ پذیرایی شناخته می‌شد که کاخ چهلستون و عالی قاپو جزو این دسته بودند.
عکس از: سایت Newslaw
شاه عباس اول برای استراحت و فراغت از کارهای سلطنتی دستور ساخت کوشک کوچکی در باغ جهان‌نما را صادر کرد. این کوشک کوچک همان نقطه شروع کاخ چهلستون است که به‌شکل یک عمارت کلاه‌فرنگی ساخته شد.
عمارت چهلستون، فضایی بزرگ با چندین اتاق بود که برای پذیرایی از مهمانان خارجی و برگزاری جشن‌های سلطنتی استفاده می‌شد. این باغ را جایی ساختند که به‌راحتی به باغ‌های اطراف دسترسی داشته و عمارت چهلستون هم با تونل به کاخ هشت بهشت و عالی قاپو وصل بوده است.
عکس از: سایت Wikipedia
گفتم که قصه چهلستون در دوران شاه عباس اول شروع شد، اما چیزی که ما حالا با عنوان کاخ می‌شناسیم در زمان شاه عباس دوم (هفتمین پادشاه صفوی) شکل گرفت. شاه عباس دوم تصمیم گرفت که این بنا را به دولت‌خانه خود تبدیل کند و به همین خاطر دستور داد عمارت چلهستون را گسترش بدهند تا به کاخ تبدیل شود. با این تغییر، کاخ به‌طور رسمی، محلی برای پذیرایی از مهمانان رسمی و دیدار شاه با مردم می‌شد.
این تغییر بزرگ با کمک هنرمندان و معماران بزرگ دوران صفوی اتفاق افتاد؛ به دستور شاه تمام دیوارهای بیرونی و درونی عمارت آیینه‌کاری و نقاشی شد و بخش‌های دیگری ازجمله تالار آیینه، حوض بزرگ مقابل تالار، تزیینات سقف و دیوارها، ایوان‌های طرفین سرسرای پادشاهی و… به این بنا اضافه شد.
عکس از: سایت Imna
این تغییرات عظیم، چهلستون را به یکی از اولین کاخ‌های باشکوه ایران تبدیل کرد که با سه ویژگی آیینه‌کاری، ستون‌های چوبی و نقاشی‌های دیواری به زیباترین نحو اشباع شده بود. صائب تبریزی، شاعر بزرگ ایرانی، قصیده‌ای در وصف چهلستون دارد که با مصراع پایانی «قبله‌گاه تاج‌داران باد دائم این مکان»، سال اتمام ساخت کاخ را ۱۰۲۶ هجری شمسی می‌داند، یعنی کاخ حدودا پنج سال پس از سلطنت شاه عباس دوم افتتاح شده است.
کاخ چهلستون پس از شاه عباس دوم، در دوران سایر پادشاهان هم کاربری خود را حفظ کرد و به‌عنوان کاخ اصلی سلطنت شناخته می‌شد تا اینکه در سال دوازدهم سلطنت شاه سلطان حسین، دچار آتش‌سوزی شد و بخش‌های زیادی از بنا از بین رفت. پس از آتش‌سوزی به دستور شاه سلطان حسین تعمیراتی برای بازسازی کاخ انجام گرفت.
عکس از: سایت Imna
دوران قاجار؛ دوران شکوه ازدست‌رفته
در دوران قاجار، بنای کاخ چهلستون بدون تغییر باقی مانده بود. مادام ژان دیولافوا، باستان‌شناس فرانسوی، باغ چهلستون را به این شکل وصف کرده است: «درختان چنار بلند با شاخه‌هایی تا راس تراشیده، در امتداد محور اصلی و دو طرف استخر، در جشن‌ها مزین به نور بود. در پای آن‌ها گل‌ها بدون توجه به‌رنگ و جنس، در کَرت‌ها (باغچه) خودنمایی می‌کرد. درون کرت‌ها، درختان میوه نیز دیده می‌شد.»
عکس از: سایت Gateofnations
اما متاسفانه این شکوه و زیبایی در دوران ظل‌السلطان یعنی حدود سال ۱۲۶۱ هجری شمسی از بین رفت. بی‌توجهی او به این بنای زیبا باعث شد که در مدت کوتاه چیزی از شکوه گذشته کاخ باقی نماند. نقاشی‌های دیواری را با رنگ روغن دوباره رنگ کردند که این کار باعث شد نقاشی‌های اصیل زیرین از دیوار جدا شوند.
فرش دوروی دست‌بافت معروفی که در تالار اصلی کاخ چهلستون بود تکه‌تکه شد. عده‌ای آیینه‌کاری‌های چشم‌نواز و درهای خاتم‌کاری‌شده را از جا کندند و به تهران بردند، آخر هم روی تمام نقاشی‌های را با گچ پوشاندند که این دیگر تیر خلاصی به هنر و زیبایی کاخ بود.
دوران پهلوی؛ حیات دوباره و بازسازی کاخ چهلستون
در دوران پهلوی، زندگی دوباره روی خوش خود را به کاخ نشان داد؛ محمدرضا شاه پهلوی دستور بازسازی کاخ را صادر کرد. مرمت کاخ چهلستون به یک موسسه باستان‌شناسی ایتالیایی سپرده شد که بنا را باتوجه‌به عکس‌های قدیمی باقی‌مانده از کاخ بازسازی کردند. در این فرایند درها و پنجره‌ها مثل سابق نصب شدند و نقاشی‌ها و نگاره‌های دیواری از زیر گچ‌کاری‌ها جان دوباره گرفت.
عکس از: سایت Esfahantourism
طبق نوشته‌های تاریخی کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان اثر لطف‌الله هنرفر، تاریخ‌دان و اصفهان‌شناس ایرانی، «برای اطلاعات بیشتر مشاهده‌کنندگان عمارت چهلستون و خوانندگان این راهنما توضیح داده مـی‌شود که تعمیرات ابنیه تاریخی اصفهان از سال ۱۳۳۴ خورشیدی بیش از پیش در برنامه دولت قرار گرفته است – در چهلستون هم پشت‌بام‌های عمارت به وجه شایسته تعمیر شد و طره‌های پوشیده اطراف کاخ تعویض گردید – تـعمیر نـقاشی‌های طاق‌های سالن موزه به سبک اصلی صفوی آن شروع گردید و سه اطاق نـقاشی از زیـر گـچ خارج شد که در یکی از آن‌ها یک مجلس بزرگ شاهانه با ۱۲ تصویر و مینیاتور شاه عباس کـبیر بـا تـاج مخصوص و تصاویر و مینیاتورها و نقاشی‌های گل و بوته طلایی دیگری ظاهر گردید.»
در نهایت کاخ چهلستون به موزه‌ای تبدیل شد که آثار تاریخی مختلف در آن به نمایش گذاشته شد. این تغییر کاربری، کاخ را از نابودی دوباره نجات داد، به‌طوری‌که پس از انقلاب هم کاربری آن به‌عنوان موزه تابه‌حال حفظ شده است.
عکس از: سایت Apochi
چرا چهلستون؟
می‌دانید چهل ستون چند ستون دارد؟ اگر دری به تخته خورد و اتفاقی ستون‌های ایوان کاخ چهلستون را شمردید، از کم‌بودن تعدادش تعجب نکنید. تعداد ستون‌ها ۲۰تاست و لازم نیست به چشم‌هایتان شک کنید. حالا اینکه چرا به این کاخ، چهلستون می‌گویند دو دلیل احتمالی دارد. اولی به‌خاطر استخر بزرگی است که درست روبروی عمارت قرار گرفته و انعکاس تمامقد ستون‌ها، تعداد آن‌ها و جلوه کاخ را دوبرابر کرده است.
عکس از: سایت Apochi
دومی، اهمیت عدد چهل در فرنگ و ادبیات ایران است که اگر دقت کنید خیلی جاها از آن برای کثرت، مسائل عرفانی و یا حتی مذهبی استفاده می‌شود. مثلا اصطلاحاتی مثل چله‌نشینی، چلچراغ، چهل‌گیس و… جزو کلماتی است که زیاد می‌شنویم و به گوشمان آشناست. انتخاب نام چهلستون برای این کاخ بزرگ، می‌تواند اهمیت این عدد معنادار برای مردم باشد.
گشتی در بخش‌های مختلف مجموعه چهلستون
برای گشتن و بازدید چند ساعته از کاخ چهلستون بهتر است بدانید از کجا شروع کنید و چطور بازدیدتان را پیش ببرید. در این بخش از همان ابتدای ورود دست شما را می‌گیرم و راهنمایی‌تان می‌کنم…هرجا که لازم باشید به شما علامت می‌دهم که بایستید، بیشتر تماشا کنید، چشم‌هایتان را ببندید و خوب گوش کنید…هرجا هم که لازم نبود از آن گذر می‌کنیم. با این راهنمایی، یک دل سیر می‌توانید در باغ و کاخ چهلستون بگردید بدون اینکه لحظه‌ای احساس خستگی کنید.
عکس از: سایت Imna
– ورودی‌ها و باغ چهلستون
برای ورود به محوطه باغ چهلستون سه ورودی وجود دارد که سردر اصلی آن در ضلع شرقی قرار گرفته است. از در اصلی که وارد شوید، اولین چیزی که جلب توجه می‌کند، استخر بزرگی است که در چند قدمی شما قرار دارد. دورتادور استخر درخت‌های بلندی است که مسیر درست رسیدن به کوشک را به گردشگران نشان می‌دهند.
تا چشم کار می‌کند درخت است و همه‌جا با گل‌های فصلی رنگارنگ گل‌کاری شده است، خیلی‌ها را در حال عکاسی در طبیعت سرسبز باغ می‌بینید. مساحت باغ حدودا ۲۱۳۰مترمربع است و سراسرش پر شده از درخت‌های بلند کاج ایرانی، چنار، نارون، افرای سیاه و… باغ چهلستون در گذشته یکی از بزرگ‌ترین باغ‌های منطقه بوده که طی سالیان تخریب شده و حالا بخش کوچکی از آن باقی مانده است. این باغ به‌صورت مخفیانه به باغ‌های اطرافش دسترسی داشته است.
عکس از: سایت Imna
– استخر بزرگ میان باغ و جوی های کوچک و بزرگ باغ
شاید بتواند حوض بزرگ کاخ چهلستون را امضای اصلی این تاریخی دانست که آن را تبدیل به یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اصفهان کرده است. استخر معروف کاخ چهل ستون، یکی از عواملی است که این بنای تاریخی میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، بنابراین باید قدرش را بدانیم و سرسری از کنارش نگذریم.
استخر این بنای تاریخی از دو بخش تشکیل شده است؛ بخش اصلی این حوض در همان ابتدای ورود به چشم می‌خورد و در جلوی عمارت است و بخش دیگر در پشت کاخ قرار دارد. استخر بزرگ جلوی عمارت آن‌قدر بزرگ است که انعکاس کاملی از کاخ زیبای چهلستون را در دل خود جای داده است.
عکس از: سایت Ittoorg
این استخر، یک استخر مستطیل‌شکل و بزرگ، با طول ۱۰۸مترمربع و عرض ۱۶مترمربع است که رنگ تیره کف استخر باعث شده عمق استخر، بیشتر از آن چیزی که هست به نظر برسد. تقریبا می‌توانم بگویم که طول استخر با طول یک زمین فوتبال استاندارد برابر می‌کند!
حال‌وهوای درختان و گلدان‌هایی که اطراف استخر چیده شده است، فضای باغ را دل‌نشین می‌کند. اگر گوشتان را تیز کنید، گهگاهی صدای پرندگان از بالای درخت به گوشتان می‌رسد…می‌دانم که بی‌صبرانه منتظر رسیدن به کاخید، اما کمی در باغ قدم بزنید یا روی نیکمت‌های اطراف استخر بنشینید تا از مسیر لذت ببرید. دورتادور استخر مجسمه‌های سنگی از شیر و آناهیتا (الهه آب) دیده می‌شود که می‌گویند از جاهای مختلف به اصفهان منتقل شده است و قدمتشان به قبل از دوران صفوی برمی‌گردد.
عکس از: سایت Ittoorg
این باغ شیب کمی دارد که باعث شده جوی‌های کوچکی در سراسر باغ جاری شود. منبع اصلی آب باغ در گذشته شاخه‌ای از آب‌های زیرزمینی (مدن) بوده که از انتهای باغ به نقش‌جهان می‌ریخته است. اما امروزه آب این باغ از چاه عمیقی تامین می‌شود.
عکس از: سایت Iranian
– عمارت کلاه‌فرنگی کاخ
مسیر استخر را که دنبال کنید، به مقصد می‌رسید. همان عمارت کلاه‌فرنگی معروف یا کاخ چهلستون که این‌همه صحبتش را کرده بودم همین‌جاست. عمارت کلاه‌فرنگی به ساختمانی گفته می‌شود که در وسط باغ یا پارک ساخته شده و گنبدی مخروطی‌شکل دارد. این کاخ حدود یک‌متر از سطح زمین ارتفاع دارد و در نگاه اول، ایوان بزرگ آن با ۱۸ ستون چوبی به چشم می‌خورد. البته جزئیات بیشتری از عمارت چهلستون را در بخش‌های دیگر مقاله به شما خواهم گفت.
عکس از: سایت Ittoorg
همانطور که قول داده بودم، بخش جداگانه‌ای از مقاله را به معرفی بخش‌ها و تالارهای مختلف کاخ چهلستون می‌پردازم. این بنای تاریخی یکی از جاذبه‌های تاریخی اصفهان است که هر گوشه از آن اثری تاریخی با جلوه‌ای فراموش‌نشدنی است که نباید نادیده بماند. پیشنهاد می‌کنم با صبر و حوصله از بخش‌های مختلف کاخ که به شما معرفی می‌کنم بازدید کنید.
– تالار هجده ستون و شیرهای سنگی
ایوان بزرگی که همان جلوی عمارت پذیرای شماست، در ارتفاع یک متری سطح زمین قرار گرفته است. ایوان کاخ چهل ستون که روی ۱۸ ستون چوبی بزرگ با پایه‌های چوبی و سنگی استوار شده است، اولین بخش از کاخ است که با آن مواجه می‌شوید. جالب است که بدانید هرکدام از ستون‌های این بنا، تنه درخت چنار یا کاج است که با رنگ پوشانده شده است، البته در گذشته دور هرکدام از ستون‌ها هم با آیینه‌کاری تزیین شده بود.
عکس از: سایت Apochi
۴ ستون وسطی ایوان روی سر شیرهای سنگی قرار گرفته است که قبلا آب از دهان شیرها فواره می‌کرده و داخل حوض مرمرین وسط ایوان می‌ریخته اما حالا دیگر خبری از فواره‌ها و آب نیست. می‌دانم که نمای باغ و استخر از ایوان خیلی تماشایی است اما زیادی سربه‌زیر نباشید و نگاهی به سقف کنید. سقف چوبی ایوان با آیینه‌کاری و نقاشی‌های مختلف به زیبایی تزیین شده است و می‌توانید قرینه حوض مرمرین را در تزیینات سقف ببینید.
– تالار آینه
احتمالا تا اینجای کار که رسیده‌اید از خودتان می‌پرسید پس دو تا از ستون‌ها کجاست؟ درست متوجه شدید، ۱۸ ستون در بخش جلویی ایوان قرار گرفته و دو ستون دیگر در بخش دوم ایوان یا سردر تالار آیینه است که به تالار آیینه معروف شده است.
عکس از: سایت Imna
تالار آیینه، فضایی سراسر آیینه‌کاری شده است که تصویر شما را در صدها آیینه ظریف و تمام قد منعکس می‌کند. سقف تالار آیینه با قاب‌های چوبی و طرح‌های هندسی به زیبایی تزیین شده است و در بالای تالار کتیبه‌ای از دوران شاه عباس دوم به چشم می‌خورد که در آن به سال ساخت بنا اشاره شده است.
عکس از: سایت Wikipedia
– شاه‌نشین
شاه‌نشین، فضای کوچکی در پشت سردر تالار آیینه است که اندازه آن چیزی حدود ۷ در ۵.۵متر است. این بخش کوچک نمای بسیار زیبایی دارد که با آیینه‌های بسیار ریز، به‌دقت و ظرافت تزیین شده است.
عکس از: سایت Ittoorg
– تالار اشرف یا تالار اصلی
تالار اشرف یا تالار اصلی همان بخشی از کاخ چهلستون است که همه یک دل نه صد دل عاشقش می‌شوند. با ورود به فضای تالار، با سقف بسیار بلند گنبدی‌شکلی مواجه می‌شوید که با رنگ‌های مختلف طلایی، آبی لاجوردی، سبز کم‌رنگ، نارنجی و سبز به زیبایی و ظرافت تزیین شده است. طراحی سقف، سراسر در قالب ترنج و لچک‌های کوچک و بزرگ شکل گرفته و به بخش‌های مختلفی تقسیم شده است.
عکس از: سایت Wikiwand
چیزی که تالار اصلی را از بقیه جاهای دیدنی اصفهان متمایز کرده است، نقاشی‌های هنرمندانه و بینظیری است که در این تالار وجود دارد. در همان ابتدای ورود، چشمتان به ۶ تابلوی بزرگ رنگ روغن می‌خورد که هرکدام تصویری از وقایع مهم تاریخی را به نمایش گذاشته است و قصه‌ای در دل دارد.
تالار اصلی در گذشته محل پذیرایی از مهمانان و برگزاری مراسم‌های مختلف بوده که با این‌همه جلال و زیبایی الحق انتخاب درستی بوده است. امروزه درهای این تالار با عنوان موزه چهلستون و یکی از جاذبه‌های تاریخی اصفهان به روی بازدیدکنندگان باز است.
عکس از: سایت Apochi
– ایوان ستون‌دار جنوبی
ایوان ستون‌دار جنوبی، بخش دیگری از کاخ چهلستون است که در قسمت انتهایی کاخ قرار دارد. این ایوان دیدنی که نسبت به سایر بخش‌های چهلستون کمتر به آن توجه شده، با نقاشی‌های زیبا در دوران صفوی تزیین شده است.
آثار مختلف در موزه چهلستون اصفهان
کاخ موزه چهلستون که با اسم باغ موزه چهلستون نیز شناخته می‌شود، بعد از موزه کاخ گلستان، دومین کاخ موزه قدیمی کشور است. به همین خاطر هم به‌راحتی می‌توان از آن به‌عنوان یکی از جاذبه‌های تاریخی اصفهان نام برد. این موزه محلی برای نگهداری و نمایش آثار تاریخی مختلف، کتب و نسخ خطی و اشیای گرانبهاست که امروزه بازدیدکنندگان زیادی دارد.
عکس از: سایت Imna
ازجمله مجموعه‌هایی که در کاخ موزه چهلستون خواهید دید می‌توان به مجموعه آبگینه، فرش، نسخ خطی کوفی قرآن، مجموعه آثار سکه، مجموعه انواع سنگ‌نوشته، مجموعه سفال (اولین نمونه کاشی ساخت اصفهان)، مجموعه آثار تاریخی دوران اسلامی و دوران صفویه و مجموعه‌ای اصیل از فرش‌های قدیمی و دیدنی اشاره کرد.
شگفتی‌های معماری چهلستون
معماری کاخ چهلستون چه در باغ و فضای بیرونی، چه در طراحی داخلی، شگفت‌انگیز است. در ساخت این بنای دیدنی، ترکیبی از سبک معماری ایرانی، فرنگی و حتی چین دیده می‌شود. کاخ درست در میان باغ بزرگ با حوضی مستطیل‌شکل قرار گرفته است.
عمارتی با ایوانی بسیار بزرگ که با ۲۰ ستون چوبی هشت‌ضلعی محکم در جای خود ایستاده است. از جاذبه‌های خاص این بنا دسترسی مخفیانه آن به باغ‌های اطراف بوده که البته دیگر وجود ندارد.
عکس از: سایت Imna
شگفتی‌های کاخ چهلستون فقط محدود به معماری فضای بیرونی و ساختمان آن نیست؛ ترکیب رویایی هنر ظریف آیینه‌کاری، کاشی‌کاری‌های دیوار و سقف، نقاشی‌های مینیاتور روی دیوارهای تالار اصلی و تزیینات طلاکاری شده فضای داخلی کاخ، آن را به نمونه‌ای بی‌نظیر از هنر ایرانی تبدیل کرده است که شاید به‌سختی بتوان شبیه به آن را دید.
رنگ‌ها و نقاشی‌های چشم‌نواز در کاخ
نقاشی‌های بسیار بزرگ و چشم‌نواز از وقایع مهم تاریخی در تالار اصلی کاخ چهلستون، این بنا را به یکی از زیباترین کاخ‌های تاریخی ایران تبدیل کرده است. از در که وارد می‌شوید، سه تابلو در ضلع غربی و سه تابلو در ضلع شرقی دیوار تالار جلب توجه می‌کند.
عکس از: سایت Imna
تابلوهای ضلع غربی از راست به چپ: مجلس بزم شاه عباس کبیر و ولی محمد خان، صحنه جنگ چالدران و مجلس پذیرایی شاه طهماسب از همایون پادشاه هند است. تابلوهای ضلع شرقی تالار نیز از راستی به چپ عبارت است از: منظره جنگ شاه اسماعیل اول با شیبک‌خان ازبک، جنگ نادرشاه افشار با قوای هند در کرنال و مجلس پذیرایی شاه عباس صفوی از ندر محمدخان پادشاه ترکستان است.
به نظرم معرفی این تابلوهای نقاشی ارزشمند فقط با یک اسم ساده کافی نیست، به همین خاطر در این بخش درباره تک‌تک نقاشی‌ها توضیح کوتاهی می‌دهم. فکر می‌کنم دانستن قصه‌ای که پشت هر تابلوی نقاشی وجود دارد، آن را برای بیننده جذاب‌تر می‌کند.
تابلوی اول؛ بزم شاه عباس کبیر و ولی محمدخان
تابلوی اولی که در تالار اصلی می‌بینید، نقاشی بزم شاه عباس کبیر است که ولی محمد خان، شاه ترکمنستان مهمان اوست. این نقاشی یکی از زیباترین تصاویر موجود از شاه عباس است که با همراهی سرداران، مهمانان و حتی نوازندگان مجلس بزم به تصویر کشیده شده است.
عکس از: سایت Gateofnations
نقاشی بزم شاه عباس، تابلویی با رنگ‌های گرم و شاداب است؛ در این تصویر شاه عباس با سیبیل‌‌های بلندش، دو زانو و درحالی‌که یک پیاله در دست دارد یک طرف سفره نشسته است و در سمت دیگر تصویر ولی محمدخان و همراهان اوست. دورتادور تصویر پر از مردان و زنانی است که خدمتکاران در حال پذیرایی از آن‌ها هستند.
تابلوی دوم؛ جنگ چالدران
جنگ چالدران یکی از معروف‌ترین جنگ‌های تاریخ است که با شکست سخت ایرانی‌ها به اتمام رسید. روایت جنگ، بدون توجه به نتیجه آن، روایت تلخی است. این تابلوی نقاشی صحنه‌ای از نبرد میان شاه اسماعیل اول و عثمانی‌ها به رهبری سلطان سلیم اول است.
در این نقاشی، تصویری از آشوب میدان جنگ به تصویر کشیده شده است که تا بی‌نهایت پر از سربازانی است که سواره و پیاده، با نیزه و شمشیر در حال مبارزه‌اند. این تابلو اثر محمدصادق، نقاش مشهور قرن دوازدهم هجری است که آثار زیادی با این مضمون دارد.
تابلوی سوم؛ مجلس پذیرایی شاه طهماسب از همایون پادشاه هند
تابلوی مجلس پذیرایی شاه طهماسب از همایون پادشاه هند، یک تابلوی نقاشی با ابعاد ۶متر در ۴متر است که تصویری از روابط دیرینه بین دو کشور را به نمایش گذاشته است. سبک نقاشی این تابلو، مینیاتور است و تماما با رنگ‌های معدنی و طبیعی گرم کشیده شده است.
عکس از: سایت Apochi
در این نقاشی، شاه طهماسب و همایون در دو طرف یک سفره بزرگ نشسته‌اند و مهمانان زیادی در دو سمت تصویر حضور دارند. عده‌ای در جلوی نقاشی در حال ساززدن و عده‌ای هم می‌رقصند. دقت این نقاشی به جزئیات، یکی از ویژگی‌های مهم آن است؛ شما می‌توانید با تماشای این اثر به‌راحتی با مدل لباس‌های مختلف، مدل موها، زیورآلات، نوع آرایش و حتی سازهای رایج زمانه (دف و سه‌تار و ارغنون) آشنا شوید.
تابلوی چهارم؛ جنگ شاه اسماعیل اول با شیبک‌خان ازبکان
تابلوی چهارم تصویری از جنگ طاهرآباد در مرو است. در این نقاشی شاه اسماعیل اول لباس زردرنگ به تن دارد و سوار بر یک اسب سفید است. در طرف مقابل پادشاه ازبک، با یک لباس بنفش بر اسبی قهوه‌ای سوار است. به‌طورکلی رنگ‌هایی که در نقاشی استفاده شده است روشن بوده و سبک آن مینیاتور است.
نوع لباس‌ها و کلاه سربازان مطابق آن دوران به تصویر کشیده شده است؛ عده‌ای لباس فرم آبی و عده‌ای دیگر لباس فرم قرمز به تن دارند. وسیله مبارزه در این جنگ، تیر و کمان است و در گوشه‌ای از تصویر شاهد فرار سپاه ازبک و اسیر‌شدن آن‌ها هستید.
تابلوی پنجم؛ تابلوی جنگ کرنال
نبرد کرنال، جنگ بین نادر شاه با محمد شاه گورکانی هندوست که در تابلوی پنجم کاخ چهلستون به تصویر کشیده شده است. این نقاشی، پس از اتمام دوره صفوی توسط آقا صادق روی دیوار کاخ کشیده شد؛ تصویری خونین از بلبشوی جنگ که افراد سواره و پیاده با شمشیر به یکدیگر حمله‌ور شده‌اند.
عکس از: سایت Ittoorg
تابلوی ششم؛ تابلوی مهمانی شاه عباس دوم به افتخار شاه ترکستان
تابلوی آخری که می‌بینید، تابلوی مهمانی شاه عباس دوم به افتخار حضور شاه ترکستان است. در این نقاشی، ندر محمدخان فرمانروای ترکستان برای پس‌گرفتن حکومت خود نیاز به کمک پادشاه صفوی دارد. در همین واقعه تاریخی، شاه سپاهی همراه آن‌ها حواله می‌کند تا بتوانند با کمک آن فرمانروایی خود را به دست بیاورند.
عکس از: سایت Tappersia
دانستنی‌های جالب درباره کاخ چهلستون
- ستون‌های معروف کاخ چهلستون در واقع ۲۰تاست که به‌خاطر انعکاسشان در آب استخر جلوی عمارت به چهلستون معروف شده است.
- هرکدام از ستون‌های عظیم کاخ، یک تنه درخت چنار است که روی پایه‌های سنگی قرار گرفته است.
- در گذشته روی تمام ستون‌های کاخ آیینه‌کاری شده بود، اما در دوران حکومت ظل‌السلطان تمام تزیینات از بین رفت و نقاشی‌های دیواری هم با گچ پوشانده شد.
- نقاشی‌های معروفی که در تالار اصلی کاخ چهلستون به نمایش گذاشته شده، پس از سال‌ها از زیر گچ‌کاری‌های دیواره‌های تالار خارج شده است.
- در گذشته باغ چهلستون به‌صورت مخفیانه به باغ‌های اطراف دسترسی داشت و علاوه بر این راه مخفیانه‌ای کاخ چهلستون را به کاخ عالی قاپو متصل می‌کرد.
- مجسمه‌هایی که در اطراف حوض بزرگ است، آثار به جامانده از دو قصر دیگر صفوی یعنی عمارت سرپوشیده و آیینه‌خانه است که به کاخ چهلستون منتقل شده است.
- چهار تندیسی که در اطراف حوض بزرگ کاخ وجود دارد، شمایل آناهیتا، ایزدبانوی آب‌هاست.
- آثار تاریخی مهمی مثل سردر مسجد قطبیه، سردر زاویه در کوشک و آثاری از مسجد آقاسی و مسجد در جوباره بر دیواره‌های باغ چهلستون نصب شده است.
- کاخ چهلستون به‌خاطر زیباها و شگفتی‌هایی که دارد در لیست آثار ملی کشور و فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفته است.
- این کاخ در طول تاریخ دو بار آسیب فراوانی دیده است که یکی مربوط به آتش‌سوزی بنا در دوران شاه سلطان حسین است و دیگری مربوط به دوران حکومت ظل‌السلطان می‌شود که با بی‌توجهیش بخش‌های مختلف کاخ نابود شد.
- کاخ چهلستون در دوران پهلوی بازسازی شد و سپس با عنوان موزه دوباره محلی برای رفت‌وآمد مردم شد.
عکس از: سایت YJCnews
جاهای دیدنی حوالی کاخ چهلستون
یکی از ویژگی‌های مثبت که می‌توان برای جاهای دیدنی اصفهان در نظر گرفت، نزدیکی آن‌ها به یکدیگر است. کاخ چهلستون هم در منطقه‌ای قرار گرفته است که تعدادی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی اصفهان در چند قدمی‌اش است. اگر قرار است برای گشت‌وگذار در اصفهان برنامه‌ریزی کنید، بهتر است این چند جای دیدنی را در یک روز ببینید تا از زمان محدود در سفر بیشترین استفاده را داشته باشید.
میدان نقش‌جهان
میدان نقش جهان یا میدان امام یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین جاهای دیدنی اصفهان است. این میدان که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، فضایی بسیار زیباست که در اطراف آن چندتا از بناهای تاریخی و مساجد مهم قدیمی ازجمله مسجد جامع شاه عباسی، مسجد شیخ لطف الله، عمارت عالی قاپو و بازار قدیمی اصفهان وجود دارد. شما می‌توانید ساعت‌ها در کنار حوض بزرگ وسط میدان قدم بزنید، کالسکه‌سواری کنید، یا از جاهای دیدنی اطراف بازدید کنید و از بازار سنتی سوغات اصفهان تهیه کنید.
عکس از: سایت Namnak
کاخ چهلستون در نزدیکی میدان نقش‌جهان قرار دارد، شما می‌توانید از غرب میدان به‌راحتی و با چند دقیقه پیاده‌روی به کاخ چهلستون معروف برسید.
سی‌وسه پل
سی و سه پل یا پل الله‌وردی‌خان، پل تاریخی و دیدنی بزرگی است که روی زاینده‌رود اصفهان به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده است. این پل ۳۳ دهانه دارد که انعکاس تصویر آن روی آب، تصویری دل‌انگیز برای گردشگران دارد، البته که این زیبایی هیچ‌وقت برای اهالی اصفهان هم تکراری نمی‌شود. گرچه امروزه خشک‌شدن رودخانه زاینده‌رود، حال‌وهوای سابق پل را از بین برده است اما هنوز هم این پل تاریخی شگفتی‌های معماری خود را دارد و یکی از نمادهای اصلی شهر اصفهان به شمار می‌رود.
عکس از: سایت Irna
سی و سه پل در ابتدای خیابان چهارباغ بالا قرار گرفته است و فقط به‌اندازه چند دقیقه پیاده‌روی ( حدود یک‌کیلومتر) با کاخ چهلستون فاصله دارد.
کاخ هشت بهشت
کاخ هشت بهشت یکی از کاخ‌های پرزرق‌وبرق و معروف ساخت دوران صفوی است. این کاخ با عنوان زیباترین کاخ دنیا، یکی از جاذبه‌های تاریخی اصفهان محسوب می‌شود که در وسط فضای سبز قرار گرفته است. معماری خاص و متفاوت، تزیینات ظریف و دیدنی، طراحی فضای داخلی کاخ ازجمله عواملی است که آن را به اثری مهم تبدیل کرده است.
عکس از: سایت Farsnews
کاخ هشت بهشت در خیابان گلدسته اصفهان قرار دارد که می‌توان گفت با کاخ چهلستون فاصله‌ای کمتر از دوکیلومتر دارد. اگر به کاخ هشت بهشت سر زدید، بازدید از کاخ چهلستون در نزدیکی این بنای تاریخی را فراموش نکنید. چه روزی بهتر از اینکه دو کاخ مهم تاریخ را در یک روز ببینید.
بهترین زمان بازدید از کاخ چه وقت است؟
بازدید از کاخ چهلستون در هر فصلی از سال ارزشمند است و تجربه قشنگی است اما به‌طورکلی بهترین زمان برای بازدید از این کاخ فصل بهار، به‌خصوص اردیبهشت‌ماه است. در این فصل آب‌وهوای اصفهان خنک و دل‌نشین است، باغ سرسبز و سرزنده شده و جان می‌دهد برای گردش. اما اگر از شلوغی پارک خوشتان نمی‌آید، بهتر است فصل دیگری به‌جز بهار را انتخاب کنید.
امکانات رفاهی اطراف کاخ
باتوجه‌به اینکه رفت‌وآمد به کاخ بسیار زیاد است، کاخ امکاناتی دارد که گردش را برای بازدیدکنندگان دلپذیرتر کند. ازجمله امکانات رفاهی کاخ چهل ستون می‌توان به غرفه فروش صنایع‌دستی و چایخانه اشاره کرد.
عکس از: سایت YJCnews
غرفه فروش صنایع‌دستی
غرفه فروش صنایع دستی در کاخ چهلستون، فرصتی است تا با صنایع دستی اصفهان آشنا شوید و اگر دلتان خواست سوغاتی و یادگاری از سفرتان به اصفهان تهیه کنید.
چایخانه
نوشیدن یک فنجان چای یا قهوه در فضای دلپذیر باغ چهلستون فرصتی است که اصلا نباید دو بار درباره آن فکر کرد. قبل یا بعد از بازدید کاخ، چند دقیقه‌ای در فضای باغ آرام بگیرید و خودتان را به نوشیدن یک لیوان چای مهمان کنید.
کاخ چهلستون کجاست؟
آدرس کاخ چهلستون: اصفهان، میدان امام حسین، خیابان استانداری
لوکیشن کاخ چهلستون روی گوگل مپ
بهترین مسیر دسترسی به کاخ
کاخ چهلستون از نظر موقعیت قرارگیری به‌راحتی در دسترس است. شما می‌توانید برای بازدید از این کاخ، از وسایل حمل‌ونقل عمومی یا ماشین شخصیتان استفاده کنید.
- اگر قرار است از متروی اصفهان استفاده کنید، باید در ایستگاه میدان امام حسین پیاده شوید و مابقی مسیر را پیاده تا کاخ بروید.
- اگر با اتوبوس به کاخ می‌روید، باید سوار خط اتوبوس میدان امام حسین-میدان لاله شوید و در ایستگاه شهرداری در خیابان باغ گلدسته پیاده شوید. از اینجا به‌بعد هم پیاده خود را به کاخ برسانید.
- درصورتی‌که از ماشین شخصی یا تاکسی استفاده می‌کنید، می‌توانید از لوکیشن کاخ چهل ستون روی گوگل مپ کمک بگیرید و ماشینتان را در پارکینگ‌های عمومی اطراف کاخ پارک کنید.
عکس از: سایت Imna
ساعت بازدید و شماره تماس
بازدید از کاخ چهلستون هرروزه به‌جز ایام سوگواری و تعطیلات رسمی، از ساعت ۹ صبح تا ۱۷ امکان‌پذیر است.
برای بازدید از کاخ باید حتما بلیط ورودی تهیه کنید که هزینه آن برای گردشگران ایرانی و خارجی متفاوت است.
شماره تلفن کاخ چهلستون: ۳۲۲۲۲۶۸۶-۰۳۱
چهلستون، مبارک‌ترین بنای دنیا
اگر قرار باشد یک کاخ باشید، آن هم یک کاخ بزرگ و باشکوه، متعلق به یکی از بزرگ‌ترین پادشاه‌های ایرانی، خوب باید بدانید که سرنوشت برایتان اتفاقات سختی رقم زده است. یک روز محلی برای جشن‌های باشکوهید و یک روز دشمن تو را نابود می‌کند، اما دوباره دستی به سر و رویتان می‌کشند و از اول کاخی زیبا خواهید شد. سرنوشت کاخ‌های سلطنتی به‌طرز غم‌انگیزی پرفرازونشیب است…یک روز همه دوستتان دارند و یک روز ممکن است آن‌قدر دشمن داشته باشید که چیزی از شما باقی نماند. فکر می‌کنم کاخ چهلستون هم این سرنوشت را پذیرفته باشد.
عکس از: سایت Imna
روی کتیبه‌ای که در سردر تالار آیینه نصب شده ، کاخ چهلستون با عنوان «مبارک‌ترین بنای دنیا» معرفی شده است. حالا که حسابی درباره جزئیات این کاخ تاریخی صحبت کرده‌ام خوب می‌دانید که این حرف کاملا درست است. کاخ چهلستون، واقعا مبارک‌ترین بنای دنیا است که ترکیبی از همه خوبی‌هاست. این عمارت تاریخی باشکوه، فرصتی برای قدم‌زدن در تاریخ و دیدن همه زشتی‌ها و زیبایی‌هاست.
