آرامگاه فردوسی؛ از فرازونشیب‌های تاریخی تا ظاهر امروزی بنا

وقتی می‌گویم «مشهد» یا حتی «خراسان»، اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسید چیست؟ بگذارید حدس بزنم؛ احتمالا حرم، بازار رضا، موج‌های آبی و مواردی مثل این. فقط شما نیستید البته؛ برای این که این موضوع را بهتر کنیم می‌خواهیم به جایی برویم که سر راهتان به مشهد ممکن است ببینید اما دقت نکنید: آرامگاه فردوسی.

می‌دانید چرا امروز در مجله گردشگری علی‌بابا آرامگاه فردوسی را انتخاب کردیم تا معرفی کنیم؟ خب اول از همه، فردوسی یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخ زبان و ادبیات ماست و هر نسلی باید او را بشناسد. دوم اینکه آرامگاه پاسبان زبان پارسی با استخر و طبیعتش، جای زیبایی است. سوم اینکه می‌خواهیم قدمی در راستای ایرانگردی و شناساندن هر چه بیشتر ایران به بقیه برداریم، همانطور که استاد خودش می‌گوید: «دانی که ایران نشست من است/جهان سر به سر زیر دست من است.»

چه جاذبه‌هایی در آرامگاه فردوسی وجود دارد؟

آرامگاه فردوسی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر طوس استان خراسان، هر ساله پذیرای کسانی است که به فرهنگ و ادب این مرز و بوم علاقه فراوانی دارند. حضور در کنار شخصی که 30 سال برای زنده نگاه داشتن زبان پارسی تلاش کرده، افتخار بزرگی خواهد بود. زمانی‌که به مشهد سفر می‌کنید می‌توانید بازدید چند ساعته از این مکان ارزشمند داشته، موزه، کتابخانه و مقبره عالم بزرگ، حکیم ابوالقاسم فردوسی را از نزدیک ببینید. از طرفی جاذبه‌های دیگری در این منطقه وجود دارد که دیدن آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود.

تاریخچه آرامگاه فردوسی

حکیم ابوالقاسم فردوسی شیعه بود و چنان که از تاریخ مشهود است، پس از مرگش اجازه تدفین پیکر او در گورستان را ندادند. به همین دلیل نیز او را در باغ خانه خودش در شهر طوس به خاک سپرده شد. این محل بارها و بارها بنا به دلایل مختلفی مورد هجوم واقع و با خاک یکسان شد اما بالاخره شخصی به نام ارسلان حلذب که از سپهداران طوس در زمان فردوسی بود، در مقابل دروازه شرقی رزان شهر تابران طوس، اولین آرامگاه فردوسی را ساخت. تا حدود 100 سال پس از مرگ فردوسی نیز این بنا پابرجا بود اما در زمان حکمرانی گرگوز (یکی از امیران مغول) بنای آرامگاه ویران شد و از سنگ‌های آن برای ساخت قلعه استفاده شد.

در طی سال‌ها آرامگاه فردوسی دستخوش تغییرات زیادی شد و به مرور بنای آن تبدیل به تلّی از آجر و کاشی شد که در گندم‌زار پنهان شده بود. اما بالاخره در زمان ناصرالدین شاه قاجار، والی خراسان (عبدالوهاب آصف‌الدوله) مأمور شد تا آرامگاه فردوسی را یافته و بنایی در خور وی بسازد. در این مرحله تنها 2 اتاق بر آرامگاه ساختند که همچون بنایی محقر بود.

---

بیشتر بخوانید: طرقبه مشهد؛ شهر نفس‌های تازه

---

در 12 مرداد 1303 شمسی، عبدالحسین خان سردار معظم (تیمورتاش) از مجلس شورای ملی درخواست کرد تا بودجه‌ای برای ساخت آرامگاه فردوسی اختصاص داده شود. پس از فراز و نشیب‌های بسیار و تلاش برای به تصویب رساندن طرح و بودجه لازم برای بازسازی بنا، بالاخره در سال 1307 شمسی طرح و بودجه آرامگاه فردوسی به تصویب رسید.

آشنایی با امکانات آرامگاه فردوسی

مساحت آرامگاه فردوسی بیش از 6 هکتار است، البته مساحت فضای اولیه کمتر بوده اما در اوایل سده 30 بخش عظیمی از اطراف باغ اصلی به آن اضافه شد و مساحت آن به مقدار کنونی رسیده است. بنای اصلی که با الهام از سازه‌های دوره هخامنشی ساخته شده در مرکز قرار گرفته و روبروی آن می‌توانید استخری بزرگ ببینید که انعکاس بنا در آن قابل روئیت است.

در مقابل استخر، مجسمه فردوسی ساخته دست ابوالحسن صدیقی قرار گرفته و در داخل استخر نیز 3 دسته فواره ده‌تایی طراحی شده است. فواره‌ها به شکل نیلوفر هستند و تعداد آن‌ها نمادی از 30 سال مشقت حکیم ابوالقاسم فردوسی برای نگارش بزرگترین اثر، یعنی شاهنامه است.

از دیگر بناهای موجود در آرامگاه فردوسی می‌توان به ساختمان اداری، موزه و کتابخانه اشاره کرد. جالب است بدانید که موزه فعلی در گذشته محلی برای استراحت بوده و از سال 1384 شمسی و به همت دکتر بهروز احمدی به موزه تبدیل شده است. داخل موزه مجموعه‌ای خاص از عتیقه‌جات کشف شده در همین منطقه نگهداری می‌شود.

---

بیشتر بخوانید: گذری بر شاندیز مشهد؛ شهری پر از جاذبه‌های تماشایی

---

آثار تاریخی منطقه شامل سنگ‌نگاره‌ها و ظروف سفالی که متعلق به دوره پس از ظهور اسلام هستند، بیشتر اثار تاریخی موجود در موزه را تشکیل داده‌اند. بخش دیگر این آثار شامل سکه‌های طلا و نقره، تیر و کمان، شاهنامه فلورانس و شاهنامه 73 کیلوگرمی (اهدایی عبدالرحیم جعفری موسس انتشارات امیرکبیر)، ظروف لعابی سفالی و برخی آثار اهدائی به موزه هستند.

کتابخانه آرامگاه فردوسی اما شامل بیش از 9000 جلد کتاب است و ساختمان آن در سال 1347 شمسی ساخته شده است. کتابخانه دو طبقه است که طبقه اول آن مخصوص مخزن کتاب و طبقه دوم آن نیز سالن مطالعه است. مقبره مهدی اخوان ثالث یکی از شاعران نام‌آشنای ایرانی نیز در آرامگاه فردوسی قرار گرفته و در نتیجه می‌توانید از آن نیز دیدن کنید. این مزار در ضلع جنوبی موزه قرار گرفته و در کنار آن نیز تندیسی از این شاعر بزرگ نصب شده است.

در ابتدا قرار بود محل تدفین استاد شجریان به واسطه وصیت‌نامه ایشان در کنار محل تدفین مهدی اخوان ثالث باشد. اما تغییراتی صورت گرفت و در حال حاضر می‌توانید در کنار موزه آرامگاه فردوسی از محل تدفین ایشان دیدن کنید.

معماری آرامگاه فردوسی

معماری آرامگاه فردوسی به دو بخش اصلی معماری بیرونی و درونی تقسیم می‌شود.

معماری بیرونی بنای آرامگاه فردوسی

ساختار کلی بیرونی بنا چهارگوش یا مکعبی است و مساحت آن نیز 1043 متر مربع است. در هر سوی بنا می‌توانید پلکان‌هایی را ببینید که در بالای آن‌ها و در ارتفاع 18 متری، بنای آرامگاه فردوسی روی سکویی خودنمایی می‌کند.

جالب است بدانید که بنای اصلی از 7 مکعب کوچکتر ساخته شده که همگی به ترتیب روی هم قرار گرفته‌اند. در هر وجه بنا، سروده‌هایی از شاهنامه حکاکی شده که همه آن‌ها 12 بیتی هستند. در دو طرف کتیبه‌ها می‌توانید ستون‌هایی را ببینید که به سبک هخامنشی ساخته شده‌اند. از طرفی در هر کنج نیز یک ستون قرار گرفته و در نتیجه تعداد ستون‌های بنای اصلی به 12 می‌رسد.

در محوطه می‌توانید مجسمه فردوسی را ببیند که توسط ابوالحسن صدیقی در ایتالیا ساخته شده و سپس به آرامگاه منتقل شده است.

معماری درونی بنای آرامگاه فردوسی

ورودی اصلی در قسمت غربی بنا قرار دارد و در زیرزمین می‌توانید مدفن حکیم ابولقاسم فردوسی را ببینید. ابعاد زیرزمین 30 متر در 30 متر است و گودی آن نیز حدود 5 متر است. روی دیوار پلکان‌ها 6 نقش برجسته وجود دارد که روی آن‌ها 6 روایت از شاهنامه نقش بسته است.

سنگ قبر از جنس مرمر بوده و ابعاد آن 90 سانتی‌متر در 1.54 متر است. دورتادور محل دفن، 20 ستون قرار گرفته که بلندی آن‌ها 4.60 متر است.

در حال حاضر در بخش تالار آرامگاه تندیس‌هایی از داستان‌های شاهنامه قرار دارد که همگی ساخته دست فریدون صدیقی، فرزند ابولحسن صدیقی است.

مشخصات آرامگاه فردوسی

مشخصات کلی آرامگاه که شامل ساعت کاری و آدرس دقیق است، در ادامه آمده و به کمک نقشه درج شده نیز به راحتی می‌توانید مسیر را مشخص کنید.

ساعات کاری آرامگاه فردوسی

ساعت کاری آرامگاه فردوسی هر روز از ساعت 9 صبح آغاز شده و در 6 ماهه اول سال تا 17 عصر و در 6 ماهه دوم سال تا 16 عصر ادامه دارد.

شماره تماس آرامگاه فردوسی

05132663825

آدرس آرامگاه فردوسی

استان خراسان رضوی، شهر طوس، انتهای بلوار بهارستان

آدرس آرامگاه فردوسی روی گوگل مپ

دسترسی به آرامگاه فردوسی

برای رفتن به سمت آرامگاه می‌توانید از وسیله شخصی یا اتوبوس خطی استفاده کنید.

با خودوی شخصی

از شهر مشهد به سمت قوچان که حرکت می‌کنید، باید در سه‌راهی فردوسی به سمت راست حرکت کنید. چند کیلومتر که در این مسیر برانید، به بلوار بهارستان می‌رسید. در انتهای بلوار، نمای زیبای آرامگاه فردوسی بزرگ قرار گرفته است.

با اتوبوس و بی‌آرتی

یکی از روش‌هایی که می‌توانید از شهر به مقبره فردوسی بروید، استفاده از اتوبوس خط 202 پایانه فردوسی مشهد است. سفر با اتوبوس به آرامگاه حدود 45 دقیقه زمان می‌برد.

با تاکسی

برای عزیمت به مقبره فردوسی می‌توانید از تاکسی نیز استفاده کنید. مسیر آن تقریباً مشابه مسیر اتوبوس است اما قاعدتاً زودتر به مقصد خواهید رسید.

جاذبه های اطراف آرامگاه فردوسی

غیر از بنای زیبای آرامگاه، کتابخانه، موزه و آرامگاه مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شجریان، در اطراف آرامگاه نیز جاذبه‌های وجود دارد که در سفر خود به این مکان می‌توانید از آن‌ها دیدن کنید.

• گنبد هارونیه در فاصله 1.8 کیلومتری
• مقبره امام محمد غزالی در فاصله 1.8 کیلومتری
• شاندیز در فاصله 28 کیلومتری
• پارک کوه سنگی در فاصله 32 کیلومتری
• طرقبه در فاصله 37 کیلومتری

آرامگاه پاسبان زبان پارسی را چطور دیدید؟

مقبره فردوسی و هر آنچه در اطراف آن قرار دارد از موزه و کتابخانه گرفته تا محل تدفین مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شجریان، همگی جزو میراث ماندگار کشور ما هستند. استان مشهد به واسطه وجود حرم مطهر امام رضا (ع) هر ساله زائران بسیاری را به سوی خود می‌خواند.

در این میان حضور فرهیختگانی چون حکیم ابوالقاسم فردوسی، مهدی اخوان ثالث و استاد شجریان در یک منطقه، این سفر را برای شما به یک سفر تاریخی تبدیل خواهد کرد. این بار که خواستید برای سفر به مشهد بلیط هواپیما خریداری کنید، بازدید از آرامگاه فردوسی را نیز در برنامه خود قرار دهید.