دریاچه گهر لرستان؛ بهترین برای شیفتگان طبیعت

غَرقم و مَستم از شراب فیروزه‌ای کوهستان تاپله

ایران با بیابان‌ها و جای‌جای خشک و بی‌آب و کم‌آبش، دریاچه و برکه و رودخانه کم ندارد که یکیش، مشهورش و معروفش می‌شود دریاچه ارومیه که افتاده سر زبان این‌وری‌ها و آن‌وری‌ها؛ تا همین چند سال قبل هم خشک مانده بود. اصلا می‌توانستید راحت پایتان را روی زمین خشکش بگذارید و خاک بود که از کف دریاچه خشک ارومیه بلند می‌شد. البته الان برگشته به اوضاح خوب سابق پر آبش. این وسط دریاچه گهر هم از آن دیدنی‌های طبیعی چشم‌نواز است.

دریاچه گهر از همان‌هایی است که کاری ندارد از چه جاهای دیدنی لرستان باشد و به حد دریاچه‌های دیگر نرسد. راه خودش را از کوهستان تاپله و گردنه پنبه کال استان لرستان می‌گیرد و می‌رود تا جدانشدنی‌ترین جان طبیعت و حیات را کامل کند. من که از دیدنی‌های ایران در مجله گردشگری علی‌بابا می‌نویسم و زبان دریا و بیابان و کویر و کوه و دریاچه و سنت‌های بکرمان می‌شوم، دیگر این‌جایش را ندیده بودم.

مسیر پیمایش دریاچه گهر چطور است؟

مسیر رفتن به درباچه، کاملا کوهستانی است.

دریاچه گهر کجاست؟

ایران، استان لرستان، منطقه محافظت‌شده اشترانکوه جنوب شرقی دورود، بین دورود، الیگودرز و ازنا

گونه‌های گیاهی و جانوری دریاچه چه هستند؟

۶۸ گونه گیاه انحصاری و بیش از ۶۰۰ گونه گیاه و ۵۳ گونه درخت و درختچه از جمله درخت بلوط، پسته وحشی، گلابی وحشی، نارون، بلوط مازو، دار گردو، زالزالک، ارژن، کنار کهور، بادام، پسته، گلابی، بید، نارون، اختر، لاله، چنار، گردو، انجیر، سیب، انار، گز، گل‌های لاله، شقایق، زنبق، لاله وحشی تاج خروسی، اختر، زرشک، سیب وحشی، دافته، درختان اورس، ارجن، بید، آویشن گل گاو زبان، موسیر، گز انگبین، کتیرا.

۴۵ گونه پستاندار چون آهو، قوچ، خرگوش، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه‌ای، کفتار، روباه، شغال، گربه وحشی، کل، بز، آهو. ۱۹۵ گونه پرنده چون عقاب، کبک، شاهین و تیهو، کبک دری. ۳۰ گونه خزنده و و ۵ گونه دوزیست چون افعی و گرزه مار و مارماهی و لاک پشت و قورباغه و قزل آلای خال قرمز و قزل آلای رنگین کمان و زردپر.

دریاچه از کجا آمده و به کجا می‌رود

یکی از جاهای دیدنی دورود که لنگه ندارد، دریاچه گهر با ۴ متر ژرفاست که تمام چشمه‌ها و آبشارها، آرزویشان این است که تَقی به تُوقی بخورد و از نزدیک ببیننش. قدمتش را نتوانستم در بیاورم، اما به نظر می‌رسد عمر طولانی داشته باشد. اصلا همین شد که سراغ دریاچه گهر دورود را گرفتم و در جایی نگاهم به دو گزارش افتاد.

عکس از: سایت Tasnim

گزارش اولی از ایزابلا لوسی برد یا با نام بعد از ازدواجش، ایزابلا بیشاپ از جهانگردان و نویسندگان و عکاسان انگلیسی می‌گفت، که در سال ۱۸۹۰ دلش گیر کرده بود به این منطقه و ماه‌ها درباره‌اش مطالعه می‌کرد و ۱۰۰۰ کلومتر راه‌پیمایی که آخر، این دریاچه کم‌کم دیده شد و از نگاه غربی‌ها معروف به دریاچه ایران. به وجود آمدنش را می‎گویند به خاطر زمین لرزه‌ای بوده که در نهایت یک سنگ‌ریزش بزرگ دره را بسته نگه داشته و این دریارچه شکل گرفته. گسل زاگرس هم در همین‌جا لنگر انداخته است.

در دومین گزارشی که از لحاظ سندی معتبرتر است، نوشته شده بود آ-رودلر، زمین‌شناس اتریشی حدود ۱۰۰ و اندی سال قبل، در سال ۱۸۸۸ میلادی و در دوره حکومت قاجار به ارتفاعات زاگرس در لرستان آمد و از راه الیگودرز چشمانش افتاد به این دریاچه زلال. دو سه سال بعد در ۱۸۹۱ میلادی بود که ژان ژاک دومرگان از فرانسه راهی یکی از جاهای دیدنی دورود شده بود و اولین و کهن‌ترین عکس مستند از دریاچه گهر را آماده کرد.

عکس از: سایت Tasnim

رودخانه تاپله به دریاچه گهر می‌ریزد و از همان موقع با «نگین اشترانکوه / نگین زاگرس» سر زبان‌ها می‌افتد که برای رسیدن به معشوق‌تان باید هفت خان رستم را طی کنید تا برسید به دریاچه آبی لرستان که مانند سواحل شمالی و جنوبی ایران، هم ساحل ماسه‌ای دارد هم صحره‌ای. دریاچه گهر با کوهستان دورتادورش به دو بخش تقسیم می‌شود؛ دریاچه گهر بزرگ یا همان کله گهر و دریاچه گهر دورود کوچک یا کره گهر.

عکس از: سایت Mojnews

دریاچه بزرگه گهر (کله گهر)

کله گهر با ۱۷۰۰ متر عظمت و ژرفای حداقلی ۴ تا حداکثری ۳۰ متر و عرضی بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ متر و طولی بین ۱۵۰۰ در این‌ور و آن‌ور دست‌ودل‌بازی‌اش را نشان می‌دهد. حتی این سخاوتمندی‌اش را با قطره قطره برف و کمی باران تا ۵۰۰ و ۹۰۰ میلی متری بیشتر و شیرین‌تر می‌کند که کم مانده دریاچه کوچکه گهر را هم قورت دهد.

عکس از: سایت Tasnim

از یخ زدن سطح دریاچه می‌نویسم که دل‌تان را برفی می‌کند و بدتان نمی‌آید برای اسکی کردن روی آن در روزهای سخت زمستان آماده شوید که این‌جاست باید فکرش را از سرتان بیرون کنید. اگر سطح دریاچه گهر هم در زمستان و روزهای پر برفش صیقلی شود، اسکی و شنا کردن در آن را از سرتان بیندازد که کاملا ممنوع است.

دریاچه کوچکه گهر (کره گهر)

دریاچه گهر کوچک، تنها نیست و یک جنگل دار و درخت مجاورش است که رودی از آن بالای دریاچه گهر می‌ریزد و تهش می‌رسد به دریاچه بزرگه گهر یا همان کله گهر. گهر کوچک با ۵۰۰ متر طول و ۱۵۰ متر عرض و حدود ۴ متر عمق، ۲ کیلومتر آن‌طرف گهر بزرگ قرار گرفته و زلالی‌اش آن‌قدر هویداست که می‌توانید ماهی‌های داخلش را تماشا کنید.

عکس از: سایت Ittoorg

کف دریاچه با سنگ‌ریزه‌های رنگی و ریز و درشت همسایه بلورهای قطرات دریاچه شدند و هر کدامشان قصه‌هایی برای گفتن دارند.

زندگی طبیعی حیات وحش منطقه

وقتی که نگاهم دریاچه گهر دورود را گرفت، تصورم این بود که کم پیش می‌آید موجودی، چیزی در این منطقه بکر زندگی کند که دیدم نه، همین که در آن‌جا تا بیاید یک نفسی بکشید، چشم‌تان می‌خورد به ۶۸ گونه گیاه انحصاری و بیش از ۶۰۰ گونه گیاه و ۵۳ گونه درخت و درختچه و ۴۵ گونه پستاندار و ۳۰ گونه خزنده و ۱۹۵ گونه پرنده و ۵ گونه دوزیست و تعدادی ماهی که تعدادشان از دستم در رفته‌اند. البته بهتر است افعی و گرزه مار که تا از ذهن نپریدند، اشاره کنم.

عکس از: سایت Tasnim

طبیعت اطراف دریاچه گهر هم پر است از درخت بلوط، زرشک، سیب وحشی، دافته، درختان اورس، ارجن، پسته وحشی، گلابی وحشی، بلوط مازو، دار گردو، زالزالک، ارژن، کنار کهور، انار، گز، بادام، پسته، گلابی، بید، نارون، اختر، گل لاله، درخت چنار، گردو، انجیر، سیب، انار، گز، گل‌های لاله و شقایق و زنبق و لاله وحشی تاج خروسی و اختر.

مارماهی و لاک پشت و قورباغه و قزل آلای خال قرمز و قزل آلای رنگین کمان و زردپر هم داخل دریاچه به این تنگ و باریکی زندگی‌شان را می‌کنند. اطراف دریاچه هم قوچ می‌بینید و آهو و خرگوش و آسمانی پر از عقاب و کبک و شاهین و تیهو. اگر دل‌تان غنج رفته برای این حیوانات نازنین، حتما با دیدن پلنگ و گرگ و گراز و خرس قهوه‌ای و کفتار و روباه و شغال در اطراف دریاچه گهر، گوشت تن‌تان آب می‌شود و می‌ریزد.

عکس از: سایت Tripadvisor

با اینکه این منطقه محافظت شده است. البته گاهی هم پیش می‌آید که گرازی چیزی برای پیدا کردن غذا به چادرتان نزدید شود، اما جانور است دیگر. برای خیال جمعی هم می‌تونید در سمت غرب دریاچه کمپ بزنید که هم نگهبان دارد هم برق و هم سکوی چادر. اگر هم دلتان را به یک شکار چرب و چیل پرنده و آهو صابون زده‌اید که باید برای شما بنویسم قانون رهایتان نمی‌کند و محیط زیست منطقه ردتان را می‌گیرد.

چه امکانات رفاهی در دریاچه گهر وجود دارد؟

امکانات اطراف دریاچه گهر دورود خیلی رفاهی نیست، اما همین سرویس بهداشتی و پاسگاه نیروی انتظامی و پاسگاه محیط زیست و سیستم روشنایی در قسمتی از دریاچه و آب نوشیدنی و کمپ موقت تابستانی از هیچی بهتر است.

تفریحات دریاچه گهر چیست؟

در ادامه گزارش دریاچه گهر از تفریحات این منطقه می‌نویسم؛ کوهنوری، ماهیگیری، قایق‌سواری، تماشای منظره، راه‌پیمایی.

۱. طبیعت‌گردی

خودش اصلا طبیعت‌گردی و یکی از جاهای دیدنی لرستان محسوب می‌شود که از خانه و کاشانه‌تان بیاید و فکر کار و زندگی‌تان را پشت سر بگذارید، طبیعت‌گردی‌تان شروع می‌شود تا آن بالای منطقه کوهستانی و دریاچه گهر. اطراف این دریاچه که در هر فصلش را باید برایش یک راز بقای جداگانه بسازند.

عکس از: سایت Tasnim

۲. قایق‌سواری

نمی‌دانم در کوشه‌وکنار دریاچه گهر دورود قایقی می‌بینم یا نه، اما گفته‌اند و می‌گویند که می‌شود قایق انداخت به این دریاچه و قایق‌سواری کرد.

اگر بشود چه می‌شود که قایق‌سواری در دریاچه گهر با قایق‌سواری در دریاچه‌های این‌طرف و آن‌طرف صفای دیگری دارد. تا یادم نرفته بگویم که هوس نکنید موقع قایق‌سواری بپرید وسط آب دریاچه که زندگی‌تان واقعا نقش بر آب می‌شود.

عکس از: سایت Tasnim

۳. ماهیگیری

نمی‌شود دریاچه‌ای در این خاک مقدس وجود داشته باشد و ماهیگیری در کار نباشد که ماهیگیران برای انداختن قلاب به قلب دریاچه فرصت شماری می‌کنند تا ماهی قزل آلایی، ماهی سیاهی، ماهی زردپری و ماهی مار آبی دهانشان به قلاب گیر کند.

عکس از: سایت Tasnim

اما این ماهی‌ها از کجا و چه شد که در این دریاچه تنگ و باریک آمدند را من نمی‌دانم و خبره‌های کاربلد باید بگویند. درضمن، در اواسط خرداد دستتان به قلاب و ذهنتان به ماهیگیری نرود که ممنوع است. بعد از آن هم نباید دست خالی ماهی بگیرد و باید مجوز ماهیگیری داشته باشید.

۴. عکاسی

تعریف عکاسی در این منطقه، به خصوص از دریاچه گهر شنیدنی بود. از بکرترین جاهایی ایران است که هنوز برای زیبایی رنگ روشن آبی و تیرگی دریاچه گهر دورود، سرسبزی گیاهان و کوه‌های اطرافش کلمه‌ای پیدا نکردم.

۵. کوهنوردی

چه بخواهید چه نخواهید باید پایتان به کفش کوهنوردی و تن‌تان به لباس های گرم برود تا بعد از کوهنوردی و الاغ سواری چشمانتان به جمال این دریاچه بیفتد با دورتادور سرسبزی و اکسیژنی که تا به حال نکشیده‌اید.

عکس از: سایت Oipfir

البته بد هم نمی‌شود که هم از شهر و آن هوای تهران‌تان و اگر در شهرهای آلوده باشید از آن هوای آلوده‌تان دل بکنید و بعد از سال‌ها تن بزنید به پیاده‌روی و کوهنوردی.

جاذبه‌ها و دیدنی‌های اطراف دریاچه

خود دریاچه گهر را که کنار بگذارم، جاذبه‌های اطرافش روحم را از این همه هیجان و زیبایی سرحال آورد. داستان دره نی‌گاه و بیشه گرمه و کوه پریز خواندنی هستند که هر کدام‌شان کم از دریاچه گهر دورود نداشتند و هنوز هم ندارند.

۱. دره نی‌گاه

آب رودخانه دره طولانی نی‌گا در دورود استان لرستان که به «سفید آب» شناخته می‌شود، از دریاچه گهر می‌آید و آب رودخانه‌های دره «گردو» و دره «خرس» هم در حین راه با آن ملاقات می‌کند و رابطه عاشقانه‌ای می‌سازند. آب و تاب صخره‌های خاکی و گاهی سرسبز و عرض حدود ۵۰۰ متری و مسیری با طول حدود ۱۲ کیلومتری، گل و گیاه سبز و رودخانه فیروزه‌ای زلالش من را ذوق‌مرگ خودش کرده است.

عکس از: سایت Tasnim

اگر مزاج‌تان کشید، راه دم‌دستی هم دارد؛ از سمت دریاچه گهر دورود یا از انتهای روستای تی. گیاهان خوراکی ریواس و درخت میوه گرد و بادام و انجیر و حیواناتی مانند روباه و گراز و گربه وحشی و خرس و گرگ و پلنگ و چند گونه پرنده هم در این منطقه زندگی می‌کنند.

۲. بیشه گرمه

بیشمه گرمه یا آبشار گرمه یا آبشار چنار از آبشارهای لرستان در شهرستان خرم آباد و مجاور روستای چم چیت در راه رودخانه سزار و ۲۳ کلومتری جنوب غربی دورود است، که از داخل کوه می‌طراود به بیرون و در کنار تالاب ازگن زیبایی می‌بخشد.

عکس از: سایت Tasnim

۳. کوه پریز

کوه پریز در دورود لرستان با آن ارتفاع ۳۰۷۰ تا ۳۰۹۵ متری‌اش خوراک کوهنوردان و عاشقان طبیعت ایران است که انگار نقاشی‌اش کرده باشند، یکدفعه حیرت‌زده‌شان می‌کند.

این کوه فقط ۱۰ کیلومتر از جنوب شرقی شهر دورود و از چشمه «راکن» تا قلعه فاصله دارید. از قلعه‌های معروفش بنویسم که «کُر» و «دختر» هستند و غار «پریز»، غاری که شده رفیق گرمابه و گلستان کوه پریز و چشمه و آبشار «وقت ساعت» در دل کوه.

عکس از: سایت Tasnim

دشت لاله‌های واژگون و لاله‌های وحشی و دره نی‌گاه و آبشار ازنادرو در دامنه کوه پریز به این زیبایی‌ها اضافه و اضافه کرده که برای تماشایش از دورود در امتداد ریل راه‌آهن حرکت کنید و همین که از روستای چم چید و برآفتاب و چنار و ده کولیان و از راه اصلی آن به چشمه راکن گذشتید، کوهی می‌بینید به چه استواری.

بهترین زمان بازدید از دریاچه

از کوهستانی بودن این منطقه همین بس که در فصل پاییز و زمستان استخوان خُرد می‌کند. شب‌هایش هم که اگر یخ نزنید کلاه‌تان را باید بیندازید بالا. اصلا روزهای پایایی بهار و اوایل و چله تابستان و گاهی هم اوایل فصل پاییز جان می‌دهد برای اینکه نسیمی به صورت‌تان بخورد و گرمای آفتاب گونه‌تان را نوازش کند.

عکس از: سایت Iranasia

حالا اگر هم دوست دارید شب‌های پرستاره‌اش را یکی از جاهای دیدنی دورود ببینید تا لذت بیشتری ببرید، بهتر است لوازم گرمایشی به دستتان باشد تا زنده بمانید. من نمی‌دانم اصلا آن همه کوهستان اطراف یک دریاچه چه می‌کنند، اما همین شده تا دست خیلی‌ها به آن نرسد و بکر بماند. روزهای تعطیل هم جمعیت در دریاچه گهر زیاد می‌شود. این را از این بابت می‌گویم که در روزهای عادی دل‌تان را به دریاچه و جاذبه‌های اطرافش بزنید.

عکس از: سایت Tripadvisor

دریاچه گهر کجاست؟

آدرس متنی: ایران، استان لرستان، منطقه محافظت‌شده اشترانکوه، بین دورود، الیگودرز و ازنا، دریاچه گهر

دریاچه گهر روی گوگل مپ

بهترین مسیر دسترسی به گهر

تا این‌جا مشخص است که دوست دارید دل‌تان را بزنید به مناطق کوهستان‌های بکر و افسانه‌ای استان لرستان. بعد از آن می‌شود که دو مسیر دسترسی پیش رویتان می‌گذارم؛ مسیر الیگودرز و مسیر دورود که نزدیک‌ترین مسیرش هم همین مسیر الیگودرز است.

مسیر الیگودرز

در مسیر کوهستانی الیگودرز اول گهر کوچک را می‌بینید و همین که حدود ۴۰ دقیقه راه‌تان را کش دهید، منطقه، نوید دریاچه بزرگ گهر را به شما می‌دهد و چشمانتان به دریاچه گهر بزرگ در شهرستان دورود روشن می‌شود. این را بگویم که امنیت این مسیر کافی نیست و امکانات رفاهی هم زیاد ندارد.

عکس از: سایت Iranasia

مسیر دورود

این‌جا بالعکس از مسیر دورود ابتدا دریاچه گهر بزرگ را می‌بینید. وقتی که به شهرستان دورود رسیدید، از دورود تا پارکینگ چشمه خیمه، ۲۰ کیلومتر فاصله است که با رانندگی به آن‌جا برسید و برای مابقی ماجرا دیگر ماشین به کارتان نمی‌آید و از آن‌جا تا گردنه پنبه کار و گردنه خدا قوت چندین کیلومتر دیگر فاصله دارید. برای ۱۸، ۱۹ کیلومتر باید پیاده یا با الاغ ادامه دهید.

تجهیزات موردنیاز در سفر به دریاچه

در لابه‌لای گزارش امروز درباره همه چیز که باید زیر پر و بالتان بگیرد نوشته‌ام و این‌جاست که برای خاطر جمعی باید تکرار کنم، لباس گرم و پول نقد و چادر و مواد غذایی و کفش کوهنوردی و کیسه خواب و بالش بادی داشته باشد.

عکس از: سایت Tripadvisor

اگر تمام نشدن باطری تلفن همراهتان مهم است، یک پاوربانک و قطب نمای و نقشه یا GPS و حوله و کوله پشتی و کیف کمک‌های اولیه و چراغ قوه و هر چیزی که فکرش می‌کنید لازمتان می‌شود را از قبل آماده کنید که قیمت‌شان از مغازه‌های دورتادور دریاچه عجیب است.

اقامت در دریاچه گهر

اگر می‌خواهید دو سه روزی را در کنار دریاچه گهر بمانید و صدای نسیم و شرشر آب، موسیقی زنده برایتان بسازند و چشمانتان از ستاره‌های آسمان شب پر شود، می‌توانید در کمپ اداره محیط زیست استان لرستان در این منطقه استراحت کنید و از همه امکانات رفاهی روشنایی و سرویس بهداشتی و پاسگا نیروی انتظامی و چیزهای دیگر استفاده کنید که خیلی هم رفاهی نیستند.

عکس از: سایت Tasnim

همه این‌ها را گفتم تا دست خالی هم که شده نروید و لوازم کمپ و گرمایی و کیسه خواب و بالش بادی و لباس اضافه و کمک‌های اولیه و نقشه و چراغ قوه و چیزهایی که لازم می‌شود با خودتان ببرید. درضمن، در جاهای مشخص شده استراحت کنید.

باز هم تکرار می‌کنم که گاهی حیوان های وحشی در اطراف دریاچه پرسه می‌زنند و مراقب خودتان باشید که بلای سرتان نیاورند و شما هم بلایی سرشان نیاورید. درضمن، مواد خوراکی و غذای کافی هم همراه داشته باشد.

عکس از: سایت Tasnim

خواب‌های خیالی درباره مالکیت دریاچه گهر

با اینکه دریاچه گهر به مردم ایران متعلق است و نمی‌شود با بگیر و ببندهایی آن را به کسی متعلق دانست، درگیری‌های زیادی اما هر چند وقت یکبار بر سر حق مالکیتش در این سال‌های گذشته به میان آمده بود و این‌جاست که برایتان از کسانی می‌نویسم که حق سرزمینی و فرهنگی و جغرافیایی مردم دورود را سَرسَری می‌گیرند و دریاچه‌اش را فقط برای خودشان می‌خواهند.

عکس از: سایت TreckEarth

گفته می‌شد و خبرهایی آمده بود بیرون که شهرهای دورتادور دریاچه گهر ادعاهایی درباره این کرده بودند که این دریاچه به آن‌ها متعلق است. فرمانداری شهر و شهرداری دورود در استان لرستان هم طرح دعوی آماده و به وزارت کشور که بالادستی محسوب می‌شود، ارسال کرده بودند.

وزارت کشور در جواب این طرح دعوی هم دست پُر آمده بود و موقعیت جغرافیایی و نقشه دریاچه گهر را با نامه‌ای که در منتشر شده را آماده و به وزارت کشور به فرمانداری‌ها و شهرداری‌های همسایه دورود ارسال کرده بود. در این نامه گفته گفته شده که زیر و بَم دریاچه گهر از سر و ته‌اش در شهرستان دورود قرار گرفته و متعلق به این شهرستان است. حتی از نقشه‌های جهان هم بخواهیم دریاچه گهر را ببنیم، چشم‌مان به شهرستان دورود می‌خورد و بَس.

عکس از: سایت Iranasia

نگین اشترانکوه

هر روز یک شگفتی برایم رو می‌کند. ایرانم را می‌گویم که برای نوشتن از هر شگفتی و جاذبه‌های گردشگری شناخته و ناشناخته‌اش کلمه کم می‌آورم و مجبور می‌شوم قلم کنار بگذارم و خیره بشوم به زیبای‌هایش. دریاچه گهر که محشر است. از همان تصویری که برای اولین بار از این دریاچه دیدم برایم کافی بود تا گوشه‌ای از عاشقانه‌هام باشد و برایش بنویسم که دیدم سوگلی ایران و الماس کوهستان تپله است.

عکس از: سایت Mojnews

خوبیش این‌جاست که راه را برای گذاشتن پای ما آدم‌ها به خودش سخت کرده تا برای دیدنش سختی بکشیم و دلمان نیاید زخمی‌اش کنیم. همین می‌شود که بکر و ناب و سرزنده مانده است. دریاچه گهر دورود حالا حالاها هوش می‌پراند از سر کسانی که عکس و فیلم‌هایش را می‌بینند.