تا به حال شده که از شدت زیبایی جاذبههای طبیعی، محو منظره روبهروی خود شوید؟ همان حسی که هنگام تماشای یک اثر هنری یا شنیدن داستانی قهرمانانه و تاثیرگذار دارید، همان حسی بهیادماندنی که دوست دارید دوباره و دوباره تجربهاش کنید. تماشای شفق قطبی، دقیقا همین احساس را به شما میدهد. تماشای نورهای رنگی و خیرهکنندهای که در آسمان خواهید دید، شما را به وجد میآورد.
شاید شما هم مثل هزاران گردشگری که سالانه به تماشای شفق میروند، اولین سوال در ذهنتان این باشد که شفق قطبی چیست؟ یا شفق قطبی کجاست؟ در طول این مقاله، قرار است به همه سوالاتتان در مورد این جاذبه دیدنی پاسخ دهیم. پس با این مطلب از مجله گردشگری علی بابا همراه باشید تا با این دیدنی شگفتانگیز آسمانی آشنا شوید.
بهترین کشورهای برای دیدن شفق قطبی کدامند؟
نزدیکترین مکان به ایران برای دیدن شفق قطبی کدام است؟
آیا شفق قطبی خطرناک است؟
بهترین زمان برای دیدن شفق قطبی چه موقعی است؟
شفق قطبی چیست و چگونه به وجود میآید؟
شفق قطبی، یکی از پدیدههای جوی کره زمین است که در آسمان شب خودش را نشان میدهد. اگر بخواهیم مختصر شرح دهیم که شفق قطبی چگونه به وجود میآید، باید بگوییم که شفق قطبی بر اثر برخورد ذرات باردار طوفان خورشیدی و یونیزه شدن مولکولهای موجود در یونوسفر زمین به وجود میآید؛ حالا این دقیقا به چه معناست؟
بهتر است اول با طوفان خورشیدی یا باد خورشیدی آشنا شویم. اطراف خورشید، جوی چند میلیون درجهای قرار گرفته که «تاج خورشید» نام دارد. گاهی روزنههایی در این تاج باز میشود و مولکولهای باردار خورشیدی، از این روزنهها بیرون میآیند. این جریانها که از ذرات باردار الکتریکی یا یون تشکیل شده است، طوفان یا باد خورشیدی نام دارد. حالا این باد، به سمت زمین روانه میشود.

عکس از سایت Space
بعد از دو سه روز، باد خورشیدی، به میدان مغناطیسی زمین میرسد. بسیاری از ذرات این طوفان، در لایه مگنتوسفر زمین متوقف میشود؛ اگر این لایه وجود نداشت، طوفانهای خورشیدی میتوانستند حیات را در زمین از بین ببرد.
بخشی از یونهای این طوفان هم در لایه یونوسفر زمین میمانند. زمین هم با میدان مغناطیسی خود، این ذرات را به سمت قطب شمال و جنوب میبرد. برخورد این ذرات با اتمهای جو زمین، انرژی آزاد میکند که حاصل آن، نورهای رنگی خیرهکنندهای است که ما آن را به عنوان شفق قطبی میشناسیم.
شفق قطبی را به نام «نور قطب شمال» هم میشناسند؛ چرا که آنها بیشتر در نیمکره شمالی دیده میشوند. هر چقدر بیشتر به قطب شمال نزدیک شوید، بیشتر شانس دیدن شفق قطبی را دارید.
شفق قطبی را در کدام کشورها میتوان دید؟
برای دیدن شفق قطبی، باید سری به منطقه ۶۰ تا ۷۵ درجه عرض جغرافیایی بزنیم؛ که یعنی بخشهای شمالی کانادا، نروژ، روسیه، سوئد، آلاسکا، فنلاند و ایسلند، مناطقی هستند که میتوانید شفق را در آنها ببینید. این پدیده طبیعی گاهی در اسکاتلند و شمال انگلستان هم دیده میشود؛ اما هیچ تضمینی نیست که بتوانید از این کشورها شفق را ببینید.

عکس از: سایت Travelandleisureasia
بنابراین برای تماشای این جاذبه طبیعی، باید برنامه سفر بچینید، ویزا بگیرید، بلیط بخرید، ارز مسافرتی دریافت و عوارض خروج از کشور را پرداخت کنید و راهی سفر شوید؛ چرا که دیدن آن در ایران تقریبا غیرممکن است.
تماشای شفق قطبی در نروژ
اگر سری به شهرهای ترومسو، آلتا و جزایر لوفوتن در نروژ بزنید، شانس دیدن شفق قطبی را خواهید داشت. این کشور در مجموع یکی از مکانهایی است که گردشگران مختلف به آن سفر میکنند تا شفق قطبی را از نزدیک ببینند. ترومسو، به پایتخت قطب شمال معروف است و مکان جذابی برای تماشای این پدیده محسوب میشود.

عکس از: سایت Travelandleisureasia
اگر به نروژ سفر کنید، میتوانید علاوه بر تماشای شفق قطبی، هم از جاهای دیدنی نروژ بازدید کنید و هم از تورهای مختلف این کشور، مانند قایقسواری، سوارکاری سورتمهای و دهها تفریح دیگر لذت ببرید. پیشنهاد میکنیم با سفر به نروژ، سری هم به موزه کشتیهای وایکینگ بزنید.
تماشای شفق قطبی در روسیه
به شمال روسیه بروید و از شهر مورمانسک یا شبه جزیره کولا بازدید کنید. روسیه یکی از بهترین کشورها برای بازدید از شفق قطبی است؛ در واقع هر کسی که بخواهد شفق قطبی را تماشا کند، حتما باید یکبار به روسیه سفر کند؛ چرا که این کشور عرض جغرافیایی بالایی دارد و شفقهای قطبی متعددی در طول سال در آن قابلرویت است.

عکس از: سایت Gw2ru
تماشای شفق قطبی در کانادا
کانادا هم کشوری است که در آن میتوانید از شفق قطبی بازدید کنید. کافیست با سفر به این کشور، سری به نواحی شمالی آن بزنید؛ مانند یوکان و شهرهای نزدیک به قطب شمال. بعضی شهرهای کانادا، تورهای اختصاصی مخصوص بازدید از شفق قطبی برگزار میکنند.

عکس از: سایت Secretcalgary
این تورها با بررسی پیشبینیها و زمان احتمالی رخ دادن شفق قطبی، بهترین زمان بازدید را برای شما انتخاب میکنند. بعد از ثبتنام در این تورها میتوانید بدون هیچ نگرانی خاصی به تماشای شفق قطبی بروید.
تماشای شفق قطبی در فنلاند
برای اینکه بتوانید در فنلاند شفق قطبی را ببینید، باید به سمت شمال کشور بروید. شمال فنلاند بخشی از کمربند شفق قطبی است و احتمال وقوع شفق در آن بالاست. فنلاند هم یکی از کشورهایی است که برنامهها و تورهای مخصوص بازدید از شفق قطبی دارد؛ این تورها با ارائه هتلهای شیشهای، تورهای سورتمهای با سگها و تفریحات مختلف، کاری میکنند تجربه سفرتان به فنلاند و تماشای شفق قطبی برایتان بهیادماندنیتر بشود.

عکس از: سایت Dailysabah
تماشای شفق قطبی در سوئد
پارک ملی آبیسکو، لولیا، دره تورن و کلا مناطق شمال غربی سوئد، یکی دیگر از مکانهایی است که در آن میشود شفق قطبی را تماشا کرد. سوئد علاوه بر تورهای گردشگری مخصوص شفق قطبی، هتلهای یخی و برنامههای تفریحی خود را در اختیار گردشگرانی که نمیخواهند تور شفق قطبی را خریداری کنند هم قرار داده است.

عکس از: سایت Forbes
تماشای شفق قطبی در ایسلند
ایسلند، کشوری جزیرهای در شمال اروپاست که به شما فرصت بازدید از شفق قطبی را میدهد. این کشور به مدار قطبی نزدیک است و شانس وقوع شفق در آن زیاد است. پارک ملی تینگولوییر، ساحل سیاه ویک، اطراف شهر ریکیاویک و تالاب یخچالی جاکولسرتون، از جمله بهترین مکانها در ایسلند برای تماشای این پدیده جذاب به شمار میروند.

عکس از: سایت Forbes
اگر دوست داشته باشید شفق قطبی را در مکانهای مختلفی ببینید، کشور ایسلند یکی از بهترین گزینهها برای شماست.
تماشای شفق قطبی در بتلز
بتلز، منطقهای است که شامل بخشهای شمالی اروپا میشود؛ کشورهای اسکاندیناوی، همگی جزئی از این منطقه به حساب میآیند. بتلز به دلیل قرارگیری در عرضهای جغرافیایی بالاتر و نزدیکی به قطب شمال، فرصت بیشتر و بهتری برای گردشگران فراهم کرده است تا بتوانند از شفق قطبی بازدید کنند.

عکس از: سایت Nhm_.ac_.uk_
بهترین زمان برای تماشای شفق قطبی
ماههای سپتامبر تا اکتبر و مارس تا آوریل، بهترین زمانها برای تماشای شفق قطبی به شمار میروند؛ یعنی از اواسط شهریور تا اوایل آبان و از اواسط اسفند تا اواسط اردیبهشت. در این زمانها هم شانس بیشتری برای تماشای این پدیده جذاب طبیعی دارید و هم میتوانید شفق قطبی را واضحتر ببینید؛ زیرا که آسمان در تاریکترین حالت خود قرار دارد و شبها هم طولانیتر است. همچنین شرایط آبوهوایی مناطق شمالی در این ماهها بهتر میشود و بازدید از شفق راحتتر است.

عکس از: سایت Forbes
طبق تحقیقات، شفق قطبی معمولا بین ساعات ۲۱:۰۰ تا ۰۳:۰۰ صبح پدیدار میشود. ساعت ۴:۰۰ صبح تا ۱۷:۰۰، نور خورشید زیاد است و دیدن شفق عملا غیرممکن است.
دیدن شفق در روزهای ابری بسیار سخت است. وجود ابرها به شما اجازه نمیدهد شفق را به خوبی ببینید. برای همین، پیشنهاد میکنیم قبل از سفر وضعیت هوایی کشور مقصد را بررسی کنید.
شفق قطبی شمالی و جنوبی چه تفاوتی با هم دارند؟
شفقهای قطبی فقط در بخش شمالی زمین رخ نمیدهند. بلکه در قطب جنوب هم شفقها دیده میشوند؛ اما فقط در جنوبیترین عرض جغرافیایی زمین رخ میدهند. برای همین شفقهای شمالی معروفتر هستند و همه آن را میشناسند.

عکس از: سایت Nordnorge
شفقهای قطب شمال و جنوب تفاوت خاصی با هم ندارند و از لحاظ فیزیکی مشابه هم هستند؛ فقط مکان وقوع آنها متفاوت است. شفق قطبی جنوبی به اسم «Aurora Australis» و شفق قطبی شمالی با نام «Aurora Borealis» شناخته میشوند.
چرا این پدیده را شفق قطبی مینامند؟
شفق قطبی، به انگلیسی «Aurora» نامیده میشود. حالا شاید برایتان سوال شده باشد که این نام از کجا و چطور شکل گرفته است؟ داستان نامگذاری این پدیده به روم و یونان باستان برمیگردد. ستارهشناسان رومی و یونانی تصمیم گرفتند که درباره شفقها بیشتر تحقیق کنند. آن زمان، نامهای این پدیده از روی دو خدای باستانی انتخاب شد؛ یکی از نامها «Aurora»، الهه سپیده دم بود و دیگری «Boreas»، خدای باد شمالی.

عکس از: سایت Travelandleisureasia
بعدها در سال ۱۶۱۹، گالیله نام «شفق شمالی» یا «Aurora Borealis» با ترکیب نامهای اصلی آن ابداع کرد. تا مدتها دلیل این نامگذاری و در مجموع اینکه شفق قطبی چیست، برای مردم مشخص نبود؛ تا اینکه در قرن نوزدهم میلادی، یک دانشمند نروژی به نام کریستین بیرکلند، نظریه چگونگی تشکیل شفقها را مطرح کرد.
افسانهها و روایتهای قدیمی درباره شفق قطبی
در کشورها و فرهنگهای مختلف، شفق قطبی معناها و داستانهای متفاوتی دارد. افسانهها و داستانهای تاریخی پیرامون این پدیده هم کم نیست؛ تمدنهای مختلف همیشه از دیدن شفقها به وجد میآمدند و در داستانهای اسطورهای خود از آنها یاد میکردند.
برای مثال، بعضی از قبایل کانادایی، شفقها را نوعی رقص ارواح و راهی برای ارتباط با آنان میدیدند. سرخپوستان در ویسکانسین هم اعتقاد داشتند که شفق قطبی، مشعلهایی است که غولها هنگام ماهیگیری استفاده میکنند. یکی دیگر از عقاید جالب در مورد این پدیده، مربوط به ساکنان شمال گرینلند است؛ این مردمان اعتقاد داشتند این نورها، ارواحی هستند که با جمجمه شیر دریایی بازی میکنند و یا ارواح دشمنانی که کشته شدهاند.

عکس از: سایت Greenland
جالب است بدانید وایکینگها، شفق را بازتابی از زره زنان والکری تصور میکردند که جنگجویان را به دنیای پس از مرگ میبرند. یکی دیگر از باور وایکینگها در مورد شفق این بود که این نورها، آتشهایی هستند که مرز دنیا را مشخص میکنند.
در فنلاند، افسانهای قدیمی وجود دارد که بر اساس آن مردم این منطقه اعتقاد داشتند یک روباه جادویی، دم خود را روی برف میکشد و با این کار، جرقههایی را روانه آسمان میکند که به شکل نور در میآیند.
البته در همه داستانها، شفق قطبی پدیدهای جالب، شگفتانگیز و یا خوشیمن نبوده است. در کتاب «خاطرات دوران جنگ یک زن جنوبی»، اثر الیزابت لیل ساکسون، از شفق به عنوان نور چرخانی یاد شده است که نشانه خوبی نیست. حتی مردم یونان باستان هم شفق قطبی را بدیمن و نشانه بدشانسی میدانستند.

عکس از: سایت Travelandleisureasia
در یکی از افسانههای ایسلندی آمده که زنان باردار نباید مستقیم به شفق قطبی نگاه کنند؛ وگرنه فرزندشان با چشمهای دوختهشده به دنیا میآید. بعضیها هم خیال میکردند این نورها ارواحی هستند که شبها در زمین میچرخند و قصد بردن مردم را دارند؛ برای همین معمولا خانوادهها فرزندشان را شبها از بیرون رفتن منع میکردند.
حتی مردم روسیه و مردم چین هم برای شفق قطبی داستانهایی داشتند که بگویند. روسها هنگام دیدن شفق قرمز رنگ، آن را نشانهای از وقوع جنگ یا بلایای طبیعی میدانستند و برای امنیت خود و کشورشان دعا میکردند. چینیها هم با دیدن رنگهای سبز و قرمز در آسمان، میگفتند اژدهاهای خوب (رنگ سبز) و بد (رنگ قرمز) در آسمان در حال جنگ هستند.
علت رنگهای متفاوت در شفق قطبی چیست؟
حتما تا به حال کنجکاو شدهاید که چرا شفق قطبی رنگهای مختلفی دارد؟ در این بخش، قرار است به همین سوال جواب بدهیم. رنگ شفقها به ارتفاع وقوع پدیده و نوع اتمهای جو بستگی دارد.
شفقهای قطبی در فاصله ۱۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتری بالای سطح زمین اتفاق میافتند. نورهای این پدیده معمولا سبز یا سرخ هستند. اگر بخواهیم تخصصیتر بگوییم، باید به این توجه کنیم که اتمهای نیتروژن نورهای مایل به قرمز و آبی و اتمهای اکسیژن، نورهای سبز و زرد منتشر میکنند.

عکس از: سایت Slate
جالب است بدانید نور قرمز در شفقهای قطبی، نادرترین نور در شفقهاست؛ پس اگر توانستید این رنگ را در آسمان بالای سرتان ببینید، شک نکنید که بسیار خوششانس هستید.
چرا شفق قطبی دائما در حرکت است؟
تغییرات سطح خورشید و نور آن، میدان مغناطیسی زمین و حرکت کره زمین، همگی دست به دست هم میدهند تا کاری کنند شفقهای قطبی همیشه در حرکت باشند و تصویری از رقص نورها برایتان بسازند. این عوامل، با تاثیرگذاری روی شفق قطبی، مناظر خاص و منحصربهفردی برای شما خواهد ساخت.

عکس از: سایت Landhotel
آیا امکان پیشبینی زمان وقوع شفق قطبی وجود دارد؟
حالا که میدانیم شفق قطبی چیست و در چه جاهایی قابلرویت است، سوال بعدی این است که میشود زمان دقیق وقوع شفق قطبی را پیشبینی کرد؟
نمیتوان با احتمال ۱۰۰ درصدی گفت که شفق قطبی کی و کجا رخ میدهد؛ با این حال منابع مختلفی وجود دارند که احتمال وقوع شفق قطبی را در دورههای سه روزه بررسی میکنند. پس با این وضع، احتمالا وقوع شفق تا حدی قابلپیشبینی است.
دانشمندان و محققان با استفاده از ابزارهای مختلف، فعالیتهای خورشیدی و تغییرات میدان مغناطیسی زمین را بررسی میکنند. بعد از جمعآوری اطلاعات، با این دانستهها، احتمال وقوع شفق را تخمین میزنند.

عکس از: سایت Visitfinland
سازمانها و سایتهای هواشناسی فضایی، این اطلاعات را منتشر میکنند. برای مثال سایت «spaceweatherlive.com»، پیشبینی ۲۷ روزه و ۳ روزه از احتمال وقوع شفق قطبی را ارائه میدهد که میتوانید خودتان بررسی کنید.
از سایتهای دیگری که در مورد شفق قطبی اطلاعات میدهند، میتوان به «auroraforecast.com» و وبسایت دانشگاه آلاسکا، بخش پیشبینی روزانه شفق قطبی، اشاره کرد.
آیا دیدن شفق قطبی برای انسان خطرناک است؟
دیدن شفق قطبی برای انسان هیچ خطری ندارد؛ این پدیده در ارتفاع خیلی بالاتری از سطح زمین رخ میدهد. همچنین ذرات باردار خورشیدی وقتی به جو زمین میرسند، انرژی خود را از دست میدهند و فقط نور رنگی ایجاد میکنند.

عکس از: سایت Travelandleisureasia
بنابراین تماشای شفق قطبی هیچ آسیبی به انسان نمیرساند و هیچ تهدیدی برای افرادی که از روی زمین آن را تماشا میکنند، نیست. البته باید بدانید که شفقهای قطبی روی زیرساختهای الکترونیکی، ارتباطات رادیویی، شبکههای برق و عملکرد ماهوارهها تاثیر دارند و گاهی عملکرد آنها را مختل میکنند.
چه وسایلی برای سفر و تماشای شفق قطبی لازم است؟
اولین چیزی که باید در چمدانتان بگذارید، چند دست لباس گرم است. شفق قطبی به قطب شمالی کره زمین نزدیک است و برای دیدن آن باید به شهرهای سرد و شمالی کشورها سفر کنید؛ به همین خاطر از همین حالا به فکر لباسهای چند لایه و گرم باشید. لباسهایی مانند پلیور، کاپشن و لباسهای حرارتی، از واجبات چمدان شماست.

عکس از: سایت Travelandleisureasia
کفشها یا چکمههای ضدآب میتوانند گزینه خوبی برای محافظت از پاهای شما باشند. معمولا اگر با تورهای مخصوص به تماشای شفق بروید یا نزدیک منطقه موردنظرتان هتل بگیرید، دیگر نیازی نیست نگران شارژ موبایلتان یا دسترسی به برق باشید؛ اما محض احتیاط، بد نیست پاوربانک هم همراهتان ببرید.
چراغ قوه، عینک آفتابی برای محافظت از چشمها در مناطق برفی، کولهپشتی سبک، وسایل بهداشتی و در نهایت اگر دوست داشتید، تجهیزات عکاسی، از جمله وسایل موردنیاز شما برای بازدید از شفق قطبی خواهد بود.
آیا میتوان شفق قطبی را با چشم غیرمسلح دید؟
بله؛ شما به راحتی میتوانید شفق قطبی را با چشم غیرمسلح ببینید. شفقهای قطبی که طیف سبز رنگ دارند، راحتتر از بقیه رنگها دیده میشوند؛ اما بنا بر شدت فعالیتهای شفق قطبی، ممکن است رنگهای مایل به قرمز هم به سختی دیده شوند.

عکس از: سایت Nordnorge
البته اگر هوا ابری یا آفتابی باشد، دیدن شفق قطبی غیرممکن است. ابرها و نور خورشید، رنگهای تولیدشده از ذرات خورشیدی را ناپدید میکنند و یا اجازه نمیدهند شما به راحتی آنها را ببینید. برای همین معمولا بهترین زمان بازدید، از نیمهشب تا گرگومیش صبح و در هوای صاف است. در بعضی موارد حتی نور ماه هم ممکن است وضوح رنگهای شفق را کمتر کند.
برای مشاهده شفق قطبی چند روز اقامت لازم است؟
برای بازدید از شفق قطبی، باید سفرتان را بین پنج تا هفت روز در نظر بگیرید؛ اگر وقت بیشتری داشتید هم که چه بهتر. از آنجا که شرایط هوا ممکن است تغییر کند و یا شفقها طبق پیشبینی رخ ندهند، باید بین ۵ تا ۷ روز به خودتان و طبیعت زمان بدهید تا بتوانید شفق را با چشمهایتان شکار کنید.

عکس از: سایت Travelandleisureasia
حقایق جالب و کمتر شنیدهشده درباره شفق قطبی
در این بخش کمی از حقایق شنیدنی را در مورد شفقهای قطبی برایتان میگوییم. از تاریخچه آن شروع کنیم که اولین تصویر از شفقهای قطبی، در نقاشیهای غارهای دوران انسان کرومانیون در فرانسه به وجود آمده است؛ تا امروز تصویر قدیمیتری پیدا نشده است. قدمت این نقاشیها به ۳۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد.
یکی از جالبترین حقایق در مورد شفق قطبی، این است که زمین تنها میزبان این پدیده طبیعی نیست. بلکه شفقها در هر سیارهای که میدان مغناطیسی و جو خودشان را داشته باشند، رخ میدهند. تا امروز شفقهای قطبی در اتمسفر همه سیارههای بزرگ گازی دیده شدهاند؛ حتی در سیارههایی که میدان مغناطیسی ضعیفی دارند، مثل زهره و مریخ، شفقها رویت شدهاند.

عکس از: سایت Travelandleisureasia
شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید سال ۱۸۵۹ میلادی، طی یک طوفان بزرگ ژئومغناطیسی، شفق قطبی رخ داد که بسیار قدرتمند بود؛ در آن زمان قدرت این شفق باعث اختلال در سیستم تلگراف اروپا و آمریکای شمالی شد. برای اینکه بدانید این طوفان چقدر قوی بود، باید بگوییم که اگر همان شفق قطبی با همان قدرت، امروز اتفاق بیافتد، میتواند خدمات ارتباطی جهان را مختل کند.
توصیههای علی بابا برای سفر و تماشای شفق قطبی
یادتان نرود قبل از سفرتان حتما بلیط هواپیما، اتاق هتل و یا تور گردشگری خود را رزرو کنید و عوارض خروج از کشور را هم پرداخت کنید. پیشبینی سایتهای مختلف در مورد احتمال وقوع شفق قطبی و آبوهوای کشور مقصد را بررسی کنید تا بتوانید بهترین زمان را برای سفرتان انتخاب کنید.
لباس گرم، وسایل مهم مثل داروهای ضروری و مدارکتان را فراموش نکنید و اگر دوست داشتید، تجهیزات عکاسی را هم با خود به سفر ببرید. در نهایت اگر شما هم به تماشای شفق قطبی علاقهمند هستید، بهتر است همین حالا برنامه سفرتان را بچینید و راهی شوید. حتما از جاهای دیدنی کشوری که به آن سفر میکنید هم بازدید کنید و حسابی خوش بگذرانید.
اگر تجربهای درباره تماشای شفق قطبی دارید و یا داستان جالبی در این مورد شنیدهاید، خوشحال میشویم کامنتتان را زیر این مطلب بخوانیم. سفر به سلامت.
















