باغ فین کاشان یکی از باغ‌های ایرانی است که علاوه بر قدمت طولانی آن که دست‌کم به ۵۰۰ سال می‌رسد، محل اتفاقات تاریخی و سیاسی مهمی در طول سالیان مختلف بوده است.
معماری این باغ مانند باغ‌های ایرانی از درختان و جوی‌های آب و سنگ‌فرش‌های زیبا و حوض‌های آبی و بزرگ در کنار عمارت‌های تاریخی مختلف، نمایی باشکوه و حیرت‌انگیز آفریده که هر چشمی را به خود خیره می‌کند.
وظیفه امروز ما هم این است که قصه باغ فین کاشان را در مجله گردشگری علی‌بابا برایتان بازگو کنیم و بگوییم دقیقا چه چیزی این باغ را تا این حد خاص کرده است که جزو میراث جهانی یونسکو هم محسوب می‌شود.
باغ فین کجاست؟
چه جاذبههایی در این باغ وجود دارد؟
چه بناهایی در باغ است؟
با باغ فین کاشان آشنا شویم
باغ فین کاشان یکی از معروف‌ترین و زیبا‌ترین جاهای دیدنی کاشان است که علاوه بر آن‌که در سال ۱۳۱۴ جزو فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت، در سال ۱۳۹۰ هم جزو فهرست میراث جهانی یونسکو نام برده شد.
وسعت باغ فین کاشان به ۳۳۷۹۹ متر‌مربع می‌رسد و به‌خاطر مدل قرار‌گیری دیوارهای داخل باغ، برج‌و‌بارو‌های استوانه‌ای در اطراف باغ، نمایی باشکوه و مجلل پیدا کرده و به همین دلیل به باغ فین، «باغ شاه» هم می‌گویند. این باغ تاریخی و زیبای کاشان قصه‌های تاریخی چندین قرن را در دل خود جا داده که نام «امیرکبیر» یکی از نام‌هایی است که میان دیوارهای آن می‌شنویم.
عکس از: سایت Tripadvisor
از لحاظ معماری باغ فین کاشان به‌دلیل معماری بی‌نظیر و خاص خود، جزو ۹ باغ برتر ایرانی قرار دارد که جزو میراث جهانی یونسکو است. این باغ ایرانی زیبا در یکی از محلات قدیمی کاشان قرار گرفته که به آن فین می‌گویند.
در باغ فین کاشان حوضی وجود دارد که به آن حوض آرزوها هم گفته می‌شود؛ درواقع می‌گویند اگر سکه‌ای در این حوض بیندازید آرزویتان برآورده خواهد شد. البته بیشتر گردشگران و بازدیدکننده‌ها به‌عنوان تفریح و سرگرمی حوض را پر از سکه‌های مختلف کرده‌اند.
عکس از: سایت Irandoostan
اما فلسفه سکه‌انداختن در آب از کجا می‌آید؟ در دین زرتشت و ایرانیان قدیم باوری وجود داشته که آب مظهر پاکی و روشنایی است و پیروان زرتشت هم بخشی از دارایی خود را به الهه آب‌ها هدیه می‌دادند تا خانه‌ها و جیبشان از برکت و پاکی پر شود.
قصه تاریخی باغ فین کاشان
منطقه فین کاشان همیشه در طول تاریخ، به‌خاطر چشمه‌ای که در آنجا جریان دارد مورد توجه پادشاهان و حاکمان ایران بوده است. درواقع قدمت باغ فین کاشان خیلی دقیق مشخص نیست اما برخی زمان ساخت این باغ را به زمان اردشیر بابکان نسبت می‌دهند.
عکس از: سایت Iranindepth
ولی از یک‌جا می‌توانیم مطمئن باشیم، آن‌هم اینکه اولین اشاره به باغ فین در منابع تاریخی، به زمان یعقوب لیث صفاری بر‌می‌گردد که از وجود یک چشمه و باغ در بیابان‌های مرکزی ایران صحبت کرده است. با‌توجه‌به همین منابع تاریخی، برخی از کارشناسان و تاریخ‌نگاران، دوران آل‌بویه را به‌عنوان زمان تأسیس این باغ در نظر گرفته‌اند.
همچنین برخی گفته‌اند باغ فین کاشان مربوط به دوره ایلخانی است چرا‌که «یاقوت حموی» که از تاریخ‌نگاران قرن ۷ هجری قمری بوده، راجع به گردش مردم کاشان در باغ‌های فین نوشته بوده است.
بلای طبیعی و انسانی‌ای نبوده که بر سر باغ فین نیامده باشد! اما یکی از بلایای طبیعی بر‌می‌گردد به زمان صفویه و دوران شاه طهماسب در سال ۹۵۱شمسی؛ زلزله‌ای آمد و باغ فین در اثر شدت زلزله آسیب دید و بخشی از باغ که امروزه به «باغ کهنه» معروف است، همان بقایای زلزله دوران شاه طهماسب است که در چند‌صدمتری باغ فین کاشان به چشم می‌خورد.
عکس از: سایت Tripadvisor
در زمان شاه عباس اول، در زمان صفویه اقدامات معماری و بازسازی جالبی برای باغ فین انجام شد. در آن زمان برای این «باغ فین نو» برج‌های گرد و مرتفعی ساختند و فاصله بین باغ قدیم و جدید را با خیابان و میدانی بزرگ پوشاندند که برای بازی چوگان و انواع مسابقه‌ها به کار می‌آمد.
همچنین شاه عباس اول برای جلوگیری از خطر وقوع سیل در باغ فین، دستور داد سدی از جنس سنگ و ساروج در یک‌کیلومتری قسمت جنوبی باغ فین بسازند که هنوز هم این سد وجود دارد.
عکس از: سایت Tripadvisor
در دوران صفویه و بعد از شاه عباس اول همچنان نوسازی و رسیدگی به باغ فین کاشان ادامه داشت، به‌طوری‌که در زمان شاه صفی، طبقه بالایی ساختمان شتر‌گلوی صفوی با چوب و آهن ساخته شد تا بتوان بر بام آن رفت‌و‌آمد کرد و ضیافت گرفت و به تماشای باغ نشست.
در دوران صفویه علاوه بر سردر ورودی، حمام امیرکبیر (حمام کوچک) و کوشک صفوی هم در این دوره ساخته شد. سنگ‌فرش‌های باغ فین کاشان که طرح شمسه دارد هم متعلق به دوران صفویه است.
عکس از: سایت Wikipedia
اغلب بناهای امروزی باغ فین کاشان حاصل دوران فتحعلی شاه قاجار است که علاقه زیادی به باغ و چشمه فین داشت. به دستور او این باغ ظاهری مجلل و شاهانه گرفت و حمام بزرگ‌تری در مجاورت حمام صفوی، در کنار خلوت کریمخانی ساخته شد. نقاشی‌هایی دیواری هم از شکار و ضیافت‌های درباری به بخش‌هایی از بناهای باغ اضافه شد.
در دوران قاجار ساخت عمارت بادگیر (کتابخانه فعلی)، مرمت حمام کوچک و بزرگ باغ و افزودن کاشی‌های هفت‌رنگ و فیروزه‌ای به آن، از اقدامات و کارهایی است که در باغ فین کاشان انجام شد.
عکس از: سایت Rajanews
در دوران پهلوی و جمهوری اسلامی هم بیشتر کارهایی که در باغ فین انجام شد مربوط به مرمت بناها و استخرها و سنگ‌فرش‌ها بود. همچنین در سال ۱۳۱۴ باغ فین در فهرست آثار ملی ایران اعلام شد و باعث شد نگاه‌های بیشتری به‌سمت این باغ تاریخی جذب شود و در زمان جمهوری اسلامی هم در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
اتفاقات مهم تاریخی که در باغ فین کاشان افتاد!
همان طور که قصه طول‌و‌دراز ساخت باغ فین کاشان و علاقه پادشاهان به این مکان را می‌گفتیم، احتمالا تا‌به‌حال حدس زده‌اید که چه اتفاقات مهم تاریخی‌ای فقط در این باغ رقم خورده است و به‌نوعی سرنوشت تاریخ ایران را تغییر داده است. به همین خاطر در این بخش می‌خواهیم کمی درباره مهم‌ترین اتفاقات تاریخی باغ فین کاشان حرف بزنیم.
– جشن شاه اسماعیل صفوی
شاه اسماعیل صفوی پس از آن‌که بر دشمنان خود پیروز شد، در آغاز حکومت خود به کاشان رفت و در باغ فین جشنی برای همه مردم برگزار کرد. مردم کاشان هم به افتخار حضور شاه در آنجا، شهر را آذین می‌بندند و شادی می‌کنند. شاه اسماعیل صفوی در زمان حکمرانی‌اش ۲ بار در باغ فین جشن و پایکوبی برگزار می‌کند و مردم رعیت را به حضور می‌پذیرد.
عکس از: سایت Tripadvisor
– قتل خضر نهاوندی، حاکم کاشان
خضر نهاوندی طی سال‌ها تنها حاکم کاشان بود و قدرت و نفوذ بسیاری داشت تا جایی‌که شاه عباس صفوی به‌خاطر قدرتش نگران شد و حوالی سال ۹۸۶ هجری شمسی، زمانی که خضر نهاوندی در باغ فین در حال قدم‌زدن بوده است شخصی به او حمله می‌کند و با ضربات چاقو او را به قتل می‌رساند. بعد‌ها گفتند و نوشتند که این واقعه یک قتل سیاسی و به دستور شاه بوده است.
– مرگ شاه صفی
شاه صفی بار‌ها به باغ فین کاشان رفته بود و آنجا را بسیار دوست داشت؛ اما در آخرین سفرش که در عمارت دولت‌خانه اقامت داشت، بنا به روایتی می‌گویند بر اثر مصرف بیش از اندازه مشروبات الکلی جان خود را از دست داد و پس از این واقعه فرزند ۱۰ ساله او در همین باغ، تاج‌گذاری کرد و به سلطنت رسید.
عکس از: سایت Tripadvisor
– قتل امیرکبیر
محمد‌تقی فراهانی معروف به «امیرکبیر» که صدر‌اعظم ناصر‌الدین شاه بود، تاثیر زیادی در آبادانی ایران داشت و کار‌های مهم فرهنگی و سیاسی بسیاری در زمان خود انجام داده بود که از آنها میتوان به تأسیس دار‌الفنون، ساماندهی و به‌روزکردن ارتش، تقسیم آب کرج، تعیین حقوق برای درباریان و… اشاره کرد.
با اینکه او نزد شاه قاجار هم محبوب بود و موجب رضایت خاطر شاه شده بود اما دشمنان پر‌نفوذی در دربار شاه مانند مادر شاه و حاج‌علی‌خان مراغه‌ای داشت که در‌نهایت باعث شدند امیرکبیر از مقام صدر‌اعظمی عزل شود و به کاشان تبعید شود. پس از ۴۰ روز از تبعید او، ناصر‌الدین شاه پشیمان می‌شود و خلعتی برای او می‌فرستد تا امیرکبیر به دربار بر‌گردد.
عکس از: سایت Tripadvisor
اما دشمنان امیرکبیر دست روی دست نمی‌گذارند و زمانی که ناصر‌الدین شاه مست بوده است از مستی او سوءاستفاده می‌کنند و برای قتل امیرکبیر از شاه امضا می‌گیرند. به همین خاطر قاتلان راهی کاشان می‌شوند و زمانی که به باغ فین می‌رسند، امیرکبیر مشغول حمام بوده است.
قاتلان امیرکبیر از راه کوچه وارد حمام می‌شوند و حکم شاه را برای امیرکبیر می‌خوانند. امیرکبیر درخواست می‌کند که برای آخرین بار همسر و فرزندانش را ببیند، چند‌خط وصیت‌نامه بنویسد و دو رکعت نماز بخواند که تمامی درخواست‌هایش رد می‌شود و قاتلان قبول نمی‌کنند. اما به او حق انتخاب می‌دهند که روش مردنش را خودش انتخاب کند و امیرکبیر می‌گوید که دلاک حمام رگ دستش را بزند تا آرام آرام بمیرد.
اما قاتلان که باید از مرگ امیرکبیر مطمئن می‌شدند، صبر نکردند تا او جانش را از دست بدهد و با پارچه‌ای او را خفه کردند. بعد از مرگ امیرکبیر در ۲۰دی‌ماه۱۲۳۰ هجری شمسی، هفت روز در کاشان عزای همگانی اعلام شد و جسد او هم در امامزاده حبیب‌بن‌موسی کاشان دفن شد. دو سال بعد همسر امیرکبیر جنازه او را از خاک بیرون کشید و به کربلا منتقل کرد تا در حرم امام حسین به خاک سپرده شود.
عکس از: سایت Tripadvisor
– پناهگاه نایب حسین کاشی
نایب حسین کاشی و یارانش از معترضان دوران محمدعلی شاه قاجار بودند که به باغ فین کاشان رفتند و حدود ۱۴ سال در آنجا می‌جنگیدند که باعث تخریب بخش‌هایی از باغ هم شد. سر‌انجام به‌دست دولت مرکزی دستگیر شدند و در سال ۱۲۹۸ هجری شمسی آنها را اعدام کردند.
چرا اسم این باغ، فین است؟
این باغ به این دلیل که در منطقه فین کاشان قرار دارد به این نام شناخته شده است. اما درکل فین یعنی چه؟ برخی گفته‌اند که کلمه فین عربی‌شده پین به معنای «پایان» در فارسی باستان بوده است که می‌تواند حدس قوی‌ای باشد. چرا‌که این منطقه، نقطه پایانی شهر کاشان محسوب می‌شده است.
عکس از: سایت Tripadvisor
حدس دیگر این است که فین از کلمه «فینه» گرفته شده است، چون مردم این شهر کلاهی به اسم فینه بر سر خود می‌گذاشتند.
معماری باشکوه و استثنائی باغ فین
در معماری باشکوه باغ فین کاشان علاوه بر نقش پر‌رنگ آب و درخت در این باغ که زیبایی‌بخش هر جایی است، طرز معماری ساختمان‌ها، عمارت‌ها و بناهایی که به چشم می‌خورد بسیار دل‌نشین است و زیبایی این باغ را دو‌چندان کرده است.
عکس از: سایت Irandoostan
در زمان ساخت باغ فین، تقارن جزو ویژگی‌های اصلی این باغ بوده است اما به‌مرور زمان و در بازسازی‌های بعد از دوران صفویه این ویژگی تا حدی کمرنگ شده است اما همچنان میتوان مظهر آن را در باغ و عمارت‌های فین پیدا کرد.
عکس از: سایت Apochi
درختان باغ فین ۵۰۰ ساله است!
درختان از عناصر اصلی باغ فین کاشان است که سال‌های سال است در این باغ سر‌سبز مانده است. این باغ ایرانی علاوه بر ۵۷۹ اصله درخت سرو، ۱۱ درخت چنار در باغ دارد که سنشان به چندین قرن می‌رسد. قدیمی‌ترین درختان این باغ که به سرو لیلی و مجنون شهرت دارد با عمری حدود ۵۰۰ سال در کنار کوشک قاجار قرار دارد.
عکس از: سایت Itto
همین موضوع سن‌و‌سال درختان نشان می‌دهد که درختان باغ فین چه نقش مهمی در طراحی باغ و توجه به آن داشته است و قطعا کاشتن چند درخت چنار در کنار درختان سرو برای بیشتر‌کردن زیبایی بصری باغ بوده است. البته درختان دیگری مانند توت، انجیر و… هم در باغ وجود دارد.
اما نکته دردناک اینجاست که این همه سال درختان باغ فین زنده ماندند و قد کشیدند، ۵۰۰ سال کنار تمام اتفاقات تاریخی سرپا ماندند اما در سال‌های گذشته به‌علت عوامل متعددی مانند دخالت غیر‌کارشناسی، عبور سیم و کابل برق، آبیاری غیر‌اصولی، لوله‌گذاری تأسیسات، سرما‌زدگی شدید، مدیریت نا‌مناسب و… باعث خشکی و بیماری درختان باغ فین شده است.
عکس از: سایت Tripadvisor
حوض دوازده فواره، شاهکار تقارن باغ فین
حوض دوازده فواره در زمان محمد شاه قاجار ساخته شد و حوضی دراز و مستطیل‌شکل است با فواره‌هایی زیبا که یکی از حوض‌های معروف باغ فین کاشان است.
حوض دوازده فواره بعد از حوض جوشان قرار دارد؛ وقتی آب به داخل حوض جوشان فرومی‌رود، به‌وسیله تنبوشه‌های سفالی به حوض دوازده فواره سرازیر می‌شود و به این ترتیب فواره‌های این حوض به کار می‌افتند.
عکس از: سایت Irandoostan
در معماری باغ‌های ایرانی و باغ فین کاشان، فلسفه استفاده از حوض و آب‌نما برای ایجاد حس آرامش و پاکی و همچنین خنک‌ترکردن هوای محیط باغ بوده است.
حوض جوشان باغ فین از نسبت طلایی پیروی می‌کند!
حوض جوشان فین یکی از بخش‌های شگفت‌انگیز معماری باغ فین و از جاهای دیدنی کاشان است که نگاه هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. کف این حوض کاملا کاشی‌کاری‌شده و نقش‌های آن مانند قالی‌های کاشان است. این کاشی‌ها در دوران محمدعلی شاه به‌دست شورشگرانی به رهبری نایب حسین کاشی، به باغی خصوصی برده شدند.
هر‌چند به‌دلیل نداشتن مهارت در قرار‌دادن کاشی‌ها به ترتیب خاص خود عملا این کاشی‌ها بی‌استفاده ماند و به‌غیر از تعدادی که از بین رفتند، بخشی از این کاشی‌ها به موزه لوور پاریس فروخته شد.
عکس از: سایت Itto
حوض جوشان ۱۶۰ حفره دارد که هریک از این حفره‌ها نماد گل‌های قالی بوده است و به این شکل کار می‌کردند که وقتی آب از اولین حفره به‌صورت فواره بیرون می‌زد، دومین حفره به‌عنوان مکش آب عمل می‌کرد. که در نوع خود نکته جالبی بوده است.
پس با این حساب نیمی از حفره‌ها برای فواره‌زدن بوده و نیمی برای مکش آب عمل می‌کردند؛ در نتیجه، ورود و خروج آب به یک اندازه و یکسان انجام می‌شد و آب حوض سر‌ریز نمی‌کرد.
به‌خاطر همین ویژگی‌های ساخت حوض جوشان، این حوض به شاهکار هنر آب‌رسانی شناخته می‌شود و این‌طور به نظر می‌رسد که از طرح‌های غیاث‌الدین جمشید کاشانی است و ابعاد حوض جوشان از نسبت طلایی پیروی می‌کنند.
عکس از: سایت Iranindepth
آشنایی با عمارت‌های مختلف باغ فین کاشان
در باغ فین کاشان طی سالیان سال، شاهان آمدند و رفتند و هر‌کدام بناها و عمارت‌هایی را در این باغ ساختند که بخشی از تاریخ شده است، از این بناهای ساخته‌شده میتوان به این موارد اشاره کرد:
– کوشک قاجار
کوشک قاجار به دستور فتحعلی شاه قاجار و در سال ۱۱۸۹ هجری شمسی ساخته شد و به همین دلیل با نام‌های «صوفه فتحعلی شاهی» و «شتر‌گلوی فتحعلی شاهی» هم شناخته می‌شود.
کوشک قاجار شامل چهار‌طاقی با حوض جوشان، حوض‌خانه و صفه چهار‌ایوانی سرپوشیده و شاه‌نشین می‌شود که دو حیاط خلوت هم در ضلع جنوبی و شمالی این کوشک وجود دارد و به چندین اتاق و وسایل آنها می‌رسد.
عکس از: سایت Tripadvisor
در سقف ساختمان کوشک نقاشی‌هایی از صنیع‌الملک غفاری وجود دارد که بخش‌های بسیاری از آن نقاشی‌ها به‌دلیل بی‌توجهی و رسیدگی‌نکردن به آنها از بین رفته است. اما نکته جالب اینجاست که چندی پیش عکسی از این نقاشی‌های زیبا در آلبوم یک گردشگر فرانسوی پیدا شد و حالا که اصل نقاشی‌ها مشخص بود، طرح‌های آن دوباره به‌دست استاد مطیفی‌فر بازسازی شد که البته در کوشک قاجار از تفاوت رنگ‌ها میتوان قسمت‌های اصلی و جدید را از هم تشخیص داد.
نقاشی‌های بالای حوض قسمت کوشک قاجار، تصاویری از بزم‌های شاهانه، شکارگاه، قصه‌های قرآنی و وقایع باغ فین است و جالب‌تر اینکه تصویر ۱۸ پسر فتحعلی شاه هم دور‌تا‌دور ایوان کوشک نقاشی شده است.
عکس از: سایت Apochi
– کوشک صفوی
کوشک صفوی ملقب به «صوفه عباسی» در زمان شاه عباس اول صفویه ساخته شد. این کوشک دو طبقه دارد و محلی برای مراسم و جشن‌ها و بارعام و تفریح شاه بوده است. عمارت کلاه‌فرنگی هم در زمان شاه صفی اضافه شد اما امروزه اثری از آن باقی نمانده است.
اما منظور از کوشک چیست؟ کوشک درواقع قصر کوچکی است که در محل تلاقی محورهای اصلی باغ یا به‌قولی در مرکز باغ ایرانی ساخته می‌شد.
عکس از: سایت Itto
کوشک صفوی هم شکلی چهار‌ضلعی دارد که حوض زیبایی دقیقا در مرکز آن قرار دارد. نقاشی‌هایی از رضا مصور‌کاشی در ورودی ساختمان به چشم می‌خورد که امروزه کمرنگ شده است. این نقاشی‌ها به‌دلیل حمله افغان‌ها و زلزله آسیب دیده و حتی در زمان قاجار هم روی آنها را گچ‌اندود کردند و امروزه به‌تازگی از زیر گچ درآمده است اما باز هم بخشی خیره‌کننده و جذاب از کوشک صفوی به‌حساب می‌آید.
ویژگی جذاب معماری کوشک صفوی این است که در دو طرف عمارت آب جریان دارد و بخش اصلی آن استخر بزرگی در پایین‌دست کوشک و حوض دوازده فواره در بالا‌دست آن است. حوض آرزوها یا «شتر‌گلو» هم در این قسمت از باغ فین قرار دارد.
درواقع حفره‌ای وسط حوض وجود دارد که در عمق دومتری از زمین، لوله‌ای سفالی شبیه به گردن شتر یا حرف S انگلیسی در آن قرار دارد. این شکل خاص لوله باعث می‌شود آب با فشار از دهانه وسط حوض خارج شود و بازدیدکنندگان تصور می‌کنند که این فشار آب به‌خاطر چشمه‌ای است که در وسط حوض وجود دارد.
عکس از: سایت Itto
گردشگران و برخی از مردم سکه‌هایی را درون این حوض می‌اندازند و باور دارند اگر سکه داخل حفره بیفتد آرزویشان برآورده خواهد شد.
– اتاق شاه‌نشین
اتاق شاه‌نشین به دستور محمد شاه قاجار در باغ فین ساخته شد و یکی از جاهای دیدنی کاشان محسوب می‌شود. این اتاق به‌عنوان اتاق پنج دری و اتاق ارسی هم شناخته می‌شد که به‌خاطر وجود پنج در (پنجره) مشرف به حیاط و همین‌طور بازشوهای کشویی عمودی به این نام‌ها معروف بود.
در طرفین این ساختمان اتاق‌هایی معروف به اتاق گوشواره برای خدمه وجود داشت و خدمه هم به‌جای درهای اصلی از درهای جانبی این عمارت برای رفت‌و‌آمد استفاده می‌کردند.
عکس از: سایت Tripadvisor
تمام پنجره‌های این اتاق شیشه‌هایی رنگی دارد که زیبایی فوق‌العاده‌ای به این عمارت بخشیده است و همچنین از چوب‌های ساختمان در مقابل موریانه محافظت می‌کردند. شاید این نکته برایتان تازه و جالب باشد که به‌کار‌گیری این نوع شیشه در ساختمان‌ها برای دفع حشرات بوده است!
همچنین برای اینکه نم و رطوبت حوض وسط ساختمان به این بنا آسیب وارد نکند، کانال‌هایی در ازاره‌ها تعبیه شده بوده که باعث جریان هوا در پشت دیوار اصلی می‌شده است.
– عمارت سردر
عمارت سردر، ساختمانی دو طبقه است که درست در ورودی باغ فین کاشان قرار دارد. این عمارت در دوره صفویه ساخته‌شده و تالاری دارد که درون و بیرون باغ را به هم وصل می‌کند. در پایین عمارت سردر یک هشتی به چشم می‌خورد که مراجعه‌کنندگان در آنجا منتظر ورود می‌ماندند. پس از این هشتی، دالان ورودی و اتاق‌های جانبی قرار گرفته است.
عکس از: سایت Tripadvisor
ایوان‌های عمارت سردر به چهار طرف باغ فین مشرف است و در قدیم نقش پاسبانی و نگهبانی از باغ را به عهده داشتند.
– موزه ملی کاشان
موزه ملی کاشان در سال ۱۳۴۶ شمسی روی خرابه‌های بنای خلوت نظام‌الدوله ساخته شد و در ضلع شمال غربی باغ فین قرار دارد. درواقع نظام‌الدوله که داماد فتحعلی شاه قاجار بود، از باغ فین به‌عنوان محل سکونت و دیوان‌خانه خود استفاده می‌کرد. به همین خاطر اندرونی و حرم‌سرای خود را در خارج از محدوده اصلی باغ ساخت که به خلوت نظام‌الدوله مشهور شد.
موزه ملی کاشان ۳۰۰متر‌مربع مساحت دارد و یک طبقه شامل تالار‌های بزرگ و کوچک و زیرزمین است. این موزه سه بخش مهم مردم‌شناسی، باستان‌شناسی و صنایع‌دستی دارد که علاوه بر ظروف سفالی پیش از اسلام و پس از آن، اشیای سرامیکی و پوشاک و کتابت و… هم در آن به نمایش گذاشته شده است.
عکس از: سایت Tripadvisor
برخی از اشیای به‌دست‌آمده از حفاری‌های تپه سیلک کاشان، شوش، لرستان، اسماعیل‌آباد و… اعتبار و جذابیت تاریخی ویژه‌ای به بخش باستان‌شناسی موزه ملی کاشان بخشیده است.
– چشمه سلیمانیه
چشمه فین یا سلیمانیه منبع مهم تامین آب جاری در بخش‌های مختلف باغ فین مثل جوی‌ها، استخرها و حوض‌ها است که از صخره‌ای به نام کوه دندانه در غرب کاشان از زمین می‌جوشد.
قدمت این چشمه به ۷ هزار‌سال می‌رسد و برخی مردم از قدیم باور دارند که این چشمه معجزه حضرت سلیمان بوده است و به همین علت به آن از قدیم تا زمان حال سلیمانیه گفته‌اند.
آب این چشمه باشکوه و تاریخی همیشه ثابت بوده و در هر شرایطی حدود ۳۶۰ لیتر در ثانیه است؛ در اصل میتوان این‌طور گفت که میزان آب آن به بارندگی سالیانه وابسته نیست! و نکته جالب‌تر اینکه دمای آب چشمه سلیمانیه همیشه ۲۵ درجه سانتی‌گراد است به‌طوری‌که در فصل‌های گرم، سرد به نظر می‌رسد و در فصل‌های سرد هم، گرم است.
عکس از: سایت Tripadvisor
آب این چشمه با اینکه فوق‌العاده صاف و تمیز است اما برای آشامیدن مناسب نیست.
– چشمه زنانه
چایخانه باغ فین که قبلا چشمه زنانه نامیده می‌شد، در کنار کوشک قاجار قرار دارد و آب ورودی باغ فین در این قسمت به سه بخش تقسیم می‌شود (محل تقسیم آب) و در زیر حوض جوشان، حوض کوشک قاجار و حوض کوشک صفوی (شتر‌گلوی صفوی) جریان پیدا می‌کند و آب فواره‌ها و جوی‌ها را تامین می‌کند.
عکس از: سایت Tripadvisor
مهندسی جریان آب‌رسانی چشمه زنانه با استفاده از تنبوشه‌های سفالی انجام می‌شود که آب چشمه سلیمانیه را به کوشک صفوی هدایت می‌کند و در ادامه به‌دلیل انحنای خمیده‌ای که در انتهای لوله یا همان شتر‌گلو وجود دارد، از سرعت و شدت آب کم می‌شود و آب به‌صورت یکنواخت و آرام از لوله خارج می‌شود.
– حیاط خلوت کریمخانی
حیاط خلوت کریمخانی که به دستور کریم‌خان زند در قسمت جنوبی باغ فین کاشان ساخته شد. از اتاق‌های پنج دری (پنجره)، اتاق‌های ساده و حیاط کوچکی تشکیل شده است که دو طرف این حیاط کوچک اتاق‌هایی تو‌در‌تو قرار دارد.
عکس از: سایت Tripadvisor
– حمام سلطنتی
حمام سلطنتی در سال ۱۱۸۹ هجری شمسی به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد تا شاهان قاجار هنگام تفرج در باغ فین از این حمام بتوانند استفاده کنند. حمام کوچکی هم برای خدمه ساخته شد که برخی از روز‌های هفته استفاده از آن برای مردم و رعیت هم آزاد بود.
عکس از: سایت Irandoostan
حمام سلطنتی بخش‌های مختلفی مثل رختکن، سربینه، دالان فرعی برای رساندن وسایل به داخل حمام دارد. صحن اصلی حمام هم قسمت‌های خاص خود را دارد که شامل شاه‌نشین، اتاق‌های حجامت، خزینه، حوض آب گرم، حوض آب سرد و حوض آب نیمه‌گرم می‌شود.
آب حمام از طریق «تون» و فضای حمام از طریق «کانال‌های گربه‌رو» در زیر کف حمام گرم می‌شد. این کانال‌ها برای انتقال گرما و دوده‌های تون به دودکش‌ها وجود داشتند که هم دوده‌ها را به بیرون می‌بردند و هم کف حمام را گرم می‌کردند. دیوارهای حمام سلطنتی کاملا با ساروج ساخته‌شده است و به این علت که محافظ خوبی در برابر رطوبت است مانع از نم‌گرفتن بنای حمام می‌شد.
عکس از: سایت Irandoostan
حفره‌هایی هم در سقف حمام وجود دارد که باعث روشنایی حمام می‌شد و مثل چراغی در روز تمام محیط حمام را روشن می‌کردند.
– حمام صفوی
حمام صفوی یا اصطلاحا حمام کوچک، همان حمامی است که صدر‌اعظم ایران، امیرکبیر بزرگ، در ۲۰دی‌ماه۱۲۳۰ هجری شمسی در آن به قتل رسید و پس از آن با نام «حمام امیرکبیر» شناخته می‌شود.
عکس از: سایت Tripadvisor
این حمام حدودا در سال ۸۸۲ هجری شمسی ساخته شد و اغلب بخش‌های آن مشابه حمام سلطنتی است که بالاتر توضیح دادیم. اما از بخش‌های جذاب حمام صفوی میتوان به هفت کاشی در خزانه آن اشاره کرد که قدمت آنها به ۵۰۰ سال می‌رسد!
– برج و بارو‌های باغ
در زمان صفویه دور باغ فین با چهار برج حصار گرفته شد و در دوره‌های بعد دست‌خوش تغییر و تخریب‌هایی شد اما با‌این‌حال، در دوران قاجار سه برج دیگر به حصار باغ فین اضافه کردند و آنجا را به یک باغ‌قلعه شاهانه تبدیل کردند.
– چایخانه تاریخی
چایخانه باغ فین که درواقع در همان قسمت چشمه زنانه قرار گرفته با تخت‌های سنتی چوبی تزیین شده است و محلی برای استراحت و فراغت گردشگران است.
عکس از: سایت Tripadvisor
– کتابخانه
در متون تاریخی از ساختمان کتابخانه یا عمارت بادگیر که در ضلع شرقی باغ فین قرار دارد حرفی به میان نیامده اما مسلما این ساختمان در دوران قاجار به محور عرضی باغ اضافه شده و از سال ۱۳۳۴ هجری شمسی به‌عنوان کتابخانه همگانی امیرکبیر از آن استفاده می‌شود.
– اصطبل باغ فین
در نزدیکی موزه ملی کاشان، آثاری از یک اصطبل وجود دارد که با اینکه در متون تاریخی هیچ اشاره‌ای به وجود آن نشده است اما مستندات کمی در رابطه با اصطبل‌بودن آنجا وجود دارد. این‌طور گفته می‌شود که قدمت این اصطبل با خلوت نظام‌الدوله یکسان است و مربوط به زمان فتحعلی شاه قاجار می‌شود.
عکس از: سایت Tripadvisor
امکانات رفاهی و تفریحی باغ فین کاشان
از امکانات رفاهی و تفریحی باغ فین کاشان میتوان به سرویس بهداشتی، پارکینگ، نمازخانه، چایخانه، فروشگاه محصولات فرهنگی و سوغات و رستوران مجموعه تاریخی فین اشاره کرد.
همچنین باغ فین نزدیک جاهای دیدنی کاشان مثل تپه سیلک، خانه طباطبایی ها، مسجد و مدرسه آقابزرگ، حمام سلطان امیراحمد هم قرار دارد که بازدید از آنها می‌تواند تصورتان از شهر کاشان را به تجربه‌ای تاریخی و تفریحی دلپذیر تبدیل کند!
عکس از: سایت Tripadvisor
بهترین زمان بازدید از باغ فین کاشان
باغ فین کاشان مانند باغ‌های معروف و زیبای دیگر ایرانی در فصل بهار و تابستان در اوج زیبایی و شکوه سرسبزی‌اش قرار دارد، علاوه بر اینکه در فصل بهار بوی گلاب و گل سرخ کاشان را بر‌می‌دارد! به‌همین‌خاطر اگر می‌خواهید اوج زیبایی باغ فین را ببینید بهتر است در فصل بهار و تابستان به آنجا سفر کنید.
اما اگر در فصل پاییز و زمستان گذرتان به کاشان افتاد هم دیدن باغ فین خالی از لطف نیست و می‌تواند زیبایی‌های طبیعت سرد و برگ‌های ریخته درختان را در مقابل چشم گردشگران نقاشی کند!
عکس از: سایت Tripadvisor
باغ فین کجاست؟
آدرس باغ فین: استان اصفهان، بخش مرکزی شهر کاشان، خیابان امیرکبیر، مجموعه تاریخی باغ فین
شماره تلفن باغ فین کاشان: ۰۳۱۵۵۳۰۲۰۷۰
باغ فین کاشان روی گوگل‌مپ
مسیر دسترسی به باغ فین چطور است؟
باغ فین کاشان در شهر کاشان قرار دارد که امروزه جزو استان اصفهان محسوب می‌شود و ازآنجایی‌که باغ فین در یکی از خیابان‌های اصلی شهر قرار گرفته مسیر دسترسی به آن بسیار ساده است. کافی است به شهر کاشان که رسیدید به‌سمت خیابان امیرکبیر بروید و در انتهای خیابان درخت‌های سربه‌فلک برداشته باغ فین را ببینید که منتظرند!
عکس از: سایت Iranindepth
هزینه ورودی و ساعت بازدید از باغ فین چطور است؟
بهتر است قبل از رفتن به باغ فین کاشان حتما ساعت کاری مجموعه را تلفنی جویا شوید اما به‌صورت کلی باغ فین همه‌روزه به‌جز ایام شهادت و تعطیل رسمی، برای بازدید همه از ساعت ۹ صبح تا ۶ عصر باز است.
عکس از: سایت Rajanews
شما هم از فین بگویید…
همیشه قرار نیست که من بنویسم و شما بخوانید! اگر قبلا باغ فین کاشان را از نزدیک دیده‌اید، چه کاری بهتر از اینکه درباره تجربه‌هایتان برای بقیه بنویسید.
