بازارگردی، یکی از جذاب‌ترین فعالیت‌هایی است که در طول سفر انجام می‌دهیم. بازارهای سنتی ایرن، جدا از مساله خرید و پیدا‌کردن سوغاتی، محلی شگفت‌انگیز برای شناخت بیشتر فرهنگ اقوام و سنت‌های آنها است.
اکثر شهرهای ایران، یک بازار سنتی معروف دارد که همیشه شلوغ و پر رفت‌وآمد است. اما بهترین بازارهای سنتی ایران در کدام شهرها واقع شده‌اند؟در این مقاله قصد داریم تا بهترین بازارهای سنتی ایران را به شما معرفی کنیم. با ما در علی بابا همراه باشید.
اهمیت بازار در تاریخ ایران
بازار در گذشته نه‌چندان دور تاریخ ایران، یکی از مهمترین مراکز اجتماعی به حساب می‌آمده است. بسیاری از تحولات مهم سیاسی و اجتماعی، از بازار شروع می‌شد و به باقی بخش‌های جامعه تسری پیدا می‌کرد. بازار، بستر اکثر ارتباطات اجتماعی بود و مردم به بازار، نه فقط به عنوان محلی برای داد و ستد و خرید کالا، که به عنوان محلی برای شنیدن اخبار و صحبت درباره اتفاقات و ارتباطات اجتماعی نگاه می‌کردند. به همین دلیل، بازار میان مردم ارزش بالایی داشت.
در همه شهرهای ایران، می‌توانید بازارهای سنتی پیدا کنید که قدمت زیادی دارند. معماری زیبا و منحصر به فرد بازارهای ایرانی، آنها را به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری ایران تبدیل کرده‌است. اکثر بازارهای سنتی معروف و مشهور در شهرهای مناطق مرکزی جمع شده‌اند. اما سایر نقاط ایران هم از این جاذبه‌های توریستی خالی نیستند. در ادامه با بهترین بازارهای سنتی ایران آشنا می‌شویم.
جستجو و رزرو تور در علی بابا
معرفی معروف ترین بازارهای سنتی ایران
۱. بازار سنتی تبریز
وقتی از بازارهای سنتی ایرانی صحبت می‌کنیم، بازار سنتی تبریز اولین جایی است که باید به یاد بیاوریم. بهترین و معروف‌ترین بازار سنتی ایران، در تبریز جا خوش کرده است. جایی که از آن به عنوان بزرگترین بازار سنتی سرپوشیده جهان یاد میشود.
بازار تبریز، در مجموعه‌ای به مساحت حدود یک کیلومتر مربع بنا شده است. این بازار ۱۱ دالان، ۲۰ راسته، ۲۵ تیمچه، ۳۵ سرا و ۶۵۰۰ مغازه دارد. فکرش را بکنید! انبوه مغازه‌ها و آدم‌هایی که هرروز در این بازار تردد می‌کنند بسیار خیره‌کننده و جالب توجه است.
معروف‌ترین راسته بازار تبریز، راسته طلافروش‌ها است. قدمت بنای فعلی بازار تبریز به اوایل دوره قاجار می‌رسد. بازار تبریز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
۲. بازار سنتی اصفهان
برای یک دستمال قیصریه را به آتش نمی‌کشند! حتما این مثل را زیاد شنیده‌اید. قیصریه، معروف‌ترین بازار سنتی اصفهان است و آنقدر زیباست که واقعا حیف است اگر قرار باشد که روزی نباشد. این بازار زیبا در میدان نقش جهان واقع شده است. سردرد ورودی بازار قیصریه از تاریخی‌ترین بازارهای سنتی ایران، بقایای کاشی‌کاری زیبایی از نماد برج قوس وجود دارد. دلیل آن اینست که در گذشته مردم اصفهان اعتقاد داشتند که بنای شهر در این برج گذاشته شده‌است.
بازار قیصریه به مسجد جامع می‌رسد. اما در انتها به بازار عرب‌ها ختم میشود. شما می‌توانید مساجد و بناهای جالبی را در امتداد بازار مشاهده کنید که از دوره‌های مختلف تاریخی به یادگار مانده‌اند. تیمچه‌ها و حجره‌های قدیمی، آدم‌هایی که هرروز به بازار رفت‌وامد می‌کنند و صنایع دستی که هنر دست بهترین هنرمندان اصفهانی است، از جمله جذابیت‌های بازار قیصریه است.
۳. بازار سنتی کاشان
بازارهای سنتی آنقدر زیبا هستند که واقعا به سختی میشود اسم یکی از آنها را به عنوان زیباترین بازار نام برد. اما بازار سنتی کاشان، از جمله زیباترین بازارهای سنتی ایران است. معماری زیبای این بازار و وجود کارونسرا و بناهای زیبا در امتداد آن، باعث شده است تا این صفت را به بازار سنتی کاشان بدهیم.
قدمت بازار کاشان هم مانند اکثر بازارهای سنتی ایران به دوره صفوی می‌رسد. هرچند اوج خرید و فروش و رفت‌وآمد در بازار کاشان، از دوره قاجاریه و رونق تجارت بوده است.
ویژگی مهم بازار کاشان، قرارگیری آن در منطقه پررفت‌وآمد و تاریخی است. بناهای معروفی مانند خانه بروجردی ها در اطراف بازار کاشان قرار گرفته‌اند. کاروانسراهای متعددی هم که در بازار کاشان قرار دارند، از دیگر دلایل جذابیت این بازار هستند. معروف‌ترین راسته بازار کاشان، بازار مسگرها است. کاروان‌سرای نو و کاروان‌سرای میرپنج از معروف‌ترین کاروانسراهای بازار کاشان هستند که خوب است موقع دیدن بازار، از آنها هم بازدید کنید.
۴. بازار سنتی یزد
یزد از آن شهرهایی است که به خاطر تاریخ دور و درازش، بازارهای سنتی زیادی دارد. دراقع اگر عاشق بافت سنتی و بازارهای تاریخی و سنتی هستید، یزد بهشت شماست. بازارهای خشتی یزد با معماری مخصوص این شهر و بادگیرهای زیبایش، در همه نقاط بافت تاریخی دیده می‌شوند. معروف‌ترین بازار تاریخی یزد، بازار خان از محبوب‌ترین بازارهای سنتی ایران است. این بازار که قدمت آن به دوره افشاریه می رسد، درواقع طویل‌ترین بازار یزد هم هست.
اما یزد بازارهای دیگری هم دارد. بازار پنجه‌علی، قیصریه، زرگری، علاقبندی، ملا اسماعیل، چیت‌سازها، دروازه مهریز، صدری، افشار و مسگری هم از جمله بازارهای سنتی یزد هستند که به جز بازار قیصریه، متعلق به دوره زندیه هستند.
اما بازار قیصریه، از زیباترین بازارهای یزد است. احتمالا عکس بازار قیصریه را زیاد دیده باشید. ویژگی خاص بازار قیصریه، درهای چوبی حجره‌ها است که هنگام تعطیلی بازار، ظاهر شکیل و یک‌دستی به آن می‌بخشد.
۵. بازار سنتی اراک
عکس از: سایت Wikimedia
بازار سنتی اراک، بااینکه شهرت زیادی ندارد از متفاوت‌ترین بازارهای سنتی ایران است. این بازار که تاریخی به قدمت شهر اراک دارد، در واقع استراتژیک‌ترین محل شهر بوده است.
بازار اراک در قرن سیزدهم هجری قمری احداث شد. بنای آن به صورتی بود که بتوان از همه دروازه‌های شهر وارد آن شد و دقیقا چارسوق بازار، میدان مرکزی شهر باشد. معماری بازار اراک هم از زیباترین معماری‌های بازار ایران است. بازار اراک را براساس مدلی متقارن بنا کرده‌اند. جوری که همه گوشه‌های بازار با یکدیگر تقارن دارند و جلوه زیبایی به بنای این بازار بخشیده‌اند.
کشاورزی قوی اطراف شهر اراک و تولید فرش، مهمترین علت رونق بازار اراک بوده‌است. امروزه هم این بازار زیبا، پررونق و شلوغ است. بازار اراک چندصد مغازه و حدود ۳۰ تیمچه و راسته دارد که در شاخه‌های مختلف فعالیت دارند.
۶. بازار سنتی قزوین
شاید برایتان جالب باشد که بدانید بازار قزوین، از قدیمی‌ترین بازارهای سنتی ایران است. قدمت بازار سنتی قزوین به حدود هزار سال پیش می‌رسد. البته بنای فعلی بازار قزوین در دوره صفویه و قاجاریه تکمیل شد. بعد از انتخاب قزوین به عنوان پایتخت ایران در دوره صفوی، میدان بزرگی در قزوین بنا شد که تبدیل به بستر اصلی بازار آن شد.
این میدان، بعدتر به الگویی برای احداث میدان نقش جهان تبدیل شد. البته دیگر از آن میدان خبری نیست اما بازار قزوین، با معماری زیبای ایرانی-اسلامی خود، پس از گذشت قرنها همچنان زیبا و پابرجاست.
زیباترین قسمت بازار قزوین که نباید آن را از دست بدهید، سرای سعدالسلطنه است که به ثبت ملی هم رسیده است. کاشی‌کاری‌ها و معماری زیبای این سرای بازار قزوین، هر بیننده‌ای را مبهوت خودش می‌کند. از طرفی دیگر، بازار قیصریه با سقف‌های قوسی شکل مرتفع خودش هم از زیباترین قسمت‌های بازار قزوین است. خلاصه که بازار قزوین از آن دست بازارهایی است که با همه گمنامی‌اش، می‌تواند از هر بیننده‌ای، دلبری کند.
۷. بازار سنتی کرمانشاه
داستان ساخت بازار سنتی کرمانشاه، به تاریخ احداث گمرک غرب در این شهرستان می‌رسد. یعنی چیزی در حدود ۱۵۰ سال پیش و در دوره قاجار. بازار کرمانشاه در همان دوره، یکی از بی‌رقیب‌ترین و بزرگترین بازارهای خاورمیانه بود و رونق زیادی داشت. امروزه به بازار سنتی کرمانشاه که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد، تاریکه بازار می‌گویند.
جالب‌ترین چیزی که توجه هر بیننده‌ای را در بدو ورود به تاریکه بازار از بازارهای سنتی ایران به خود جلب می‌کند، پارچه‌های رنگارنگ و زیبایی است که در همه نقاط به چشم می‌خورد. این پارچه‌های زیبا، همان پارچه‌هایی هستند که در دوخت لباس کردی از آنها استفاده میشود.
بازار سنتی کرمانشاه، در کنار مسجد تاریخی عمادالدوله و حمام شهباز خان قرار دارد. درواقع با رفتن به سمت بازار، با یک تیر دونشان زده‌اید. هم از بازار و محصولات دستی و سنتی کرمانشاه بازدید کرده‌اید و هم آثار تاریخی بافت سنتی شهر را دیده‌اید. یادتان نرود که موقع گشت زدن در تاریکه بازار کرمانشاه، شیرینی‌های سنتی و لذیذ این شهر، مانند کاک و شیرینی خرمایی را هم بخرید و از طعم بی‌نظیر آنها لذت ببرید.
۸. بازار سنتی چابهار
سیستان و بلوچستان، یکی از جذاب‌ترین استان‌های ایران برای سفر و گشت و گذار است. مردم مهربان و خونگرم، سواحل بی‌نظیر مکران، طبیعت جذاب و بازارهای پررونق سنتی، از دلایلی هستند که می‌توانند دل هر عشق سفر را ببرند. در این میان، چابهار، بندر جنوبی این استان، جایگاه ویژه‌ای میان شهرهای این استان دارد. اگر گذارتان به چابهار افتاد، بازارهای محلی و سنتی آن را از دست ندهید.
بازارهای سنتی چابهار خیلی شبیه سایر بازارهایی که در این مقاله درموردشان صحبت کردیم نیستند. فرم بازارهای سنتی چابهار، معمولا به صورت روباز است و محصولاتی هم که در آنها به فروش می رسد، با محصولات سایر بازارهای سنتی ایران فرق دارند.
جدا از پاساژهای شلوغ منطقه آزاد، بازارهای سنتی چابهار مانند بازار بلک‌ها، عمدتا محل جذابی برای خرید و فروش انواع ادویه‌ها، خوراکی‌های بومی استان سیستان و بلوچستان و قهوه و شکلات است. همین تفاوت در شکل و شمایل و محصولات به فروش رسیده، ویژگی مهم این بازارها است. توصیه میکنم اگر به چابهار رفتید، حتما به بازارهای جذاب بومی‌های این بندر زیبا سر بزنید تا به حرفم برسید.
۹. بازار ته‌لنجی
دسته دیگری از بازارهای سنتی ایران، بازار ته‌لنجی نام دارد. این دسته بازارها که عمدتا در بنادر جنوبی دیده می‌شوند، بدون شک برای عاشقان خرید، بهشت به حساب می‌آیند. ملوان و خدمه لنج‌های باری می‌توانند کالاهایی را در هر سفر تجاری تا سقف معینی بدون پرداخت عوارض گمرکی با خودشان به ایران بیاورند. به این حق در اصطلاح ته‌لنجی گفته میشود. درست حدس زدید.
بازار ته‌لنجی‌ها، همان جاییست که بسیاری از آنها با فروش این کالاها درآمدی در کنار کار اصلی‌شان کسب می‌کنند. بازار ته‌لنجی‌های بندرعباس و بازار ته‌لنجی‌های بوشهر، معروف‌ترین بازار ته لنجی در جنوب ایران هستند. خلاصه که اگر دوست داشتید به بازاری بروید که بتوانید از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را در آنجا پیدا کنید و با قیمت مناسب بخرید، حتما باید به بازار ته‌لنجی سربزنید.
۱۰. بازارهای روز شمال ایران
بازارهای روز شمال ایران را حتما می‌شناسید. بازارهایی که معمولا صبح‌ها رونق بیشتری دارند و در ایام خاصی از هفته تشکیل می‌شوند. بازارهای روز را می‌توانی در هر شهر شمالی پیدا کنید. فقط باید بدانید که در کجای شهر و چه روزی تشکیل می‌شوند. مردم خوش اخلاق و مهربانی که به خرید یا فروش محصولات کشاورزی و دامی خود میپردازند، بوی خوش سبزی‌ها و میوه‌جات محلی و ترکیب رنگ‌‌های جذاب درکنار هم، از مهمترین ویژگی‌های بازارهای روز در شمال ایران است. بازارهای روز شمال ایران هم معمولا روباز هستند و اکثر فروشندگان، روی چرخ دستی یا زمین به فروش محصولات خودشان میپردازند.
۱۱. بازار سرپوشیده اردبیل
بازار سرپوشیده اردبیل از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین بازارهای سنتی ایران است که ریشه در دوران صفوی دارد. این بازار در قلب بافت تاریخی شهر جای گرفته و با گذرهای پیچ‌درپیچ، کاروانسراها و تیمچه‌های متعددش، هویت تجاری و اجتماعی اردبیل را شکل داده است.
عکس: از سایت Google maps
بنای بازار از آجر ساخته شده و سقف‌های گنبدی آن در زمستان‌های سرد اردبیل پناهی گرم برای مردم فراهم می‌کرده است. چارسوق اصلی بازار، محل تلاقی راسته‌های مهمی چون راسته زرگران، مسگران و پارچه‌فروشان است. اینجا علاوه بر مرکز خرید و فروش کالا، محلی برای دیدار، گفتگو و دادوستد فرهنگی میان مردم شهر بوده است.
هنوز هم هنگام عبور از راسته‌های تنگ و قدیمی، بوی چای تازه‌دم و صدای چکش مسگران حال‌و‌هوای قدیمی این بازار را زنده نگه می‌دارد.
۱۲. بازار سنتی همدان
بازار سنتی همدان در نزدیکی میدان امام خمینی قرار دارد و یکی از قدیمی‌ترین بازارهای سنتی ایران در غرب کشور به‌شمار می‌رود. این بازار از دوران قاجار شکل گرفته و هنوز هم قلب تپنده تجارت همدان است. راسته‌های طولانی و به‌هم‌پیوسته، تیمچه‌های زیبا و کاروانسراهای قدیمی در آن به چشم می‌خورند و سقف‌های ضربی و طاق‌های آجری بازار، با نورگیرهایی در بالا، فضایی دلنشین پدید آورده‌اند.
عکس: از سایت Google maps
بازار همدان ترکیبی از فعالیت‌های گوناگون است؛ از فرش و صنایع دستی گرفته تا خشکبار و گیاهان دارویی که همدان به‌خاطرشان شهرت دارد. این بازار قدیمی همچنان مرکز ارتباط اجتماعی مردم است؛ جایی که خریداران و فروشندگان در فضایی آشنا و صمیمی با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند و تاریخ در لابه‌لای دیوارهایش جاری است.
۱۳. بازار سنتی خوی
بازار سنتی خوی، یادگاری ارزشمند از دوران صفوی و قاجار است و یکی از منحصربه‌فردترین بازارهای سنتی ایران در بخش شمال‌غرب کشور به‌شمار می‌رود. این بازار در بافت مرکزی شهر واقع شده و راسته‌های آن به‌صورت منظم و متقارن طراحی شده‌اند.
سقف‌های گنبدی‌شکل و آجرکاری‌های دقیق، فضای داخلی بازار را چشم‌نواز کرده‌اند. از گذشته، این بازار مرکز دادوستد کالاهایی مانند فرش، ابریشم، عسل و لبنیات محلی بوده است.
عکس: از سایت Google maps
هنوز هم هنگام قدم‌زدن در راسته‌هایش، می‌توان رایحه ادویه و صدای همهمه‌ی مغازه‌داران را حس کرد. بازار خوی فقط محلی برای خرید نیست؛ بلکه بخش مهمی از هویت تاریخی و اجتماعی شهر است که خاطرات نسل‌ها را در خود جای داده است.
۱۴. بازار سنتی زنجان
بازار سنتی زنجان از طولانی‌ترین بازارهای سنتی ایران است و ساخت آن به دوران آقامحمدخان قاجار برمی‌گردد. این بازار با طول بیش از یک کیلومتر، ستون‌های مستحکم آجری، طاق‌های ضربی و چارسوق‌های متعدد، یکی از باشکوه‌ترین نمونه‌های معماری بازارهای ایرانی محسوب میشود.
عکس: از سایت Google maps
بازار زنجان از چند راسته اصلی و فرعی تشکیل شده که هرکدام به حرفه‌ای خاص اختصاص دارند، مانند راسته زرگران، کفاشان و بزازان. این بازار با پنجاه‌وشش ورودی اصلی و فرعی ساخته شده و در دل خود ۹۴۰ مغازه بزرگ و کوچک جای داده است. همچنین به‌دلیل گستردگی و وسعت چشمگیرش، عنوان طولانی‌ترین بازار ایران را از آنِ خود کرده است.
۱۵. بازار سنتی کرمان
بازار سنتی کرمان، از باشکوه‌ترین بازارهای سنتی ایران و یادگاری از دوران تیموری و صفوی است. این بازار با بیش از یک کیلومتر طول، از میدان ارگ تا میدان مشتاقیه امتداد دارد و در مسیر خود از میان تیمچه‌ها، کاروانسراها و چهارسوق‌های تاریخی عبور می‌کند. سقف‌های بلند و گنبدی، کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای و نورگیرهای زیبای بازار، جلوه‌ای چشم‌نواز پدید آورده‌اند.
عکس: از سایت Google maps
راسته‌های متنوعی مانند راسته زرگران، مسگران و عطرفروشان در این بازار فعال‌اند. بازار کرمان از دیرباز مرکز تجارت کالاهایی چون پسته، زیره و قالی‌های نفیس بوده است. هنوز هم عطر ادویه و صدای چکش مسگران، فضای بازار را زنده و پررمق نگه داشته است. بازار کرمان که به بازار گنجعلی خان هم معروف است، بیش از ۶۰ درصد آثار تاریخی این شهر را در آغوش خود جای داده است.
۱۶. بازار وکیل شیراز
بازار وکیل شیراز از معروف‌ترین و زیباترین بازارهای سنتی ایران است؛ بازاری که در میانه دوران زندیه به دستور کریم‌خان زند ساخته شد و از همان زمان به یکی از شاخص‌ترین نشانه‌های شهر تبدیل شد. این بازار، که در قلب بافت تاریخی شیراز و در نزدیکی مسجد و حمام وکیل قرار دارد، الگویی کامل از معماری ایرانی است.
عکس: از سایت Google maps
طاق‌های بلند، گنبدهای ضربی، نورگیرهای منظم و دیوارهای آجری، فضایی دل‌انگیز و آرام پدید آورده‌اند که با قدم زدن در آن، بوی ادویه، چرم و صنایع‌دستی در فضا می‌پیچد. در راسته‌های مختلف بازار وکیل، می‌توانید پارچه‌های نفیس، صنایع‌دستی اصیل فارس، فرش و جواهرات سنتی را ببینید. بازار وکیل شیراز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
توصیه علی‌بابا در بازدید از بازارهای سنتی ایران
آداب و سنت مختص هر نقطه ایران، باعث ایجاد شکلی متفاوت از روابط انسانی و فرهنگی میان مردم آن نواحی شده است. بنابراین، بازار مختص هرناحیه، انعکاسی از فرهنگ مردم آن منطقه است و زیبایی منحصربه فردی دارد.
توصیه می‌کنیم در گشت‌وگذارهای شهری‌تان، بازار سنتی هر شهر را، فارغ از اینکه چه شکلی دارد یا چه محصولاتی در آن به فروش می‌رسند، به‌خاطر شکل خاص روابط انسانی در فرهنگ‌های متفاوت و تماشای صنایع دستی هر شهرستان تماشا کنید.
عکسی که برای بازار اراک استفاده کردین متعلق به تیمچه قالی فروشان بازار همدان هست.
سلام فردین عزیز
ممنون از توجه شما
عکس اصلاح شد
بازار سرپوشیده اردبیل با اون وسعت هیچ اشاره ای نکردین
چه نظر حق و ارزشمندی دادین. بله بازار اردبیل از زیباترین و وسیع‌ترین بازارهای سنتی سرپوشیده ایران محسوب میشه که هر بیننده ای رو مسحور می‌کنه.
بازار وکیل باید صدر این فهرست یاشه کلا حذف شده
سلام آیا واقعا نمیدانید و مینویسید یا عمدا میخواهید تاریخی رو حذف کنید .چرا اسمی از بازار خوی که به روایت تاریخ دومین بازار بزرگ سرپوشیده ایران بعد تبریز میباشد نامی نیست .آیا میشود کتیبه معروف طهماسب شاه صفوی رو انکار کرد.
طولانی ترین بازار ایران یعنی بازار زنجان نیومده
درسته دوست عزیز اشتباه شده یا یادشون رفته ولی از قشنگ ترین و طولانی ها بازار زنجان است عالیه
بازار گنجعلیخان کرمان به این معروفی و بزرگی یادت رفت؟