وقتی پا در خاک مشهد میگذاریم، معمولاً نخستین مقصد حرم امام رضا (ع) است؛ جایی که نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ این شهر دارد. در اطراف این مجموعه، جاذبههای تاریخی و فرهنگی متعددی قرار گرفتهاند که هر یک بخشی از گذشته و هویت مشهد را روایت میکنند. از مدارس باشکوه دوران تیموری تا موزههایی با آثار ارزشمند، این مکانها فرصت خوبی برای تجربهی گردشگری تاریخی در کنار بازدید از اماکن مذهبی فراهم میکنند.
آنچه مشهد را متمایز میکند، تنوع درخور توجه جاذبههای آن است. در فاصلهای کوتاه از حرم، میتوان به برخی از شاخصترین مکانهای دیدنی شهر دسترسی داشت. بازدید از این نقاط دیدنی، تصویری جامعتر از تاریخ، فرهنگ و فضای اجتماعی مشهد بهدست میدهد و سفری چندوجهی و پربار را رقم میزند. در این مطلب از مجله گردشگری علیبابا، نگاهی میاندازیم به تعدادی از مهمترین جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم.
جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم کجاست؟
جاهای دیدنی حرم امام رضا (ع) کدام است؟
جاهای دیدنی رایگان مشهد کدام است؟
جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم
مشهد بزرگترین و مهمترین مقصد زیارتی در ایران است که هر سال میلیونها مسافر را به سوی خود جذب میکند. بسیاری از زائران پس از زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) دوست دارند زمانی را هم به بازدید از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم اختصاص دهند. خوشبختانه، دیدنیهای مشهد نزدیک به حرم بسیار متنوعاند؛ از موزههای تاریخی گرفته تا بناهای فرهنگی که بازدید از آنها تجربهای متفاوت را رقم میزند و جلوهای نو از هویت و تاریخ شهر مشهد را برایتان آشکار میکند.

عکس: از سایت Google maps
اگر میخواهید سفری بهیادماندنی داشته باشید، توصیه میکنیم بازدید از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم را هم در برنامههایتان قرار دهید. در ادامه با برخی از مهمترین این مکانها آشنا میشویم.
– باغموزه نادری
باغموزه نادری که یکی از مهمترین جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم به شمار میرود، در واقع آرامگاه نادر شاه افشار، پادشاه بزرگ ایرانی و بنیانگذار سلسله افشار است. این بنا در میان فضایی سرسبز و دلنشین ساخته شده و حالوهوایی خاص دارد. در باغموزه نادری میتوانید مجموعهای ارزشمند از سلاحها، زرهها و آثار تاریخی مربوط به دوران افشاریه را از نزدیک تماشا کنید. بازدید از این مکان برای علاقهمندان به تاریخ، تجربهای منحصربهفرد خواهد بود، زیرا شکوه تاریخ و نیز آرامش باغ ایرانی را به بازدیدکنندگان القا میکند.

عکس: از سایت Google maps
از امکانات رفاهی این مجموعه میتوان به فضای سبز برای استراحت، فروشگاه کتاب و صنایع دستی اشاره کرد. برای دسترسی، کافی است به چهارراه شهدا (نادر شاه) و خیابان شیرازی بروید. فاصله این مکان تا حرم مطهر امام رضا (ع) با خودرو حدود ۱۰ دقیقه است.
لوکیشن باغ موزه نادری روی گوگل مپ
– موزه مردمشناسی مشهد
اگر فرهنگ و آداب و رسوم شهرهای مختلف برایتان جذاب است، فرصت بازدید از موزه مردمشناسی مشهد را از دست ندهید. این موزه در حمام تاریخی مهدیقلیبیگ واقع شده و با نمایش ابزار زندگی، پوشاک، مشاغل و آیینهای سنتی، شما را با زندگی مردم در سالهای دور آشنا میکند. موزه مردمشناسی مشهد در خیابان اندرزگو، اندرزگو ۱۳، انتهای بازار بزرگ فرش قرار دارد.
لوکیشن موزه مردمشناسی مشهد روی گوگل مپ

عکس: از سایت Google maps
– بازار رضا
یکی از لذتهای سفر خرید سوغاتی است. پس وقت آن رسیده سری بزنیم به بازارهای مشهد. بازار رضا از معروفترین جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم است که در دو طبقه ساخته شده و بیش از هزار مغازه دارد. این بازار، بهترین مکان برای خرید سوغات مشهد مانند زعفران، زرشک، نبات، مهر و تسبیح و انگشتر است.

عکس: از سایت Google maps
قدم زدن در راهروهای قدیمی این بازار حسوحال خاصی دارد و شما را با حالوهوای سنتی مشهد آشنا میکند. بازار رضا در ضلع شرقی حرم مطهر، در خیابان امام رضا (ع) قرار دارد.
لوکیشن بازار رضا روی گوگل مپ
– خانه داروغه مشهد
خانه داروغه یکی از زیباترین بناهای تاریخی مشهد و نمونهای ارزشمند از معماری قاجاری است. این خانه با تزیینات ظریف، اتاقهای سنتی و حیاطی زیبا، حالوهوای گذشته را زنده میکند و فرصتی فراهم میآورد تا بازدیدکنندگان حس زندگی اعیاننشینان مشهد در دوران قاجار را تجربه کنند. این خانه زیبا را که از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم است، معماران روسی طراحی کردهاند. ترکیب معماری سنتی ایرانی و روسی، بنایی دوطبقه خلق کرده که چشمها را خیره میکند.

عکس: از سایت Google maps
برای رفاه گردشگران، در این مجموعه کافه سنتی و راهنمای گردشگری در نظر گرفته شده است تا بازدید برایتان لذتبخشتر شود. مسیر دسترسی نیز ساده است؛ کافی است به انتهای بازار سرشور و کوچه داروغه بروید تا به این خانه تاریخی برسید.
لوکیشن خانه داروغه مشهد روی گوگل مپ
– خانه توکلی مشهد
خانه توکلی مشهد یکی از بناهای تاریخی ارزشمند دوره قاجار و از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم است که ۵۵۰ متر با حرم فاصله دارد. این خانه با بیش از ۱۸۰ سال قدمت و به خاطر معماری چشمنوازش با ارسیهای چوبی، کاشیکاریها و آجرکاریهای ظریف شناخته میشود.

عکس: از سایت Google maps
بخشهایی از آن پس از مرمت به «موزه مکتبخانه» تبدیل شده و بازدیدکنندگان میتوانند با فضای آموزش سنتی در گذشته آشنا شوند. حضور در این خانه تاریخی، فرصتی است تا در دل مشهد، لحظاتی متفاوت و فرهنگی را تجربه کنید. این بنا در خیابان نواب صفوی، کوچه توکلی قرار دارد.
لوکیشن خانه توکلی مشهد روی گوگل مپ
– آرامگاه پیر پالاندوز
مقبره پیر پالاندوز مشهد یکی از مهمترین جاذبههای تاریخی و معنوی نزدیک حرم مطهر امام رضا (ع) است که ترکیبی از عرفان، هنر و معماری صفوی را در خود جای داده است. این آرامگاه متعلق به محمد عارف عباسی، عارف و دانشمند قرن دهم هجری است که به سبب دوختن پالان برای امرار معاش به «پیر پالاندوز» شهرت داشت. بنای آرامگاه چهارگوش بوده و گنبدی پیازیشکل و ایوانی آجری دارد.

عکس: از سایت Google maps
داخل بنا نقاشیهای دوره صفوی و کاشیکاریهای فیروزهای چشمنوازی میکنند. این اثر ملی در ضلع شرقی حرم امام رضا (ع) و در خیابان نواب صفوی قرار دارد و بازدید از آن فرصتی مناسب برای تجربهی لحظاتی تاملآمیز پس از زیارت به شمار میرود.
لوکیشن آرامگاه پیر پالاندوز روی گوگل مپ
– مسجد ۷۲ تن
یکی دیگر از دیدنیهای مشهد نزدیک حرم مسجد ۷۲ تن است. این مسجد تاریخی در دوران تیموری ساخته شده و به خاطر معماری زیبا و کاشیکاریهای منحصربهفردش شناخته میشود. حضور در این مسجد، حس سفر به گذشته و تماشای شکوه معماری اسلامی را زنده میکند. در گذشته به آن مسجد شاه هم میگفتند. بعدها به سبب دفن ۷۲ تن از شهدای واقعه هرات در این مکان، نام آن به مسجد ۷۲ تن تغییر یافت.
لوکیشن مسجد ۷۲ تن روی گوگل مپ

عکس از: سایت wikipedia
– مدرسه عباسقلی خان
مدرسه عباسقلیخان از یادگارهای ارزشمند دوره صفویه و از قدیمیترین مدارس علمیه مشهد است. این بنا به دستور عباسقلیخان شاملو ساخته شد و قرنهاست که محل تحصیل و تربیت طلاب علوم دینی به شمار میرود. معماری سنتی، ایوانها و حجرههای تاریخی مدرسه، حالوهوای دوران گذشته را زنده میکند و برای بازدیدکنندگان، سفری به دل تاریخ مذهبی و فرهنگی مشهد فراهم میآورد.

عکس: از سایت Google maps
بازدید از این مکان در ساعات مشخصی امکانپذیر است و به دلیل ماهیت مذهبیاش، فضایی آرام و معنوی دارد. اگر به بناهای تاریخی و مذهبی علاقهمندید، دیدن این مدرسه میتواند تجربهای متفاوت در میان جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم باشد. این مدرسه در خیابان نواب و نزدیک چهارراه شهدا واقع شده است.
لوکیشن مدرسه عباسقلی خان روی گوگل مپ
– گنبد سبز مشهد
گنبد سبز مشهد از بناهای تاریخی ارزشمند دوره صفویه و از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم است که در سال ۱۰۵۸ هجری قمری ساخته شد. این آرامگاه با گنبد فیروزهایرنگ خود که به مرور به سبز متمایل شده، به همین نام شناخته میشود.

عکس: از سایت Google maps
گنبد سبز محل دفن شیخ محمد مومن است؛ عالِمی برجسته در فقه و فلسفه. معماری بنا با کاشیکاریها و تزیینات زیبا، جلوهای باشکوه دارد و فضای آرامشبخش آن برای بازدیدکنندگان جذابیت خاصی ایجاد میکند. این اثر تاریخی در خیابان آخوند خراسانی، نزدیکی میدان حضرتی قرار گرفته و دسترسی آسانی به حرم مطهر امام رضا (ع) دارد.
لوکیشن گنبد سبز مشهد روی گوگل مپ
– گنبد خشتی
گنبد خشتی، آرامگاه شیخ محمد عارف عباسی، از عارفان و بزرگان قرن نهم هجری است که در نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد. این بنا با معماری ساده و خشتی خود، حالوهوای خاصی دارد و حس اصالت و سادگی بناهای کهن ایرانی را به بازدیدکننده منتقل میکند. تزیینات پرزرقوبرق در آن دیده نمیشود، ولی همین سادگی، ارزش تاریخی و معنوی آرامگاه را دوچندان کرده است. نزدیکی این بنا به حرم باعث شده که بسیاری از زائران در کنار زیارت، فرصتی برای بازدید از این اثر تاریخی نیز پیدا کنند.
لوکیشن گنبد خشتی روی گوگل مپ

عکس: از سایت Google maps
– کلیسای مسروپ مقدس
در میان جاذبههای کمترشناختهشده مشهد، کلیسای مسروپ مقدس جایگاهی ویژه دارد. در اوایل قرن بیستم، ارامنه این کلیسا را ساختند. معماری ساده اما باشکوه این بنا یادآور سبک کلیساهای سنتی ارمنی است. دیوارهای سنگی، پنجرههای قوسی و فضای آرام داخل کلیسا، حالوهوایی معنوی و متفاوت از دیگر بناهای مذهبی شهر ایجاد کرده است.

عکس از: سایت wikipedia
بازدید از این مکان فرصتی است تا با جلوهای دیگر از تاریخ و تنوع فرهنگی مشهد آشنا شوید. اگر به مشهد سفر کردید، حتما به کلیسای مسروپ مقدس هم سر بزنید.
لوکیشن کلیسای مسروپ مقدس روی گوگل مپ
– خانه تاریخی کوزهکنانی
خانه کوزهکنانی از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم مطهر است که در کوچه چهار باغ، جنب حسینیه کویتیها واقع شده و زمانی جزو مناطق اعیاننشین شهر بوده است. این خانه زیبا با مساحتی حدود هزار مترمربع، دارای سه حیاط، دو ورودی، ۴۲ اتاق، سرداب، شاهنشین، حوض، انبار و اصطبل است. درهایی چوبی و قدیمی دارد که هنوز حس نوستالژیک خانههای بزرگ قاجار را به بازدیدکنندگان منتقل میکنند. اگرچه بخشی از آن تخریب شده و مرمت نشده است، بازدید از آن فرصتی است برای لمس معماری تاریخی، سبک زندگی گذشته و حالوهوای باستانی در حوالی حرم.
لوکیشن خانه تاریخی کوزهکنانی روی گوگل مپ

عکس از: سایت beytoote
جاهای دیدنی حرم مطهر امام رضا (ع)
زیارت در حرم مطهر امام رضا (ع) محدود به حضور در صحنها و رواقهای آن نیست. در دل این مجموعه عظیم، جاذبههای متنوع تاریخی، فرهنگی و معنوی متعددی وجود دارد که هر کدام دنیایی از معماری، هنر و معنویت را به بازدیدکنندگان عرضه میکنند.

عکس: از سایت Google maps
از مدارس قدیمی و مساجد تاریخی گرفته تا موزهها و آرامگاهها، هر یک بخش مهمی از هویت مشهد و تاریخ پرشکوه ایران را روایت میکنند. در ادامه با برخی از مهمترین جاهای دیدنی حرم امام رضا (ع) آشنا میشویم.
– مدرسه پریزاد
مدرسه پریزاد از آثار تاریخی ارزشمند دوره تیموری در مشهد است که به دستور پریزاد، ندیمه گوهرشاد آغا، ساخته شد و ساختش در سال ۸۲۳ هجری قمری به پایان رسید. این مدرسه با معماری چهارایوانی و صحن مرکزی زیبا طراحی شده و حجرههای آن در دو طبقه پیرامون صحن قرار گرفتهاند. تزیینات آجری و کاشیکاریهای ظریف ایوانها جلوهای خاص به بنا بخشیده و آن را به نمونهای شاخص از هنر تیموری تبدیل کرده است.

عکس: از سایت Google maps
مدرسه پریزاد در نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد و از شمال به مدرسه دو در، از شرق به دارالسیاده و از جنوب به مسجد گوهرشاد متصل است. این بنا در طول تاریخ چندین بار مرمت شده و امروز علاوه بر ارزش تاریخی، به عنوان مکانی فعال برای فعالیتهای فرهنگی و مذهبی نیز استفاده میشود.
لوکیشن مدرسه پریزاد روی گوگل مپ
– مدرسه میرزا جعفر
یکی دیگر از مدارس قدیمی مشهد مدرسه علمیه میرزا جعفر است. این مدرسه جزو بناهای شاخص دوره صفوی است که در سال ۱۰۵۹ هجری قمری به همت میرزا محمدطاهر (وزیرخان) و میرزا محمدجعفر (سروقد) ساخته شد. این مدرسه در محدوده حرم امام رضا (ع)، شمال صحن انقلاب اسلامی و غرب بست شیخ طبرسی واقع است و مساحتی در حدود ۳ هزار مترمربع دارد. معماری آن شامل حجرههای دوطبقه پیرامون صحن مرکزی، ایوانها و تزیینات کاشی معرق همراه با کتیبههایی در موضوع علم و دانش است.

عکس از: سایت shahraranews
کتابخانهای در ضلع غربی مدرسه و طبقه دوم آن وجود دارد که در زمانهایی آسیب دیده بود، اما بازسازی شده و بخشی از نسخ خطی گرانبها در آن نگهداری میشود. پس از تحولات تاریخی، مخصوصا در دوره معاصر، مدرسه میرزا جعفر جزئی از دانشگاه علوم اسلامی رضوی شده و نقش علمی – پژوهشی آن تقویت شده است.
لوکیشن مدرسه میرزا جعفر روی گوگل مپ
– مسجد پیرزن
مسجد پیرزن بنایی کوچک و پررمزوراز در مجموعه حرم مطهر امام رضا (ع) است. قدمت این مسجد به سده هشتم هجری بازمیگردد و شکلگیری آن با روایتی شنیدنی همراه است؛ گفته میشود زمانی که گوهرشاد خاتون زمینهای اطراف حرم را برای ساخت مسجد گوهرشاد خریداری میکرد، پیرزنی از فروش خانهاش سر باز زد. پس از ساخت مسجد گوهرشاد، خانه او همچنان باقی ماند و بعدها به صورت مسجدی مستقل شناخته شد که به نام مسجد پیرزن شهرت یافت.

عکس از: سایت rasanews
این مسجد هرچند کوچک و ساده بود، اما فضایی معنوی داشت و محلی برای برگزاری نماز و محافل دینی به شمار میرفت. با گذر زمان تغییراتی در بنا رخ داد و امروزه اثری از شکل نخستین آن باقی نمانده است، اما یاد و نامش همچنان در تاریخ شفاهی و خاطرات زائران حرم جاودانه مانده است.
لوکیشن مسجد پیرزن روی گوگل مپ
– مسجد بالاسر
مسجد بالاسر در دل حرم امام رضا (ع) جای گرفته و قدمتش به دوره غزنویان، حدود سال ۴۲۵ هجری قمری، بازمیگردد. این فضای کوچک و معنوی درست در بخش غربی ضریح مطهر قرار دارد و با رواق دارالسیاده پیوند میخورد. کف مسجد با سنگهای مرمرین صیقلی پوشیده شده و دیوارها و سقف آن با کاشیکاریهای معرق زینت یافتهاند؛ ترکیبی چشمنواز از هنر و معنویت که سالهای طولانی است زائران را در خود غرق میکند. ابعاد محدود مسجد بالاسر باعث شده حس خلوت و صمیمیتی ویژه داشته باشد؛ جایی که بسیاری از زائران پس از زیارت ضریح، دمی در آن به دعا و آرامش میپردازند.
لوکیشن مسجد بالاسر روی گوگل مپ

عکس از: سایت wikipedia
– پنجره فولاد
پنجره فولاد واقع در صحن انقلاب حرم مطهر امام رضا (ع) از نمادهای شناختهشده زیارتی است. این سازه در دوران صفویه به ابتکار شیخ بهایی و پیشنهاد ملامحسن فیض کاشانی ساخته شده تا کسانی که امکان ورود به صحن را ندارند نیز بتوانند از طریق این پنجره ضریح را زیارت کنند. این پنجره که امروزه در ضلع غربی صحن انقلاب و روبهروی سقاخانه واقع شده، ابتدا از جنس فولاد بوده، اما بعدها جنس آن تغییر کرده است.

عکس: از سایت Google maps
با وجود این تغییرات، نام پنجره فولاد همچنان بر آن باقی مانده است. پنجره فولاد حدود ۴ متر عرض و نزدیک به ۴/۵ متر ارتفاع دارد و طراحی سادهاش با شبکههای فلزی متصل و بدون تزیینات پیچیده، به آن حالتی پرمعنا و تاثربرانگیز بخشیده است؛ جایگاهی برای دعا و مناجات کسانی که به دلایلی در ورود به حرم ناتواناند، اما دلتنگ حضور در فضای مقدساند.
لوکیشن پنجره فولاد روی گوگل مپ
– موزه قرآن و نفایس
موزه قرآن و نفایس از بخشهای ارزشمند مجموعه موزههای آستان قدس رضوی است که به طور اختصاصی به نمایش آثار قرآنی و نسخههای خطی نفیس اختصاص دارد. در این موزه، قدیمیترین و کمیابترین قرآنهای دستنویس، برخی منسوب به امامان معصوم (ع)، در کنار آثار خوشنویسان مشهوری همچون بایسنقر میرزا و میرعماد به نمایش گذاشته شده است.

عکس: از سایت Google maps
علاوه بر قرآنهای خطی، اشیای هنری و مذهبی مرتبط با قرآن، تابلوهای تذهیب و آثار خوشنویسی اسلامی نیز در این مجموعه نگهداری میشود. فضای آرام و معنوی موزه قرآن و نفایس، برای بازدیدکنندگان فرصتی فراهم میآورد تا ضمن آشنایی با میراث مکتوب اسلامی، شکوه هنر کتابت و تزیین قرآن در دورههای مختلف تاریخ ایران و جهان اسلام را تجربه کنند.
لوکیشن موزه قرآن و نفایس روی گوگل مپ
– موزه مرکزی آستان قدس رضوی
موزه آستان قدس رضوی از غنیترین و بزرگترین موزههای ایران است که در صحن کوثر حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد و در سال ۱۳۱۶ شمسی تاسیس شده است. این موزه در ساختمانی چندطبقه جای گرفته و شامل گنجینههای متنوعی از آثار تاریخی، مذهبی و هنری است؛ از ضریحهای قدیمی و اشیای مربوط به حرم گرفته تا مجموعهای از ظروف عتیقه، سکهها، تمبرها و آثار خوشنویسی نفیس.

عکس از: سایت tasnimnews
فضای داخلی موزه با طراحی ویژه و نورپردازی مناسب، حالوهوایی معنوی و آرامشبخش دارد که بازدیدکننده را با تاریخ و فرهنگ اسلامی پیوند میدهد. وجود راهنماهای آشنا به آثار، ویترینهای استاندارد، مسیرهای دسترسی آسان و امکانات رفاهی، بازدید از این موزه را برای زائران و گردشگران دلنشینتر کرده است.
لوکیشن موزه مرکزی آستان قدس رضوی روی گوگل مپ
– مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد، شاهکار معماری اسلامی و تیموری، در ضلع جنوبی حرم مطهر امام رضا (ع) است. این مسجد به دستور گوهرشاد آغا، همسر شاهرخ تیموری، در سال ۸۲۱ هجری قمری ساخته شد و از آن زمان تاکنون از مهمترین بناهای مذهبی و تاریخی مشهد به شمار میآید. چهار ایوان بزرگ، گنبد باشکوه و صحن وسیع، نمونهای درخشان از هنر تیموری را به نمایش میگذارند. کاشیکاریهای معرق فیروزهای و لاجوردی، نقوش اسلیمی و کتیبههای قرآنی، جلوهای روحانی به فضای مسجد بخشیدهاند.

عکس: از سایت Google maps
حضور در مسجد گوهرشاد تجربهای منحصربهفرد برای هر زائر است؛ جایی که معنویت، تاریخ و هنر ایرانی – اسلامی در کنار هم حس میشوند. این مسجد همچنان محل برگزاری نمازهای جماعت و مراسم مذهبی است و فضایی پرشکوه و معنوی برای بازدیدکنندگان فراهم میکند.
لوکیشن مسجد گوهرشاد روی گوگل مپ
– مقبره شیخ بهایی
آرامگاه شیخ بهایی، یکی از شخصیتهای برجسته علمی و دینی ایران، در داخل حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد واقع شده است. این آرامگاه در رواق شیخ بهایی، بین صحن امام خمینی (ره) و صحن آزادی قرار دارد.

عکس: از سایت Google maps
برای دسترسی به این مکان، میتوانید از ورودیهای مختلفی مانند ورودیهای جنوبی صحن آزادی یا ورودیهای شمالی صحن امام خمینی استفاده کنید. آرامگاه در محفظهای شیشهای قرار دارد و دیوارهای آن با آینهکاریهای زیبا و کتیبههای خوشنویسیشده تزیین شده است. بازدید از این آرامگاه برای عموم زائران آزاد و رایگان است.
لوکیشن مقبره شیخ بهایی روی گوگل مپ
توصیههای علی بابا در بازدید از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم
بازدید از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم مطهر امام رضا (ع) فرصتی استثنایی است تا زیارت را با گردشگری فرهنگی و تاریخی پیوند بزنید. در ادامه به چند نکته اشاره میکنیم که با رعایت آنها میتوانید سفری بهیادماندنیتر را تجربه کنید.
- اگر دلتان میخواهد در آرامش به جاهای دیدنی نزدیک حرم مطهرسر بزنید، زمانی را انتخاب کنید که خلوتتر باشد. بهار و پاییز به دلیل آبوهوای مطبوع و جمعیت کمتر، بهترین فصلها برای گشتوگذار در اطراف حرم هستند. البته تعطیلات نوروز همچنان حرم شلوغ و پر از بازدید است.
- آب آشامیدنی و کمی خوراکی سبک همراهتان داشته باشید.
- برای ثبت لحظات و زیباییهای ابنیه تاریخی و مذهبی، عکاسی فراموشتان نشود. البته در نظر داشته باشید در برخی موزهها و مدارس مذهبی عکاسی ممنوع است. لطفا قبل از عکاسی از مسئولان مربوطه در این مورد سوال بپرسید.
- بیشتر بناها مذهبی یا تاریخیاند؛ به همین دلیل رعایت احترام، سکوت و پوشش مناسب ضروری است.
- میتوانید از توضیحات راهنماهای این مکانها استفاده کنید.
- ممکن است بعضی بناها بهدلیل مرمت تعطیل باشند. قبل از بازدید تماس بگیرید و در خصوص امکان و ساعات بازدید سوال کنید.



















