شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید ماه مبارک رمضان در بسیاری از کشورهای مسلمان نوعی جاذبه گردشگری محسوب می‌شود و هر ساله تعداد زیادی از گردشگران مسلمان و غیرمسلمان را ترغیب به سفر و گردشگری می‌کند.
در این گزارش سعی کردیم این نوع از گردشگری را معرفی کرده و به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های آن در کشورمان ایران بپردازیم. اگر این موضوع برایتان جالب است در این گزارش از مجله علی بابا با ما همراه شوید.
احتمالا نخستین سوالی که با مطالعه این مقدمه به ذهنتان رسید، این بوده که چطور می‌شود ماه رمضان جاذبه گردشگری محسوب شود و عده‌ای را به سفر ترغیب کند؟ پاسخ آن بسیار ساده است. حتما تا به حال دقت کرده‌اید که با شروع این ماه مبارک سبک زندگی مردم در ایران و بسیاری از دیگر کشورهای اسلامی متفاوت می‌شود؛ این تفاوت‌ها از تغییر در ساعات کاری موسسات، اداره‌ها و فروشگاه‌ها گرفته تا تقویت سنت صله‌رحم و همچنین رونق بازار کسب‌وکارهایی از قبیل پخت آش، حلیم و انواع شیرینی‌های مخصوص این ماه را شامل می‌شود.
نقاره زنی، نواختن سازهای کوبه‌ای، شب زنده داری در شب‌های قدر، سفره‌های نذری، آیین‌های برگزاری مراسم سحر و افطار از دیگر جاذبه‌های گردشگری رمضان به شمار می‌آیند.
علاوه‌براین‌ها سنت‌ها و فرهنگ مختلفی که بین اقوام گوناگون به چشم می‌خورد و وجود اماکن مذهبی، زیارتگاهی، تاریخی که غالبا کشورهای مسلمان از آن بهره‌مند هستند، چیزی نیست که بتوان به راحتی از آن چشم‌پوشی کرد.
اگر همه این‌ها را کنار آب وهوای چهار فصل و مردم مهمان‌نواز کشورمان بگذاریم، به راحتی متوجه خواهیم شد که چرا گردشگری رمضان برای بسیاری از کشورها و گردشگران قابل‌توجه است. سوال دیگری که در اینجا پیش می‌آید، این است که چرا تاکنون نتواسته‌ایم از ماه پر برکت برای جذب گردشگر بهره بگیریم؟ این دقیقا همان سوالی است که قصد داریم در این گزارش به آن پاسخ دهیم.
گردشگری رمضان در ایران
شاید بتوان نقطه عطف گردشگری در ایران را مربوط به دوره‌ی صفوی دانست. از آن زمان بود که تعداد زیادی مسافر خارجی پا به ایران گذاشتند. نخستین سفرنامه‌ها و خاطرات از کشورمان هم از همان دوران در سراسر دنیا منتشر شد. پس از آن زمان بود که زندگی دینی و اعیاد مذهبی ایرانیان مورد توجه مسافران خارجی قرار گرفت.
رفته‌رفته با گسترده شدن صنعت گردشگری، سفر به ایران در ایام ماه مبارک رمضان به مساله‌ای جدی برای مسئولان، متولیان و حتی گردشگران خارجی تبدیل شد.
اینکه اساسا چه نوع زیرساختی برای این نوع گردشگری باید وجود داشته باشد؟ مسافران خارجی در این روزها چگونه باید رفتار کنند و آیا اصلا ترویج سفر در این روزها به ایران خوب است یا نه؟ موضوعاتی است که نظرات متعددی پیرامون آن وجود دارد. اما آداب و رسوم و مناسک خاص ویژه این ماه و دنج شدن جاذبه‌ها به دلیل کاهش تقاضای سفر در این ایام موضوعی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت.
علاوه بر همه این موارد، برای مسلمانانی که در کشورهای غیر مسلمان سکونت دارند، حضور در یک کشور مسلمان در این ایام موهبت بزرگی محسوب می‌شود که صنعت گردشگری کشورهای مسلمان نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. از این رو گردشگری رمضان سال به سال رونق بیشتری پیدا می‌کند.
دیدگاه مسئولان به گردشگری رمضان در ایران
البته، به عقیده مسئولان و متولیان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این جاذبه گردشگری کشورمان آنقدرها هم که منتقدان و کارشناسان ادعا دارند، مورد غفلت واقع نشده است. بنابر اعلام این وزارتخانه سفر گردشگران مسلمان از سال‌های پیش در کشور سابقه داشته است. به‌ویژه مردم کشور عراق به دلیل شرایط آب‌وهوایی کشورشان در این ماه در استان‌های خوش آب‌وهوای ایران اقامت می‌کنند که البته رونق اقتصادی قابل‌توجهی هم برای مناطق مقصد به همراه دارد.
اقدام هتل‌ها نسبت به پذیرایی در وعده سحر و افطار و فعالیت آژانس‌ها در خصوص پکیج تورهای ۱۰ روز و یا بیشتر در ماه رمضان، وجود راهنمایان محلی برای آشنا کردن میهمانان روزه‌دار با فرهنگ و آداب سنتی رمضان در ایران و برگزاری طرح‌ها و جشنواره‌های افطار تا سحر از جمله اقداماتی است که در این خصوص در کشورمان صورت گرفته است.
با همه این تفاسیر اما، به نظر می‌رسد پتانسیل‌های کشورمان در این حوزه بسیار بیشتر از اقدامات انجام شده، است. در هرحال، گردشگری رمضان یک فرصت مناسب تلقی می‌شود و بر همه فعالان این حوزه اعم از مسوولان و دست‌اندرکاران وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، رایزن‌های فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات، دفاتر اطلاع‌رسانی گردشگری ایران، آژانس‌های گردشگری واجب است در راستای توسعه این نوع از گردشگری کوشا باشند.
مقاصد گردشگری رمضان در ایران
دستاوردها و فوایدی که این نوع از گردشگری دارد، امروزه بسیاری از کشورهای مسلمان مانند مالزی، اندونزی، مصر و ترکیه را بر آن داشته تا برای پذیرایی از گردشگران مسلمان در ماه مبارک رمضان، از ماه‌ها قبل از شروع این ایام برای جذب حداکثری گردشگر، برنامه‌ریزی خاصی را اتخاذ کنند.
از این کشورها که بگذریم، رسومات شهرهای مختلف ایران در ماه رمضان نیز پتاسیل بی‌نظیری است که آشنایی با آنها لذت بندگی در ماه مبارک رمضان را با سفر به آنها دوچندان می‌کند؛ در ادامه این گزارش به معرفی برخی از شهرهای کشورمان که مقصد گردشگری رمضان هستند، می‌پردازیم:
- کیش در ماه رمضان خلوت‌تر بوده و سفر به آن مقرون‌به‌صرفه است. علاوه‌بر تفریحات آبی کیش، برپایی سفره‌های افطاری در مساجد و اماکن مذهبی شهر از جاذبه‌های سفر به کیش در ماه مبارک رمضان هستند. غذاهایی مانند هریسه، مجبوس لحم، مرگوگ و محمر غذاهای سنتی هستند که در این ماه طبخ می‌شوند.
- شیراز با در بر گرفتن جاذبه‌هایی همچون شاه‌چراغ، حافظیه، سعدیه، باغ ارم و… زمان سحر تا افطار را برای مسافران روزه‌دار کوتاه خواهد کرد. عرقیاتی مانند بهار نارنج و گل گاو زبان، آش کارده، کشمش پلو، کوفته هلو، رنگینک، تر حلوا و حلوای کاچی از خوراک‌های مخصوص این ماه هستند.
- هرساله گردشگران زیادی برای دیدن مراسم «دُم دُم سحری» در ماه مبارک رمضان به بوشهر سفر می‌کنند. آیین نواختن دمامه (نوعی ساز کوبه‌ای) که از طریق آن مردم را برای سحری بیدار می‌کنند، باید تماشایی باشد. حلوای انگشت‌پیچ، آش زرد، کماچ، گرده و رنگینک از جمله غذاهای محلی بوشهر است که در افطار و سحر سرو می‌شود.
- سفره‌های رنگارنگ افطار کرمانشاهی‌ها بسیار معروف است. شیر برنج، شله زرد، آش ترخینه، هریسه (مخلوط گوشت و حبوبات)، حلیم معروف کرمانشاهی، خوراک چنگال (ترکیب نان محلی، روغن کرمانشاهی و شکر) و آش عباسعلی از خوراکی‌های محلی اهالی این شهر در ماه رمضان است.
- شهر مقدس مشهد، پایتخت معنوی ایران است که به دلیل وجود پر برکت امام هشتم همیشه مملو از مسافر است. حال‌وهوای خاص این شهر در ماه مبارک رمضان گفتنی نیست. صحن حرم امام رضا (ع) هنگام افطار و سحر، مشهد را به یکی از بزرگ‌ترین جاذبه‌های گردشگری رمضان در سراسر جهان تبدیل کرد است. آش شله قلمکار، دیگچه مشهدی، رشته پلو و آش لخشک از جمله غذاهای سنتی شهر مشهد در این ماه است.
- چهار محال و بختیاری به‌دلیل وجود امامزاده‌های متبرک و رسومات مختلف و زیبایی که دارد در لیست ما قرار گرفته است. در سفره‌های افطاری و سحری انواع کباب، دم پخت ماش و عدس، کاکولی، آش‌های محلی، حلوا، شله‌زرد و انواع نان های محلی به‌چشم می‌خورد.
- حرم امامزاده سید حمزه از نوادگان امام هفتم شیعیان تبریز را به یکی از جاذبه‌های گردشگری رمضان بدل کرده است. نان زنجبیلی، آش آبغوره، کوفته، دلمه، آش شیر و آش دوغ از غذاهای تبریزی‌ها در ماه مبارک رمضان هستند.
- مردمان ارومیه به دین‌داری شهرت دارند. نذری دادن و افطاری دادن از مهم‌ترین رسومات مردم این شهر در این ایام است. سفره‌های نذری مزین به نان‌های روغنی، سوپ، قویماق، تره، حلیم، مربا و شیر برنج می‌شود.
- شهر زیبا و تاریخی اصفهان هم که همیشه مقصد گردشگری داخلی است. غذاهای محلی این شهر در ماه مبارک رمضان حلیم شیر، حلیم عدس، خورش ماست، نان گندم و بریانی است. گذراندن اوقات از افطار تا سحر در کنار زاینده‌رود تجربه‌ای فراموش‌نشدنی محسوب می‌شود.
- شاید بتوان شهر رشت را نیز در زمره مقاصد جذاب گردشگری رمضان گنجاند. رشته خوشکار از اصلی‌ترین خوراک‌های گیلانی‌ها در ماه رمضان به حساب می‌آید. فرنی تهیه شده از برنج سابیده شده شمالی نیز یکی از پیشنهادات خوشمزه برای افطار در این استان به شمار می‌آید.
