به جرات می‌توان جزیره کیش را یکی از پرطرفدارترین مقاصد گردشگری در ایران دانست که محال است تابه‌حال درباره آن نشنیده باشید یا ندانید چرا باید به کیش سفر کرد. امروز در مجله علی بابا قصد داریم از زاویه دیگری کیش را معرفی کنیم. می‌خواهیم بیشتر درباره ساکنان جزیره کیش بگوییم. اولین کسانی را که پا روی جزیره گذاشته‌اند، بشناسیم، درباره بومیان کیش بخوانیم و زندگی در جزیره کیش را بررسی کنیم. خدا را چه دیدید، شاید بخواهید به جای سفرهای چندروزه، اقامت چندساله و کیشوندی را تجربه کنید. پس ما را تا انتهای این مقاله دنبال کنید.
کیشوندی چیست؟
کارت کیشوندی برای چه کسانی صادر میشود؟
ساکنان بومی جزیره کیش در کدام منطقه زندگی میکنند؟
مراسم زار چه نوع مراسمی است و چگونه برگزار میشود؟
مزیت زندگی در کیش چیست؟
معرفی جزیره کیش، گرم و مرطوب اما تماشایی
اگر بخواهید این سرزمین خورشیدی را بشناسید، بد نیست نگاهی به موقعیت جغرافیایی و طبیعت آن داشته باشید.
کیش کجاست؟
اگر بخواهیم خیلی مختصر بگوییم جزیره کیش کجاست؟ جواب یک جمله است. کیش، یکی از جزیره‌های خلیج فارس، استان هرمزگان و مرکز بخش کیش از شهرستان بندر لنگه در جنوب ایران است. شهر کیش از شمال به ایران، از جنوب به امارات متحده عربی، از شرق به تنگه هرمز و از غرب به بحرین و عربستان می‌رسد. این جزیره بیضی‌شکل، در ۱۲کیلومتری کرانه شیب‌کوه واقع شده است و در قدیم با نام «قیس» شناخته می‌شد.
آب و هوا و پوشش گیاهی
همه می‌دانیم که آب‌وهوای جنوب ایران گرم و مرطوب است و جزیره مرجانی کیش نیز از این قاعده مستثنی نیست. به همین دلیل بهترین فصل سفر به کیش را فصل‌های پاییز، زمستان و اوایل بهار می‌دانند. البته این به آن معنا نیست که جزیره در فصل تابستان خالی از سکنه میشود؛ چراکه ساکنان جزیره کیش به‌خوبی با گرمای تابستان‌های این منطقه کنار آمده‌اند.
در لیست پوشش گیاهی کیش می‌توان علاوه بر باغ‌های نخل خرما، درختان کهور و سایر گیاهان مقاوم در برابر خشکی به تاکستان‌های معروف و درختان کمیاب لور اشاره کرد.
ساکنان جزیره کیش، از نیارخوس تا کیشوندهای امروزی
شاید تصور کنید کیش جزیره‌ای جوان است که تاریخچه چندان دورودرازی ندارد، اما این جزیره از یکی از سرزمین‌های قدیمی ایران است.
ورود اولین انسان‌ها به جزیره کیش
شاید برایتان جالب باشد بدانید اولین ساکنان جزیره کیش چه افرادی بودند؟ برای پاسخ به این پرسش باید سفری به قرن چهارم قبل از میلاد داشته باشیم. آن طور که از شواهد به نظر می‌رسد، دریاسالار یونانی به نام «نیارخوس» به دستور اسکندر مأمور شد در سال ۳۲۵ قبل از میلاد سفری اکتشافی به سواحل دریای عمان و خلیج فارس داشته باشد. یادداشت‌های نیارخوس نیز نشان می‌دهند که او در قرن چهارم قبل از میلاد به جزیره کیش یا همان «اراراکتا» سفر داشته است.
دوران شکوفایی سواحل کیش بعد از وقوع زلزله قرن چهارم هجری در سیراف آغاز شد. در آن زمان، به لطف توران‌شاه، در کیش بندرگاه ایجاد و به‌مرورزمان به مرکز عمده بازرگانی خلیج فارس تبدیل شد. به‌این‌ترتیب پای اولین انسان‌ها به جزیره کیش باز شد.
تاریخچه جزیره کیش
این جزیره از دوره هخامنشیان تاکنون شاهد روزهای پرتب‌وتاب مختلفی بوده است.
دوره هخامنشیان تا ساسانیان
اگر سری به کتاب‌های تاریخی بزنید، متوجه می‌شوید که جزیره کیش از زمان هخامنشی‌ها تا ساسانی‌ها در تسلط ایران بود؛ اما با گسترش اسلام، کیش نیز از مستعمرات اموی‌ها شد تا اینکه یک ایرانی اهل ری، در سال ۲۴۹ه.ق موفق شد تمام جزایر خلیج‌فارس را تسخیر کند.
دوره سلجوقیان
دوره سلجوقیان، دوره سرنوشت‌سازی برای ساکنان جزیره کیش محسوب می‌شد. این دوره همان دوره‌ای بود که کیش به بزرگ‌ترین مرکز تجاری خلیج‌فارس تبدیل شد و حکومت قیاصره به قدرت رسیدند. حاکمان قیاصره از نسل «قیس» بودند و در ابتدا با دزدی دریایی اقتصاد حکومت خود را بنا کردند.
جالب است بدانید آخرین حاکم قیاصره، یعنی «ملک سلطان» به‌دست حاکم جزیره «هرمود»، یعنی «سیف‌الدین‌ابونصرعلی‌بن‌کیقباد» به قتل رسید. با قتل آخرین حاکم کیش، برای همیشه حکومت قیاصره پایان یافت.
از سال ۹۱۲ تا ۱۰۳۱ق
بین سال‌های ۹۱۲ تا ۱۰۳۱ پرتغالی‌ها به این منطقه حمله کردند و همچون جزیره قشم و هرمز کیش را نیز تسخیر کردند. در این دوران پرتغالی‌ها جزو ساکنان جزیره کیش محسوب می‌شدند تا بیش از یک قرن بعد، شخصی به نام «امام قلی خان» که سپهسالار شاه عباس بود، توانست خلیج‌فارس و جزایر آن و نیز بحرین را فتح کند. بعد از موفقیت امام قلی خان، کیش و ساکنان جزیره کیش برای همیشه ایرانی شناخته شدند.
از دوران پهلوی تا کنون
رونق اقتصادی و تجاری کیش روزبه‌روز بیشتر و بیشتر می‌شد تا اینکه در اوایل دوره حاکمیت محمدرضا پهلوی نیز، کیش، مرکز تجارت مروارید و صید ماهی معرفی می‌شد.
درنهایت، در سال ۱۳۶۱، جزیره کیش به‌عنوان اولین منطقه آزاد اقتصادی ایران انتخاب شد. درحال‌حاضر اقتصاد کیش بر پایه جذب توریست و تجارت استوار است.
جمعیت جزیره کیش، کم اما اصیل
اگر کمی از آوازه زندگی در کیش و موقعیت‌های شغلی متنوع و درآمدزایش شنیده باشید، می‌دانید که کیش یکی از بهترین شهرها برای زندگی با رفاه مناسب است. به همین دلیل بسیاری از مردم سایر شهرهای ایران تمایل دارند کیشوند شوند؛ بنابراین دور از ذهن نیست اگر بگوییم که ساکنان جزیره کیش، متنوع‌ترین بافت جمعیتی در خلیج‌فارس را تشکیل می‌دهند.
اگر سری به آمار جمعیتی جزیره کیش و روستاهایش بیندازید، می‌بینید جمعیت کل این جزیره در سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۴۰هزار نفر بوده است.
کیش یکی از بافت‌های جمعیت شهری متراکم در استان هرمزگان داراست؛ اما در بخش «سفین» نیز جمعیت روستایی کیش زندگی میکنند. درحقیقت مردم سفین را قدیمی‌ترین ساکنان جزیره کیش می‌دانند.
بومیان جزیره کیش
همان طور که پیش‌تر هم گفتیم، اصلیترین بومیان کیش، مردم روستای سفین هستند. البته این روزها با گسترش بافت شهری جزیره کیش، سفین نیز بخشی از کیش شده و حالا در کیش محله‌ای به نام محله سفین وجود دارد. شغل اصلی ساکنان سفین یا همان بومیان کیش صیادی، دامداری و کشاورزی است.
مهاجران کیش
خوب است بدانید، درحال‌حاضر کمتر از ۲درصد از ساکنان جزیره کیش را بومیان محله سفین تشکیل می‌دهند؛ چراکه با توسعه تجارت در کیش، جمعیت جزیره دستخوش تغییرات بی‌حدی شد و بسیاری از مردم ایران با هدف تجارت و درآمدزایی، به کیش مهاجرت کرده‌اند.
مسافران کیش
همه می‌دانیم که کیش، یک جزیره توریستی است و هیچ ادعایی این واقعیت را تغییر نمی‌دهد. وقتی یک منطقه، شهر یا جزیره توریستی میشود، طبیعی است توریست‌ها و مسافرانش بسیار بسیار بیشتر از ساکنان آن منطقه شوند. به این آمار جالب، توجه کنید:
کیش با مساحت ۹۰ کیلومترمربعی خود و ساکنان ۴۰هزارنفره‌اش، سالانه میزبان حدود ۲میلیون مسافر است.
فرهنگ ساکنان جزیره کیش، عجیب اما دوست‌داشتنی
فرهنگ بومی ساکنان جزیره کیش ارتباط زیادی با فرهنگ‌های جهانی دارد. آداب‌ورسوم، پوشاک و پوشش مردان و زنان جزیره، خوراک و غذاهای لذیذ و گهگاه عجیب کیشی‌ها گستره وسیعی دارد. بخشی از فرهنگ بومیان کیش مشابه با فرهنگ سایر نقاط ایران است و ریشه برخی دیگر را باید در جهان جست. در ادامه می‌خواهیم کمی بیشتر با این فرهنگ آشنا شویم.
آداب و رسوم
بومیان کیش مراسم و آداب مختلفی دارند که بعضی از آن‌ها بسیار جالب‌توجه هستند. در ادامه بعضی از این آداب و رسوم را معرفی کرده‌ایم.
مراسم زار
ریشه مراسم زار به اتیوپی یا حبشه می‌رسد. افراد زیادی در کیش معتقدند که زار در نقش ارواح خبیثه، در مناطق مرطوب می‌تواند به جسم انسان‌ها نفوذ کند. به همین دلیل مردم بومی کیش برای خنثی‌کردن بیماری‌های ناشی از زار، به‌نوعی رقص، به نام «رقص زار» پناه می‌برند.
مجری این مراسم، یک زن است، در طول مراسم صدای طبل‌های مختلف به گوش می‌رسد و جالب‌تر آنکه مدت‌زمان مراسم نامشخص است و ممکن است حتی چند روز طول بکشد.
اهل هوا
یکی دیگر از مراسم‌های جن‌گیری در کیش، مراسم اهل هواست. در حقیقت، اهل هوا افرادی هستند که به اعتقاد بومیان کیش، گرفتار بادهای اهریمنی و در نتیجه آن، بیمار می‌شوند. برای رهایی از این بیماری‌ها و بادهای اهریمنی باید سراغ «مامان» یا «بابا» باد اهریمنی رفته تا با اجرای آئینی مشخص، باد از بدن فرد مدنظر خارج شود.
هرس درختان لور
درختان لور، درختان باارزشی برای ساکنان جزیره کیش است. بومیان این جزیره بر این باورند که هرس درختان لور با اره آسیب جدی به درخت می‌زند که درنهایت خشک‌شدن درخت می‌‌انجامد. آن‌ها میگویند که هرس درخت لور با اره مشابه با قطع کردن است. بنابراین برای اینکه درخت آسیب کمتری ببیند، آن را با تبر هرس میکنند.
جالب اینجاست که کارشناسان نیز این موضوع را تأیید کرده‌اند و میگویند که هرس درختان لور موجب زردی و آسیب‌دیدگی آن‌ها میشود.
مراسم مذهبی گرگاعو
«گرگاعو» از مراسم مذهبی خاص ساکنان جزیره کیش است که در زمان ولادت امام حسن(ع) و امام زمان(عج) برگزار میشود. در مراسم گرگاعو، بچه‌ها در قالب گروه‌های چندنفره با آواز و دُهُل وارد حیاط بومیان جزیره می‌شوند و ساکنان خانه‌ها در کیسه‌هایشان خوراکی می‌ریزند.
مراسم مذهبی عیدین
«عیدین» به روز عید فطر و عید قربان گفته میشود. عیدین برای ساکنان جزیره کیش مانند عید نوروز بسیار باارزش است و بومیان خود را موظف می‌دانند با پوشیدن لباس نو، پذیرایی مفصل از مهمان‌ها، دیدار اهل قبور و بازمانده‌ها این عیدها را جشن بگیرند. عیدین با برگزاری نماز روز عید شروع میشود، به این صورت که مردها نماز را بهصورت دسته‌جمعی در مسجد یا فضای باز به جا می‌آورند و زن‌ها، نمازشان را بهصورت فُرادا در منزل می‌خوانند.
ازدواج
مراسم ازدواج بومیان کیش به‌دوراز هرگونه تجمل و البته به‌شکل سنتی برگزار میشود. خانواده داماد، به‌اتفاق بزرگان فامیل برای خواستگاری به منزل عروس می‌روند. اگر به توافق برای وصلت رسیدند، مراسم بله‌برون برگزار میشود و پس از آن به‌مدت ۳ روز و ۳ شب مراسم رقص و شادی برگزار میشود. در شب روز سوم مراسم عقد برگزار میشود و عروس و داماد را مطابق با آداب و رسوم، به اتاقی به نام «فرشه» یا همان حجله می‌برند.
بعد از ۷ روز، تزیینات حجله جمع میشود و شب هشتم، زنان نیز پس از پذیرایی در خانه پدر عروس، شادی‌کنان عروس را به خانه داماد می‌برند و پس از صرف شام در خانه داماد مراسم پایان می‌یابد.
مراسم خاک‌سپاری و سوگواری
مراسم سوگواری در کیش نیز مانند مراسم عروسی، خیلی ساده برگزار میشود. در زمان فوت بومیان کیش، تمام وابستگان و نزدیکان در منزل مرحوم جمع می‌شوند و پس از تدفین، مراسم روز اول تمام میشود. پس از آن به مدت سه روز وابستگان به قرآن‌خوانی و فاتحه‌خوانی سپری میکنند و در پایان غذایی از گوشت و برنج پخت میشود و برای ثواب بین ساکنان جزیره کیش پخش میشود.
نکته جالب توجه آن است که در بین ساکنان جزیره کیش مراسم هفتم، چهلم و سالگرد برگزار نمی‌شود و فقط عید فطر و عید قربان برای زنده نگه‌داشتن یاد متوفی، دور هم جمع می‌شوند و به فاتحه‌خوانی مشغول می‌شوند.
لباس محلی
پوشاک محلی ساکنان جزیره کیش شباهت بسیاری به لباس محلی بومیان استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و به‌طورکلی خطه جنوب ایران دارد. مردان بومی کیش معمولاً دشداشه، عبا، دستار را همراه با عرقچین و غتره (چفیه) می‌پوشند. لباس محلی زنان کیش از ملفع (لباسی بلند و گشاد از جنس حریر یا ابریشم) و بطوطه یا برقع (پوشیه) تشکیل میشود. نکته مشترک میان پوشاک محلی ساکنان جزیره کیش، رنگ‌های شاد و زنده این لباس‌هاست.
غذای بومیان
اگر به جزیره مرجانی کیش سفر کرده باشید، ۱۰۰درصد نام «سمک مشوی»، انواع «قلیه»، «هریسه» (نوعی حلیم)، «مضروبه»، «مرگوگ»، «محمر یا برنج شکری» و «مچبوس» به گوشتان خورده است. بیشتر این غذاها با انواع ماهی جنوب طبخ و با ادویه‌های عربی مزه‌دار می‌شوند. به همین دلیل توصیه اکید می‌کنیم که کنار تفریحات آبی و بازارگردی‌های سوپرلاکچری کیش، سراغ غذاهای سنتی کیش را بگیرید و از طعم مثال‌زدنی‌شان لذت ببرید.
زندگی در جزیره کیش، مطلوب اما گران
اگر برنامه‌ای برای سکونت در کیش دارید، بد نیست پیش از هر اقدامی از شرایط سکونت در کیش آگاه شوید.
زندگی در کیش چگونه است؟
زندگی در کیش سطح کیفی خوبی دارد. از آنجا که کیش ظرفیت جذب سرمایه و سرمایه‌گذارهای بی‌شماری را دارد، وضع درآمد مناسب است. آب‌وهوای کیش گرم و مرطوب، اما تمیز است. کیش یکی از چهار منطقه جهان است که درصد اکسیژن خالص آن بیشتر از سایر نقاط جهان است. به همین دلیل این جزیره برای افرادی که از مشکلات تنفسی رنج می‌برند، مناسب است.
کیشوندی چیست؟
به ساکنان جزیره کیش یا همان شهروندان کیش نیز کیشوند میگویند. کارت کیشوندی برای بومیان کیش و تمام افرادی صادر میشود که در کیش مشغول به کارند یا اقامت دارند.
شرایط زندگی در کیش
اگر بخواهیم خیلی خلاصه شرایط زندگی در کیش را برای ساکنان جزیره کیش و کیشوندها بررسی کنیم، باید سراغ مزایا و معایب زندگی در جزیره کیش را بگیریم.
مزایای زندگی در کیش
- یکی از آرامترین مناطق برای زندگی در جهان؛
- امنیت جزیره؛
- هوای پاک؛
- امکان اشتغال به‌سادگی؛
- یکی از قطب‌های خرید.
معایب زندگی در کیش
- گرمای هوای طاقت‌فرسا در تابستان‌ها؛
- رطوبت زیاد؛
- گران‌بودن هزینه زندگی در کیش.
ساکنان جزیره کیش افرادی خونگرم، صمیمی و میهمان‌نواز هستند که بی‌شک می‌توانید از حضور در مراسم و میهمانی‌های آن‌ها تجربه متفاوتی به دست آورید. اگر به این جزیره سفر کرده و تجربه‌ای از حضور در کیش دارید، می‌توانید تجارب خود را با مخاطبان علی بابا در میان بگذارید
بومیان عرب هستند؟
رانندگی اش فوقالعاده است همه رعایت میکنند بدون پلیس و بدون چراغ قرمز… همه به هم احترام میذارند… تمیزی تمام شهر و تمام دستشوییها… هیچ جا پلاستیک و آشغال نیست.. هیچ کس به همدیگه زل نمیزنه.. حتی بومیان… خیلی با کلاسند…