پس از شیوع ویروس کرونا و همه‌گیری آن که تا کنون هم ادامه یافته است، صنایع مولد یکی‌یکی دچار رکود شدند، صنعت گردشگری یکی از حوزه‌هایی است که در این مدت بیش از یک سال، افول شدیدی را تجربه کرده است.
این صنعت نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان با وضعیت فاجعه‌باری روبه‌رو شد، به‌گونه‌ای که کاهش ۸۰ درصدی تقاضای سفر خسارت جبران‌ناپذیری به این صنعت وارد کرده و ۱۲۰ میلیون شغل در این بخش از میان رفته یا به‌زودی خواهد رفت. این وضعیت تا آنجا ادامه یافت که طبق آمارها، در نیمه اول سال ۲۰۲۰ میلادی صنعت گردشگری جهان بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار و تا پایان همین سال ۱۲۰۰ میلیارد دلار، خسارت را تجربه کرد.
این خسارات تا حدی است که کارشناسان صنعت گردشگری معتقدند تا سال‌ها پس از خروج از بحران کرونا نمی‌توان آن را جبران کرد، البته کشورهای پیشرو در صنعت گردشگری با برنامه‌ریزی صحیح و تدوین برنامه‌های حمایتی سعی در جبران این خسارات کرده‌اند.
وضعیت صنعت گردشگری در ایران
در ایران بعد از شیوع کرونا از اسفند ٩٨ دولت حفاظت از جان و سلامت مردم را در دستور کار خود قرار داده و «محدودیت در تردد و سفر» در راس اصول قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا قرار گرفت. این که چنین تصمیمی تا چه حد توانسته منجر به کاهش خسارات جانی شود؟ موضوعی است که باید در جای دیگری بررسی شود، اما بسیار واضح است که صنعت گردشگری به‌شدت تحت تاثیر این دستورالعمل قرار گرفته است.
این در حالیست که اگر اقتصاد ایران با مشکلاتی از قبیل کرونا، تحریم و جنگ اقتصادی مواجه نبود قطعا در چند سال اخیر رشد بی‌نظیری را تجربه می‌کرد. چراکه، کشورمان دارای ۳۳ هزار سایت ثبت ملی، ۲۴ سایت ثبت جهانی و بیش از یک میلیون سایت تاریخی، تمدن، جهانگردی و اکوتوریسم است که این موارد ایران را به یکی از ۱۰ کشور برترجهان از نظر مقاصد گردشگری تبدیل کرده است. از سوی دیگر، ایران پتانسیل یک بازار گردشگری جذاب و ایمن را برای توریست‌های بین‌المللی در اختیار دارد و با توجه به تنوع فرهنگی موجود در این کشور و مهان‌نوازی ایرانیان، می‌تواند مقصد بی‌نظیری برای گردشگران به حساب آید.
با این تفاسیر، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی پیش از این، خسارات وارد آمده به صنعت گردشگری ایران را در نیمه نخست سال ۹۹، بیش از ۱۲هزار میلیارد تومان اعلام کرده بود که قطعا این رقم در ماه‌های اخیر، افزایش هم یافته است.
البته دولت برای جبران خسارت ناشی از کرونا بودجه‌ای۵۰ هزار میلیارد تومانی را برای بخش گردشگری کشور در نظر گرفته است، علاوه بر این، با تسهیلات دیگری از قبیل پرداخت وام‌های کم‌بهره، بخشودگی مالیاتی و… نیز به کمک فعالان این بخش آمده است. اما حقیقت این است که فعالان صنعت گردشگری در دوران کرونا و تحریم خسارات جبران‌ناپذیری را متحمل شدند و حمایت‌های این‌چنینی نه تنها نمی‌تواند باعث رونق گردشگری شود، بلکه دردی هم از این صنعت دوا نکرده است.
بنابراین، حال که شروع دوباره سفر در جهان مطرح شده است، به نظر می‌رسد لازم باشد متولیان امر تمهیداتی برای جذب گردشگران بین‌المللی در دوره ویروس کرونا اندیدشیده و بتوانند از پتانسیل‌های موجود در کشور برای رونق این بخش استفاده کنند.
گردشگری سلامت راهکار خروج از بحران
یکی از پتانسیل‌هایی که در این حوزه مورد غفلت قرار گرفته، گردشگری سلامت است. تغییرات نرخ ارز، تعرفه‌های پایین پزشکی در ایران، کیفیت بالای خدمات پزشکان متخصص ایرانی، حضور ۱۵ کشور در همسایگی ایران که روی هم رفته بیش از ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند، ایران را به مقصدی جذاب برای گردشگران سلامت تبدیل کرده است.
به‌گونه‌ای که در حال حاضر تعداد توریست‌هایی که برای دریافت خدمات درمانی درخواست سفر به ایران را دارند، نسبت به دوران قبل از شیوع کرونا افزایش یافته است. اما این توریست‌ها برای ورود به ایران با مشکلاتی از قبیل بلاتکلیفی در اخذ ویزا مواجه هستند. این در حالیست که متولیان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی معتقدند، وزارت امورخارجه باید وارد عمل شده و شرایطی را برای تسهیل ارائه ویزا به توریست‌های ورودی در نظر بگیرند.
همزیستی گردشگری با کرونا و لزوم جذب گردشگران بین‌المللی
علاوه‌براین موضوع، چندی پیش، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، از همزیستی حوزه گردشگری با کرونا یاد کرده و گفته بود: پروتکل سفرهای ایمن با همکاری وزارت بهداشت تهیه و به هتل‌ها و دیگر نهادهای ذیربط ابلاغ و اجرا شده است.
ولی تیموری اظهار کرده بود: قصد ما انجام سفرهای داخلی در ایران به شکل مسئولانه و ایمن است، همچنین با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، امورخارجه و راه‌و‌شهرسازی پروتکل سفرهای خارجی نیز تدوین و برای ارزیابی به ستاد کل مبارزه با کرونا ارائه شده است که پس از تصویب نهایی، اجرایی خواهد شد.
پیرو این موضوع، مدیرکل دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری و معاونت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره پروتکل‌های مربوط به ورود گردشگران بین‌المللی در دوره ویروس کرونا به کشور به خبرنگار ما گفت: در چند ماه گذشته با تلاش معاون گردشگری کشور و مسوولان ارشد نهادهای فرابخشی این مقوله پیگیری شده و منتظریم پس از تایید نهایی نمایندگان، متن نهایی پروتکل در ستاد ملی مقابله با کرونا مصوب و پس از آن به شکل رسمی و از طریق مجاری ذیربط در کشورهای مختلف اطلاع‌رسانی شود.
محمد قاسمی با بیان اینکه در شرایط حاضر، اغلب کشورهای جهان برای کاهش اثرات منفی اقتصادی و همچنین اجتماعی ناشی از همه‌گیری این بیماری، رویکرد همزیستی مسالمت‌آمیز با کرونا را در دستور کار قرار داده‌اند، گفت: بر اساس این رویکرد در نظر داریم ضمن حفاظت از سلامت جامعه، تاب‌آوری اقتصادی را نیز افزایش داده و در این مسیر اقدام به تعریف و تعیین پروتکل‌های پذیرش گردشگران خارجی کرده‌ایم.
وی اظهار کرد: با تهیه پروتکل‌های مورد بحث در دوره شیوع ویروس کرونا بستری مطمئن برای ورود گردشگران خارجی فراهم و در بلند‌مدت روند جابه‌جایی گردشگران در چارچوب ضابطه‌مند امکان‌پذیر می‌شود. از این رو، بر اساس ساختاری که تهیه شده می‌توانیم با شفافیت و اعتمادسازی بین‌المللی، زمینه تشویق و افزایش تقاضا برای ورود گردشگران به کشور را مهیا کنیم.
قاسمی با بیان اینکه منظور از گردشگر بین‌المللی در این پروتکل هم گردشگران خارجی ورودی به ایران و هم ایرانیانی است که از سفر خارجی به کشور بر می‌گردند، افزود: پروتکل ورود گردشگران قرار است در تمامی مرزها و ترمینال‌های ورودی اعم از فرودگاه‌ها، بنادر و پایانه‌های زمینی اعمال شود و بدین منظور پیوست اجرایی برای آن تدوین شده است که ناظر و مجریان هر یک از وظایف در آن مشخص می‌شوند.
به گفته وی این پروتکل درباره ویروس کرونا براساس شرایط روز کشور و دانش موجود بهداشتی و برای استفاده بعد از برداشتن محدودیت‌های ورود گردشگران پس از فروکش کردن موج جهانی کرونا تهیه شده و این قابلیت را دارد تا به فراخور زمان به‌روزرسانی شود.
نوروز ۱۴۰۰ فرصتی که نباید آن را از دست دهیم
علاوه بر همه این موارد اخبار دیگری هم به گوش رسیده مبنی بر اینکه بخش خصوصی در راستای راه‌اندازی مجدد گردشگری و مدیریت سفرهای نوروزی، پیشنهادات مختلفی به دولت ارائه داده است.
بر این اساس کانون انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری کشور پیشنهاد داده‌اند تا با استقرار راهنمایان گردشگری در ابنیه تاریخی، موزه‌ها و مراکز تجمع در شهرهای گردشگرپذیر در تعطیلات عید نوروز، بخشی از مدیریت میدانی گردشگران را بر عهده گیرند. در این طرح وظیفه راهنمایان گردشگری ساماندهی بازدید و تذکر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در اماکن تاریخی ذکر شده است.
ضمن اینکه هدف دیگر این طرح حمایت از راهنمایان گردشگری به عنوان نیروی انسانی متخصص صنعت گردشگری است که در دوران شیوع ویروس کرونا بیشترین آسیب را از انتشار این ویروس دیده‌اند.
یکی دیگر از مواردی که در این طرح پیشنهاد شده این است که به‌جای ممنوعیت سفر و منع تردد با برنامه‌ریزی صحیح و اصولی زمینه حضور حساب شده مسافران، مبتنی بر ظرفیت هر استان میسر شود.
سفر ایمن راه نجات وضع موجود است
رییس جامعه هتلداران اصفهان نیز پیرامون این طرح‌های پیشنهادی گفت: دولتمردان نباید نگاه حاشیه‌ای به صنعت گردشگری داشته باشند، چراکه در این صورت صنعت گردشگری تمام نیروهای آموزش دیده و متخصص باتجربه خود را که قطعا ارزشمندند از دست خواهد داد.
کریم بیگی با بیان اینکه کمک‌های دولت جوابگوی نیاز کنونی صنعت گردشگری نیست، عنوان کرد: «سفر ایمن» راه نجات وضع موجود است. به بیان دیگر، حمایت‌های دولتی که به صورت مقطعی انجام می‌گیرد، چاره کار نیست. از این رو، باید به فکر جایگزینی سفر ایمن متناسب با شرایط کرونا به‌جای منع سفر بود.
وی تاکید کرد: در این رابطه یکی از مهمترین اقداماتی که باید صورت گیرد مقوله ایمن‌سازی اذهان مردم درباره بهداشت در هتل‌هاست که باید جایگزین تبلیغ علیه سفر شود. چراکه، سفر به خودی خود موجب شیوع بیماری نمی‌شود، بلکه عدم رعایت بهداشت باعث آن است.
بر اساس این گزارش، حال که دولت در حال از دست دادن فرصت احیای بازار گردشگری کشور است و همه در انتظار مرگ صنعت گردشگری ایران نشسته‌ایم باید متوجه این موضوع باشیم که ممکن است کرونا تا سال‌ها باقی بماند، اما صنعت گردشگری کشور دیگر تاب ماندن ندارد.
اکنون بسیاری از کشورها به‌جای پاک کردن صورت مساله اقدام به اندیشیدن تمهیداتی برای بازگشایی اماکن و مراکز تفریحی و گردشگری کرده‌اند. البته لازمه تحقق این امر در کشورمان همکاری و مساعدت مدیران ارشد سازمان‌ها و نهادهای بخش خصوصی و دولتی و همچنین مردم است.
