از همان آغاز شیوع ویروس کرونا در جهان مشخص بود که این ویروس و نحوه کنترل و مقابله با آن ضربه شدیدی به صنعت گردشگری می‌زند؛ صنعت نوپای گردشگری کشورمان نیز از این پیش‌بینی مستثنی نبود و البته گذر زمان نشان داد که این حوزه ضربه مهلکی خورد.
به‌گونه‌ای که همچنان شاهد آن هستیم که این صنعت در خوابی عمیق به‌سر می‌برد و حساسیت‌ها و نگرانی‌های بسیاری را در دست‌اندرکاران، فعالان و متخصصان این حوزه به‌وجود آورده‌است.
از این‌رو، سوال مهم این است که با توجه به شروع درخشان صنعت گردشگری در ایران و با توجه به اینکه این صنعت نوپا در همان ابتدا سهمی از اقتصاد کشور به خود اختصاص داده‌بود، حال که شیوع کرونا این حوزه را با چالشی عظیم رو‌به‌رو کرده است، آیا باید دست روی دست گذاشت و منتظر نابودی این صنعت شد یا می‌توان تمهیداتی اندیشید که این تهدید به فرصت تبدیل شود.
بسیاری از متخصصان توجه و گسترش بخش گردشگری سلامت را راهکاری برای خروج از این بحران می دانند، اما علیرغم اینکه بسیاری از کارشناسان معتقدند، توریسم سلامت یکی از شاخه‌های گردشگری است که می‌تواند در این دوران برای صنعت گردشگری راهگشا باشد، در این روزها اثری از آن در برنامه‌ریزی‌ها و صحبت‌های مسوولان مربوطه نیست.
چرا گردشگری سلامت؟
آمارها حکایت از آن دارند که سالانه، رقمی بیش از هفت میلیون نفر در سراسر جهان برای درمان‌های مختلف جسم و جان اقدام به مسافرت می‌کنند. همان آمارها گویای آن هستند که این‌گونه سفرها اگر بیشتر از گردشگری تفریحی، زیارتی و سیاحتی گردش مالی و ارزآوری برای کشور مقصد نداشته‌باشد، کمتر از آنها هم ندارد.
از سوی دیگر، کشورمان بنا به دلایل مختلف می‌تواند مقصد مناسبی برای گردشگران سلامت سراسر جهان باشد. چراکه، ایران علاوه‌بر اینکه پیشینه تاریخی و سبقه درخشانی در علم پزشکی دارد، به دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی خاص پتانسیل‌های گرانبهایی در این حوزه دارد. ضمن اینکه بالا رفتن نرخ ارز در کشورمان نیز می‌تواند در این مورد خاص نوعی فرصت تلقی شود که هزینه‌های درمان مسافران خارجی را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد.
چالش اصلی نبود زیرساخت‌های مناسب است
یکی از اعضای هیئت مدیره انجمن علمی و گردشگری ایران در این‌باره گفت: گردشگری پزشکی، گردشگری سلامت و گردشگری مکمل اسامی مختلفی است که در حوزه توریسم سلامت به‌کار گرفته می‌شود که وجه مشترک آنها در این است که در همه این موارد گردشگری با هدف کسب سلامت انجام می‌شود.
دکتر پروانه پرچکانی افزود: این حوزه دارای زیر مجموعه‌هایی از قبیل پزشکی، ورزشی و منابع طبیعی و… است که ظرفیت‌های آن تمام و کمال در کشورمان وجود دارد. اما متاسفانه به مزیت‌های رقابتی موجود در کشور در حوزه توریسم سلامت آن هم در ایام کرونا هیچ توجهی نکرده‌ایم.
این فعال حوزه گردشگری تاکید کرد: این درحالیست که بسیاری از کشورهای موفق در کنترل مرگ‌ومیر ناشی از کرونا و شناخت و کشف درمان‌های جدید یا واکسن کووید-۱۹ توانسته‌اند سهم بزرگی را از بازار جهانی گردشگری سلامت به خود اختصاص دهند.
وی در رابطه با وجود مشکلات موجود در این حوزه، اظهار کرد: دلیل اصلی بی اهمیت جلوه دادن این بخش از صنعت گردشگری این است که متولیان امر هیچ‌گاه به گردشگری سلامت به چشم یک زنجیره نگاه نکرده اند. به بیان دیگر، در چنین نگاهی هر حلقه‌ای ارزش حلقه‌های دیگر را افزایش می‌دهد. اما در این میان یک مدیریت یکپارچه و متمرکز باید این حلقه‌های از هم گسیخته را به یکدیگر متصل کند.
پرچکانی وجود دلالان و شغل‌های کاذب در بخش توریسم سلامت را از چالش‌های فعالیت در این حوزه دانست و خاطرنشان کرد: البته کادر پزشکی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور در سال‌های اخیر فعالیت‌های ارزشمندی انجام دادند و به‌ویژه بخش‌های بین‌المللی بیمارستانی توسعه یافته و کمک شایانی به این حوزه کرده‌اند.
وی تصریح کرد: اما اینها کافی نیست، چراکه، توسعه و رونق توریسم سلامت در کشور به زیرساخت‌هایی بیش از این احتیاج دارد. به عبارت دیگر، هنگامی‌که پزشک و سایر عوامل بیمارستان زبان مخاطب را متوجه نمی‌شوند، بیمار مجبور است هزینه‌هایی برای همراه و مترجم هزینه کند که مواردی از این دست کار را سخت می‌کند.
به گفته این فعال صنعت گردشگری علیرغم پتانسیل‌هایی که در کشورمان وجود دارد، اما زیرساخت‌های کشور را برای این‌گونه گردشگری تجهیز نکرده‌ایم و این چند هتل‌بیمارستانی که اخیرا در کشور راه‌اندازی شده نیز در مقابل پتانسیل‌هایمان و حتی در مقابل تقاضاهای موجود، کافی نیست.
وی در پایان گفت: در شرایط فعلی که قیمت ارز در کشورمان افزایش چشمگیری یافته و همه‌گیری کرونا نیز انواع دیگر گردشگری را به تعطیلی کشانده، می توانیم ایران را به بهشتی برای بیماران خارجی تبدیل کنیم که متاسفانه هنوز اتفاق خاصی در این زمینه نیفتاده است.
باتوجه، به اهمیت این موضوع و اظهاراتی که در این حوزه انجام گرفته است، لزوم توجه متولیان و دست اندرکاران این حوزه به برنامه‌ریزی کاربردی در همه بخش‌ها به سمت امور درمانی حیاتی‌تر ضروری به‌نظر می‌رسد.
پروتکل‌های توریسم سلامت در دوران کرونا
در راستای تحقق این امر، بسیاری از کشورهای پیشرو در این حوزه رعایت و اجرای پروتکل‌هایی را پیرامون ارتقای گردشگری سلامت در دوران کرونا مدنظر قرار داده‌اند.
پیرو این موضوع، بیمار و گردشگر خارجی زمانی با خیال راحت ایران را برای سفر درمانی خود انتخاب می‌کند که خیالش راحت باشد پروتکل‌هایی در دستور کار این نوع گردشگری در کشور ایران قرار گرفته است، اندیشیدن چنین تمهیداتی قطعا می‌تواند جانی تازه به صنعت گردشگری کشور ببخشد.
از این‌رو، بنابر اظهار نظر برخی از متخصصان مربوطه بخشی از این پروتکل‌ها به شرح زیر است:
- در بازار گردشگری سلامت در این ایام، برای مدتی اولویت‌ها از جراحی‌های زیبایی و ترمیمی به اقدامات درمانی مهم‌تری مانند مشکلات نازایی، مغز و اعصاب، پیوند اعضا، سلول‌های بنیادی و … تغییر پیدا کند تا با وجود ترس ناشی از شیوع کرونا اقدام به سفر کردن توجیه عقلانی داشته باشد.
- برنامه‌ریزی فعالان گردشگری سلامت در همه بخش‌ها به سمت امور درمانی حیاتی‌تر تغییر کند.
- طراحی و پیاده‌سازی تبلیغات هدفمند مورد نیاز توریسم سلامت در دستور کار قرار گیرد.
- شفافیت و امنیت در تصمیم‌گیری و افزایش ضرایب امنیتی در حیطه‌های پیشگیرانه و درمانی پیاده‌سازی شود.
- اعتماد بیماران و گردشگران بین‌المللی به‌گونه ای جلب شود تا بتوانند با اطمینان خاطر و علاقه بیشتری سفرهای درمانی و تفریحی به مقصد ایران را انتخاب کنند.
