پس از معرفی عزت‌الله ضرغامی به عنوان وزیر پیشنهادی دولت سیزدهم برای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بعد از بحث و بررسی در کمیسیون‌های مختلف مجلس شورای اسلامی، وی با کسب رأی اعتماد به عنوان دومین وزیر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انتخاب شد.
در این گزارش سعی داریم به برنامه ۲۲ صفحه‌ای که توسط ضرغامی تهیه شده، بپردازیم و چشم‌اندازی از این صنعت در پایان دولت سیزدهم ارائه دهیم. در برنامه مورد بحث در وهله نخست به ظرفیت‌های موجود در کشور در سه حوزه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی در راستای توسعه اقتصادی اشاره شده است.
ضرغامی در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره کرد که این وزارتخانه از نداشتن قانون، اهداف و وظایف مشخص، رنج می‌برد و دچار مسائل و چالش‌های درونی و بیرونی است.
ضرغامی معتقد است ظرفیت‌های قانونی فراوانی برای توسعه فعالیت‌های این وزارتخانه وجود دارد؛ شواهد حکایت از آن دارد که کلیت برنامه‌های وی مبتنی بر ایجاد تحول در ساختار وزارتخانه مذکور، با تاکید بر توسعه گردشگری داخلی و خانواده‌محور و اشتغال‌زایی در صنایع دستی و کسب درآمد از صنعت گردشگری با تمرکز بر حفاظت از میراث فرهنگی با توجه به خلاء‌های قانونی است.
وی اظهار کرد: گردشگری ابزاری برای مبارزه با شرایط دشوار تحریم‌ها و کمک به احیای اقتصاد کشور، است.
نقش صنعت گردشگری در جلوگیری از انزوای ایران
در برنامه‌های تهیه شده توسط وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت سیزدهم آمده است که اگرچه امتیاز و نمره ایران در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری نداشته است، اما افزایش ورود گردشگران به دلیل همین مزیت قیمتی، علاوه‌بر کاهش فشار بر ذخایر ارزی، می‌تواند به عنوان راهکاری برای جلوگیری از انزوای ایران باشد.
ضرغامی برنامه خود را بیشتر متمرکز بر گردشگری داخلی دانسته و تاکید کرده که سیاست‌گذاری‌ها باید به گونه‌ای باشد که گردشگری حول محور خانواده رشد کند، چراکه علاوه بر اینکه آفت‌های اجتماعی این صنعت کاهش می‌یابد، می‌تواند به نوبه خود باعث کاهش آسیب‌های اجتماعی در جامعه نیز شود.
رونق گردشگری فرهنگی، طبیعت‌گردی، گردشگری روستایی، گردشگری ماجراجویانه، گردشگری سلامت، گردشگری پزشکی، گردشگری تندرستی، گردشگری کسب‌وکار، گردشگری خوراک، گردشگری ساحلی و دریایی، گردشگری شهری و گردشگری کوهستان از دیگر برنامه‌های وزیر جدید در دولت سیزدهم است.
در برنامه ارائه شده توسط ضرغامی نقدهایی نیز به زیرساخت‌های گردشگری موجود در کشور وارد شده است که مهمترین آن زیرساخت‌های مربوط به حمل و نقل است. همچنین دست گذاشتن نهادها و ارگآن‌ها روی بخش اعظمی از زیرساخت‌های گردشگری، نبود یک انسجام و وحدت رویه مشخص در این حوزه و وجود بروکراسی‌های موجود را از مهمترین موانع رشد و توسعه این صنعت در کشور ذکر کرده است. مداخلات دولت و ناتوانی بخش خصوصی نیز به عنوان یکی دیگر از چالش‌های موجود در این حوزه، در زمره مواردی است که ضرغامی از آن‌ها یاد کرده است.
ارزان بودن ایران به عنوان مقصد گردشگری، وجود پتانسیل در حوزه گردشگری سلامت و فراوانی نیرو و منابع انسانی در بخش گردشگری نیز از جمله مزیت‌هایی است که ضرغامی به عنوان نقاط مثبت موجود در این صنعت به آن‌ها اشاره کرده است.
توجه دولت سیزدهم به میراث فرهنگی
وی همچنین، در بخش میراث فرهنگی به تهدیدهای جدی این حوزه اشاره کرده و معتقد است با به کارگیری مسوولان دلسوز و متخصص و اتخاذ قوانین حمایتی می‌توان چالش‌هایی مانند قاچاق روزانه آثار تاریخی- فرهنگی به کشورهای همسایه، بلاتکلیف بودن وضعیت حریم‌های تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی، عدم وجود سازوکارهای کافی برای بیمه آثار و بناهای تاریخی و فرهنگی، سکوت قانون‌گذار در قبال آثار ثبت‌نشده تاریخی ـ فرهنگی واجد ارزش و… را مرتفع کرد.
لزوم توجه به ظرفیت‌های صنایع دستی
در برنامه مذکور، در بخش ظرفیت‌های پیشران صنایع دستی و هنرهای سنتی نیز به این موضوع اشاره شده است که صنایع دستی باید بتواند کاربرد و کارکرد خود را در سبک زندگی کنونی جامعه بازتعریف کرده و از یک محصول صرفا تزئینی به محصولی کاربردی در میان مردم تبدیل شود.
در این برنامه بی‌توجهی و حمایت غیرکافی هنرمندان، صنعتگران و پیشکسوتان صنایع دستی، ضمنی ماندن دانش سنتی و ارزشمند صنایع دستی، ناتوانی در رقابت با کشورهای تولیدکننده صنایع دستی به واسطه قیمت تمام‌شده و دلالی‌ها، نبود سازوکارهای لازم برای ثبت مالکیت معنوی صنایع دستی و هنرهای مربوطه، ضربه‌های وارات بی‌رویه با قیمت‌های تمام‌شده غیرقابل رقابتی به صنایع دستی و فرآیندهای مربوط و به‌روز نبودن سازوکارها و قوانین مربوطه تسهیل‌گر از جمله تهدیدهایی است که به آن‌ها توجه شده است.
کلیت برنامه مطرح شده چیست؟
به‌طور کلی، برنامه‌هایی که عزت‌الله ضرغامی برای تحول در میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشنهاد کرده، شامل موارد زیر است:
- تسریع در ارائه لایحه شرح اهداف و وظایف وزارت میرا ث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری
- حداکثرسازی هماهنگی بین‌بخشی و رفع مداخلات بین‌دستگاهی
- تدوین برنامه‌های گردشگری و سفر برای دهک‌های مختلف درآمدی جامعه از طریق کاهش هزینه‌های تمام‌شده به واسطه استفاده از تأسیسات گردشگری دستگاه‌های کشور
- ایجاد تحول کیفی و کمی در حوزه تبلیغات و رسانه در تمامی زمینه‌های مرتبط با میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی
- راه‌اندازی شبکه تلویزیون اینترنتی تخصصی در حوزه گردشگری
- اجرای برنامه‌های گردشگری خانواده‌محور
- توسعه گردشگری در حوزه‌های فرهنگی، ادبی و ادیان و مذاهب با تمرکز بر کشورهای همسایه و حوزه تمدنی
- استفاده از ظرفیت گردشگری خروجی برای تقویت جذب گردشگری ورودی
- تلاش برای تسهیل و لغو روادید گردشگران ورودی از بازارهای هدف گردشگری
- ایجاد جاذبه‌های مکمل در مجاورت ظرفیت‌های گردشگری موجود
- حمایت از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از کرونا و برنامه‌ریزی برای مواجهه با موج گردشگری پساکرونا
- تکمیل و ساماندهی نظام جامع آماری گردشگری
- ایجاد ساماندهی شفافیت در عقد قراردادها و صدور و تمدید مجوزها برای مقابله ریشه‌ای با فساد
- بازبینی و شفاف‌سازی وضعیت موسسات و شرکت‌های اقماری
- پیگیری واگذاری بناهای تاریخی و فرهنگی در اختیار دستگاه‌ها و وزارت میراث فرهنگی به صندوق احیاء و توسعه برای احیاء و بهره‌برداری به بخش خصوصی
- جدیت در اجرای قانون حمایت از بافت‌های فرهنگی تاریخی و مالکین آن‌ها
- جدیت در اجرای قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی و اجرای برنامه‌های مؤثر تشویقی برای چهره‌های ماندگار در حوزه هنرهای سنتی
- تقویت یگان حفاظت میراث فرهنگی و مردمی کردن حفاظت از آن‌ها
- حمایت از استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
- تسهیل عرضه و تقویت تقاضای محصولات صنایع‌دستی
بخش خصوصی را نجات می‌دهیم
بعد از انتخاب عزت‌الله ضرغامی به عنوان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وی تاکید کرد که این وزارتخانه سه حوزه تخصصی دارد و نگاه دولت سیزدهم به هر سه بخش مساوی و متعادل خواهد بود.
ضرغامی با تاکید بر اینکه بخش خصوصی را نجات می‌دهیم، گفت: یکی از برنامه‌های ما استفاده از بدنه عظیم بخش خصوصی، کارشناسان و نظرات دلسوزانه در سراسر کشور برای رونق و احیای این صنعت است.
دیدگاه فعالان صنعت گردشگری نسبت به اظهارات و برنامه‌های ضرغامی
بعد از شیوع ویروس کرونا صنعت گردشگری در سطح جهان چنان رکودی را تجربه کرد که تا کنون بی‌سابقه بوده است. به‌گونه‌ای که در سرتاسر جهان رقم بالایی از بنگاه‌های گردشگری تعطیل و بسیاری از فعالان این حوزه بیکار شده و حتی ترک شغل کردند.
صنعت گردشگری کشورمان نیز وضعیتی به مراتب بدتر از آنچه که قابل تصور است را تجربه می‌کند. از این رو، وزیر جدید، سوابق و دیدگاه وی نسبت به صنعت گردشگری موضوع مهمی بوده و حساسیت‌های بسیاری را در میان فعالان این عرصه ایجاد کرده است که نمی‌توان به سادگی از آن گذشت.
در این میان، پیرامون انتخاب وزیر جدید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت سیزدهم اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد. به‌گونه‌ای که عده‌ای سوابق و تحصیلات ضرغامی را با این صنعت مرتبط ندانسته و او را گزینه مناسبی برای اداره این صنعت بحران‌زده نمی‌دانند. در مقابل عده‌ای نیز معتقدند وزیر جدید چهره‌ای شناخته شده در کشور است و با نفوذی که دارد می‌تواند در این عرصه تاثیرگذار باشد.
فردی باید به این حوزه ورود پیدا کند که با تمام جوانب این صنعت آشنا باشد
بهنام افتخاریان، یکی از فعالان گردشگری کشور معتقد است در شرایط شیوع ویروس کرونا که باعث ایجاد بحران در این صنعت شده است و برای حرکت در مسیر توسعه و رونق آن به فردی توانمند نیاز است که سابقه فعالیت مثبت در این حوزه و قدرت اجرای برنامه‌های صنعت گردشگری و گسترش تعاملات بین‌المللی را داشته باشد.
وی افزود: با توجه به مشکلات داخلی و بین‌المللی موجود در صنعت گردشگری ایران، فردی باید به این حوزه ورود پیدا می‌کرد که با تمام جوانب این صنعت آشنا باشد. اما آقای ضرغامی هیچ سابقه‌ای که کوچکترین نشانی از فعالیت در صنعت گردشگری و زیرشاخه‌های آن وجود داشته باشد را در سوابق خود ندارد.
ضرغامی گزینه مناسبی است
یکی دیگر از فعالان حوزه گردشگری با اشاره به آشنایی عزت‌الله ضرغامی با حوزه رسانه، معتقد است: سال‌ها حضور ضرغامی در رسانه ملی ظرفیت مناسبی برای صنعت گردشگری ایران در حوزه تبلیغات و بازاریابی ایجاد می‌کند که می‌تواند موجب رونق این صنعت شود.
محمد پناهی در گفتگو با خبرنگار ما پیرامون این مقوله ادامه داد: با توجه به وضعیت موجود صنعت گردشگری و نقش و جایگاه این صنعت در توسعه جوامع مدنی و کمک به دولت‌ها و همچنین بخش خصوصی، به نظر می‌رسد تصدی‌گری وزارتخآن‌های که سه حوزه بسیار گسترده و تخصصی را شامل می‌شود، نیاز به مدیری مطرح و چهره‌ای سرشناس دارد که قدرت چانه‌زنی داشته باشد. با این رویکرد، به نظر می‌رسد عزت‌الله ضرغامی، به‌عنوان وزیر جدید دولت سیزدهم، می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
بر اساس این گزارش، با توجه به برنامه‌های ارائه شده توسط وزیر جدید و اظهارات وی در نخستین نشست مطبوعاتی خود، می‌توان اینگونه استنباط کرد که در ظاهر نگاه عزت‌الله ضرغامی نگاهی فراگیر به همه حوزه‌های صنعت گردشگری با تکیه بر ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها و آگاهی از تهدیدهای موجود است که این موضوع جای امیدواری دارد. حال باید منتظر ماند و دید در ادامه راه چهار ساله دولت سیزدهم و در عمل، این وعده‌ها تا چه حد عملی شده و به منصه ظهور خواهد رسید.
