نمی‌شود در سرزمینی به قدمت شیراز گام برداشت و از آرامگاه‌های تاریخی آن غافل شد. در گوشه و کنار این شهر باستانی، مشاهیر بسیاری زیسته‌اند. بزرگانی که همیشه باعث افتخار ایرانیان و فارسی‌زبانان بوده‌اند و تنها نام هرکدام از آن‌ها، هویت درخشان یک سرزمین چند هزار ساله را بیان می‌کند.
نام شیراز با نام مشاهیر تاریخی‌اش گره خورده است. حافظ، سعدی، خواجوی کرمانی و کوروش کبیر تنها بخشی از بزرگانی هستند که در این شهر بی‌نظیر، زیسته‌اند. شهرت بناهای تاریخی شهر شیراز به حدی است که هر ساله، توریست‌ها و گردشگران بسیاری از سراسر دنیا به این منطقه باستانی سفر می‌کنند و از تماشای هنر به کار رفته در این بناها سیر نمی‌شوند.
در این مقاله به صورت کامل به معرفی آرامگاه‌های تاریخی شیراز می‌پردازیم.
آرامگاه حافظ (مجموعه حافظیه)
یکی از جاذبه‌های اصلی گردشگری شیراز، مجموعه حافظیه است. مجموعه‌ای که آرامگاه حضرت حافظ، یکی از بزرگترین شاعران و ادیبان ایران‌زمین را در خود جای داده. این مکان به عنوان نماد فرهنگ و هنر ایرانی شناخته می‌شود و هر ساله میزبان جمعیت زیادی از گردشگران ایرانی و خارجی است که به شوق دیدن این مکان به شیراز سفر می‌کنند.
خواجه شمس‌الدین حافظ شیرازی یکی از سردمداران شعر و ادب فارسی است. او را شکسپیر ایرانی می‌دانند و نه تنها در بین فارسی‌زبانان بلکه در تمام دنیا از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است.
نکته جالب‌توجه این است که آرامگاه حافظ همواره در تمام دوران‌ها به عنوان یکی از نمادهای اصلی ایران و منطقه فارس شناخته می‌شده و همیشه دولت‌ها و حاکمیت‌های مختلف، توجه ویژه‌ای به بنای یادبود این شاعر بزرگ ایرانی داشتند.
بنایی که امروزه از آن به عنوان حافظیه شیراز یاد می‌کنیم، در دوره پهلوی اول و در سال 1314 توسط آندره گدار یکی از بزرگترین باستان شناسان و معماران آن زمان طرحی شده.
تماشای جزئیات حافظیه می‌تواند جالب‌توجه باشد. در طراحی این بنا، از اصول معماری بناهای کریم‌خانی الهام گرفته شده است. ساختمان آرامگاه حافظ از یک سقف گنبدی‌شکل که بر روی هشت ستون سنگی قرار دارد ساخته شده. سطح داخلی سقف، با هنر کاشی‌کاری معرق پوشیده شده و هشت بیت از یک غزل حافظ روی سنگ‌های یک پارچه آن حک شده است.
آرامگاه حافظ به عنوان قلب آرامش شیراز شناخته می‌شود. معمولا هر زمانی که به این فضای فوق‌العاده وارد شوید در گوشه‌گوشه این باغ علاقه‌مندان شعر و ادب فارسی به چشم می‌خورند. غروب آفتاب را در این فضای شاعرانه و عارفانه بگذرانید، غرق آرامش بی‌نظیر حافظیه شوید و تفالی بزنید به دیوان حافظ.
فعالیت‌های فرهنگی و هنری بسیاری در این مجموعه برگزار می‌شود، ازجمله مراسم شعرخوانی، جلساتی با موضوع حافظ‌شناسی، کلاس‌های آموزش ساخت انواع ساز موسیقی و… هر سال در این مکان و در تاریخ بیستم مهرماه، مراسم بزرگداشت ویژه‌ای برای حضرت حافظ برگزار می‌شود که همواره مورد استقبال گسترده‌ای از طرف علاقه‌مندان شعر و ادب فارسی قرار می‌گیرد.
در بازدید از حافظیه شیراز می‌توانید به مزار یادبود بزرگان خطه فارس هم سری بزنید بزرگانی چون فرصت الدوله شیرازی، میرزا نظام‌الدین دستغیب ،علی محمد قوام‌الملک، میرزا محمدرضا حکیم ، میرزا عباس حکیم ، دکتر لطفعلی صورتگر شیرازی ، محمد خلیل رجایی و…
چطور به آرامگاه حافظ (حافظیه) برویم؟
آرامگاه سعدی (مجموعه سعدیه)
نمی‌شود به شیراز سفر کرد و از مجموعه سعدیه غافل شد. این بنا یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی شیراز است و هر ساله میزبان جمع کثیری از گردشگران ایرانی و خارجی است. آرامگاه این شاعر بزرگ ایرانی در شمال شرقی شهر شیراز و در دامنه کوه پهند قرار دارد.
این مکان در ابتدا خانقاه و محل عبادت حضرت سعدی بوده و ایشان اواخر عمر خود را در این محل سپری کرده است. پس از وفات این شاعر و ادیب برجسته در سال ۶۹۱ هجری قمری، او را در همین مکان به خاک سپردند. در قرن هفتم، شمس‌الدین محمدصاحب دیوانی وزیر آن زمان برای اولین بار دستور ساخت آرامگاهی بر فراز مقبره سعدی را صادر می‌کند. این بنا در دوره‌های مختلف تاریخی مرمت و بازسازی شد و بخش‌های جدیدی به آن اضافه گشت. در نهایت در سال ۱۳۲۹ به دستور علی‌اصغر حکمت و انجمن آثار ملی ایران، بنای جدیدی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد. این بنا با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی توسط محسن فروغی ساخته شد.
آرامگاه سعدی یکی از زیباترین بناهای شهر شیراز است. ساختمان این آرامگاه از بیرون به شکل مکعب است اما در داخل به صورت هشت ضلعی طراحی شده. گشت‌وگذار در باغ زیبای سعدیه می‌تواند انرژی و آرامشی دوچندان برایتان ایجاد کند. مساحت محوطه آرامگاه سعدی بیش از ده هزار مترمربع است. از تماشای حوض ماهی این محوطه غافل نشوید. آب این حوض از چشمه‌ای که در زیر بنا قرار گرفته تامین می‌شود.
تماشای گنبد لاجوردی سعدیه از آن دست تجربه‌های زیبای سفر به شیراز است. به تمامی جزئیات این آرامگاه بی‌نظیر دقت کنید. به پایه‌ها و ستون‌ها، به حجاری‌ها و کاشی‌کاری‌ها، به دیوارهای مرمری و…
بر روی در ورودی باغ، یکی از ابیات سعدی به چشم می خورد:
زخاک سعدی شیراز بوی عشق آید هزار سال پس از مرگ او گرش بویی
چطور به آرامگاه سعدی (سعدیه) برویم؟
آرامگاه شوریده شیرازی
در کنار آرامگاه حضرت سعدی، آرامگاه محمد شوریده شیرازی شاعر بزرگ و گران‌قدر ایران‌زمین قرار گرفته است.
شوریده شیرازی هم‌عصر شاعران بزرگی چون صبوری‌خراسانی و ملک‌الشعرای بهار است که در سرودن قصیده و قطعه تبحر ویژه‌ای داشت و اشعار او پر است از مضامین بکر و مفاهیم نو و ترکیبات و آرایه‌های ناب زبان فارسی.
این شاعر در سال 1247 چشم به جهان گشود و در هفت سالگی در اثر بیماری آبله بینایی‌اش را از دست داد اما این اتفاق نتوانست موجب ترک تحصیل او شود. محمد شورید، شاعر معاصر شیراز در استفاده و به کاربردن اصطلاحات عامیانه مهارت خاصی داشت.
چطور به آرامگاه شوریده شیرازی برویم؟
آرامگاه کوروش کبیر
نمی‌شود به شیراز سفر کرد و به پاسارگاد نرفت. کوروش کبیر، مشهورترین و محبوب‌ترین پادشاه ایرانی است.
آرامگاه کوروش و مجموعه پاسارگاد یکی از نمادهای اصلی استان فارس و شهر شیراز هستند. مقبره کوروش در فاصله یک کیلومتری کاخ‌های پاسارگاد واقع شده، بنایی بسیار ساده و در عین حال زیبا و چشمگیر که با گذشت 25 قرن از ساخت آن، استوار و پابرجاست. آرامگاه کوروش کبیر اولین بنایی است که در بازدید از مجموعه پاسارگاد، مشاهده می‌شود. ساختمان این مقبره، سالم‌ترین و دست‌نخورده‌ترین بنای پاسارگاد است.
کوروش کبیر، موسس و اولین پادشاه سلسله هخامنشیان است. او درسال ۵۵۹ تا ۵۲۹ قبل از میلاد بر بخش عمده‌ای از قاره آسیا حکومت می‌کرد. او را پایه‌گذار نخستین امپراتوری چندملیتی و بزرگ جهان می‌دانند. پادشاهی که در دوره حکمرانی‌اش، عدل و داد در سراسر سرزمین ایران برقرار بود و با گذشت بیش از 25 قرن از آن دوره، هنوز هم به عنوان نماد پادشاهی و حکم‌رانی از آن یاد می‌شود. بنیان گذاری حقوق بشر، احترام به همه دین‌ها، برقراری عدالت، پیشرفت تمدن، کشورگشایی و گسترش مرزها، آزادسازی برده‌ها تنها بخشی از عملکرد 30 ساله این پادشاه بزرگ است .
این مقبره بیش از 11 متر ارتفاع دارد و از قطعه سنگ‌های سفيد و مستطیل‌شکلی تشکیل شده كه به صورت افقی روی هم قرار گرفته‌اند و سطح صاف مقبره را ايجاد کرده‌اند. ساختمان این بنا از شش رديف پلكان و همچنین یک هرم ساخته شده. این آرامگاه فوق‌العاده به دستور خود کوروش و در زمان حیاتش ساخته شد و همواره در همه دوران‌ها به عنوان مکانی مقدس و درخور ستایش از آن نگه‌داری شده است. کوروش بعد از گذشت 30 سال فرمانروایی، در جنگ با قبیله‌ای به نام ماساژت‌ها که یک ایل ایرانی‌تبار و نیمه‌بیابان‌گرد بودند، زخمی شد و بعد از سه روز تحمل درد، درگذشت.
چطور به آرامگاه کوروش کبیر برویم؟
آرامگاه خواجوی کرمانی
در شمال شیراز و در کنار بنای دروازه قرآن، آرامگاه خواجوی کرمانی یکی از بزرگترین مشاهیر شعر و ادب فارسی قرار گرفته است. این آرامگاه، یکی از جاذبه‌های اصلی توریستی این منطقه است و هر ساله گردشگران بسیاری را به سمت خود می‌کشاند.
خواجوی کرمانی یکی از عارفان بزرگ قرن هشتم هجری و یکی از بزرگترین مشاهیر ادبیات فارسی است این شاعر گران‌قدر، اصالتی کرمانی دارد اما مقبره او در شیراز قرار گرفته.
محوطه این آرامگاه، به زیباترین حالت ممکن ساخته شده و معماری چشم‌گیری دارد. در کنار این بنا، غاری وجود دارد که گفته می‌شود در گذشته، محل اقامت خواجوی کرمانی بوده است.
ساختمان این آرامگاه تا به امروز، چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و در سال ۱۳۱۵ به شماره ۹۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. وجود آبشار مصنوعی و آسیاب خواجو از یک طرف و جاری بودن آب چشمه معروف رکناباد از سمت دیگر، این مکان را به یکی از زیباترین جاهای دیدنی شیراز تبدیل کرده است.
بر سنگ مزار خواجوی کرمانی هیچ متن یا علامتی دیده نمی‌شود؛ تنها در بالای آن جمله” کُل مَن عَلیها فان و یـَبقی وَجَهه رَبّک ذِی الجَلال و الاِکرام” حک شده است.
چطور به آرامگاه خواجوی کرمانی برویم؟
آرامگاه سیبویه شیرازی
در یکی از محله‌های قدیمی شیراز به نام محله سنگ سیاه، مقبره یکی از دانشمندان و مراجع بزرگ اسلامی قرار گرفته است. ابوبشر عمرو بن عثمان بن قنبر البصری ملقب به سیبویه شیرازی، یکی از فیلسوفان و زبان‌شناسان مطرح ایرانی و پایه‌گذار علم صرف‌ونحو در زبان عربی است.
سیبویه را به عنوان یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان جهان در گسترش زبان عربی و تکمیل و تقویت آن می شناسند. کتاب سیبویه با نام الکتاب یکی از مراجع اصلی علم صرف و نحو عربی است که اولین کتاب تالیف شده در این حوزه و یکی از منابع قابل اطمینان است. در واقع سیبویه اولین کسی است که به جزئیات زبان عربی پرداخت و اصول صرف‌ونحو و صداها را ابداع کرد. نشانه‌های فتحه، کسره ضمه، تنوین و… از ابداعات سیبویه است.
در سال ۱۸۰ هجری قمری، سیبویه که عازم سفر خراسان بود، در مسیر راه بیمار می‌شود و در شهر شیراز دفن می‌گردد.
معماری آرامگاه سیبویه، بسیار ساده است و در فضای داخلی آن هنر کاشی‌کاری خراسانی با رنگ‌هایی جذاب روی سه طرح مستطیلی به چشم می‌خورد. نمای آرامگاه از سه طاق بلند تشکیل شده و درون آن مقبره سیبویه قرار دارد. در دیوار مقابل کاشی‌کاری معرق خودنمایی می کند. زندگینامه مختصری از شرح حال این دانشمند بزرگ ایرانی هم، بر روی کاشی‌های وسطی با خط نستعلیق به چشم می خورد. مقبره این عالم بزرگ از یک سنگ سیاه تشکیل شده و علت اصلی نام‌گذاری محله سنگ سیاه هم وجود مقبره سیبویه در این منطقه است.
چطور به آرامگاه سیبویه شیرازی برویم؟
سخن آخر
اگر تا به امروز به شیراز سفر نکرده‌اید، در اولین فرصت، زمانی را به بازدید از این شهر بی‌نظیر اختصاص دهید. این منطقه تاریخی، آن‌قدر جای دیدنی دارد که هیچ‌وقت زیبایی‌های آن را فراموش نخواهید کرد. به آرامگاه مشاهیر شیراز سری بزنید و از تماشای تاریخ غنی و هنر اصیل ایرانی لذت ببرید.
عصری فوق‌العاده را در کنار آرامگاه حضرت حافظ بگذرانید. غروب آفتاب را در کنار گنبد لاجوردی سعدیه تماشا کنید و روزی را به بازدید از مجموعه پاسارگاد و مقبره کوروش کبیر اختصاص دهید.
تجربه‌های ناب سفر خود را برای ما بنویسید.
