خانه های تاریخی کاشان؛ آجربه‌آجر تاریخ
نگاهی به خانه‌های مختلف کاشان با معماری و جاذبه‌ها
اهل کاشانم، روزگارم بد نیست، تکه نانی دارم خرده هوشی سر سوزن ذوقی
این سطر‌های سهراب هستند که کاشان را برای ما معنی می‌کنند. اما خوب همه می‌دانیم کاشان خیلی بیشتر از این حرف‌هاست. گذشته کاشان داستانهای زیادی برای گفتن دارد. تمام این داستان‌ها را می‌توان در میان دیوارهای خانه های تاریخی کاشان خواند. وقتی در میان خیابان‌های کاشان قدم می‌زنیم، می‌توانیم عطر و بوی تاریخ را در میان گاه‌گل‌های دیوار حس کنیم. اگر با خواندن این جمله‌ها دلتان خواست همین هفته کاشان باشید این مقاله از مجله گردشگری علی بابا را بخوانید تا خانه های قدیمی کاشان را بهتر بشناسید.
خانه طباطبایی از معروفترین خانه های تاریخی کاشان است که علاوه بر قدمت بیش از ۱۰۰ ساله داستانهای زیادی هم به همراه خود دارد.
کاشان، خیابان علوی
خانه های تاریخی کاشان به دو دسته تقسیم میشوند: آنهایی که به اقامتگاه بومی تبدیل شدهاند و آنهایی که فقط قابل بازدید هستند. اقامتگاههای بومی کاشان تمام امکانات رفاهی لازم را دارا هستند. خانه های تاریخی کاشان که فقط قابل بازدید هستند گاها سوغاتسرا، شربتخانه، کافه، و چایخانه هم دارند.
کاشان، خیابان فاضل نراقی، کوچه فرهنگ، پلاک ۳۱
۱- خانه طباطبایی ها، خانه قجری یک تاجر فرش
در فصل بهار به کاشان بروید و خانه طباطبایی ها را ببینید، یک خانه ۴۰ اتاقه باشکوه که در دوران قاجار ساخته شده است. معماری ایرانی فلسفه جالبی دارد که بخش‌بخش آن در این خانه رعایت شده است. اولین نکته در مورد این خانه این است که زیر سطح زمین ساخته شده است. یعنی باید چند پله را پایین بروید تا حیاط خانه برسید. چرا؟ این کار از خانه در برابر زلزله و سروصدای زیاد محافظت می‌کرد.
نکته دیگر در مورد خانه های تاریخی کاشان این است که هر بخش از خانه هدف و کاربرد جداگانه‌ای داشته و تزئینات خاص خود را دارد. بیرونی خانه برای کارهای عمومی و رفت‌وآمدهای هر روزه خانواده به کار می‌رفت، اما اندرونی برای زندگی روزمره اعضای خانواده بود؛ و شاه‌نشین هم مخصوص میهمان‌ها. خانه طباطبایی ها حتی یک بخش کامل و حیاط برای خدمه منزل داشت. گچ‌کاری‌های زیبای این ساختمان، حیاط‌های زیبا، حوض‌های آبی و مربعی در هر حیاط، پنجرههای کوچک رنگی و… هر آنچه در این خانه است، زیبایی است و گرما و اصالت تاریخی.
آدرس خانه طباطبایی ها: کاشان، خیابان علوی
آدرس خانه طباطبایی ها روی گوگل مپ
2- خانه عباسیان، شاهکار معماری ایرانی
یک خانه ۷۰۰۰ متری با پنج حیاط و پنج طبقه را تصور کنید که ساخت آن از سال ۱۲۴۵ شروع شد. پس جای تجعب نیست که خانه عباسیان را یکی از زیباترین خانه های تاریخی کاشان می‌دانند. خانه عباسیان هم از پایین‌تر سطح زمین آغاز می‌شود و همان ویژگی‌های خانه طباطبایی ها را دارد.
یکی از مواردی که خانه عباسیان را از زیباترین خانه های تاریخی کاشان می‌کند، گچ‌بری‌های رنگی و شگفت‌انگیز آن است. این گچ‌بری‌ها به همراه پنجرههای رنگی اتاق‌ها حال‌وهوایی جادویی به بخش‌های مختلف ساختمان داده است. خانه عباسیان را حاج محمد ابراهیم، یکی از تجار کاشی ثروتمند و معروف کاشان بنا کرد.
بعد از فوت ایشان وراث ساختمان را پنج قطعه کرده و آن را به افراد مختلف فروختند. سال‌ها بعد آقای عباسیان حیاط بیرونی را به قیمت ۱۰۰۰ تومان خریداری کردند و نام ایشان روی خانه ماند.
امروزه بیشتر بخش‌های خانه دوباره به هم پیوسته‌اند و تحت پوشش سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان قرار دارند. برای همین هم چندین کافه، رستوران، سوغاتسرا، شربت‌سرا و پارچه‌بافی در بخش‌های مختلف خانه برپا شدهاند که می‌توانند بازدید شما را به یادماندنی‌تر هم بکنند.
آدرس خانه عباسیان: کاشان، خیابان علوی، کوی سلطان امیراحمد
آدرس خانه عباسیان روی گوگل مپ
۳- خانه بروجردی ها، خانه‌ای با ردپای کمال‌الملک
همین که اسم کمال‌الملک می‌آید، می‌دانیم که با یک شاهکار تمام عیار سر و کار داریم. خانه بروجردی ها هم به هیچ عنوان ما را ناامید نمی‌کند. این یکی از خانه های تاریخی کاشان است که در تزیین آن برای اولین بار از رنگ روغن و آبرنگ استفاده شد. خانه بروجردی‌ها به داماد حاج جعفر طباطبایی تعلق دارد که مالک خانه طباطبایی هاست.
برای تزیین این خانه از هنرهای تذهیب، منبت‌کاری، ، مقرنس و درودگری استفاده شده است. تمام کاشی‌های حیاط با نقاشی‌های میوه‌ها و خوراکی‌های مختلف تزیین شدهاند. در اتاق‌ها هم دیوارنگاره‌هایی هست که داستانهای زیبای تاریخ و ادبیات ایران را به نقش کشیده‌اند. حالا که صحبت از داستان شد، خود خانه بروجردی ها هم از خانه های تاریخی کاشان است که داستان زیبایی پشت آن نهفته‌است.
ماجرا از این قرار است که سیدمهدی بروجردی عاشق دختر سید جعفر طباطبایی می‌شود و شرط ازدواج این است که داماد خانه‌ای داشته باشد که از خانه پدری عروس خانم بزرگ‌تر و باشکوه‌تر باشد. بالاخره داماد عاشق به کمک پدرش مشغول ساخت خانه رویایی عروس خانم می‌شود.
اما ساخت خانه بیشتر از ۱۰۰ سال پیش به این راحتی‌ها نبود. ساخت خانه بروجردی‌ها ۱۸ سال به طور می‌انجامد و زوج نوعروس در این مدت در خانه پدر عروس ساکن میشوند.
سیدمهدی بروجردی برای ساخت این خانه سنگ تمام گذاشته و از علی مریم کاشانی، صنیع‌الملک و کمال‌الملک برای معماری و دکوراسیون داخلی این خانه کمک گرفت. معماری خانه هم به طوری طراحی شده زمستان‌ها گرم و تابستان‌ها خنک باشد. البته این یکی از ویژگی‌های تمام خانه‌های اصیل ایرانی است.
آدرس خانه بروجردی ها: کاشان، خیابان علوی
آدرس خانه بروجردی ها روی گوگل مپ
۴- خانه عامری ها، هتل پنج ستاره امروز
خانه عامری ها یکی از خانه های تاریخی کاشان است که فرایند بازسازی و مرمت آن در سال ۱۳۹۳ به پایان رسید. این ساختمان ۸۵ اتاقه در دوران زندیه ساخته شده و یکی از باشکوه‌ترین ساختمان‌های شهر است. از جالب‌ترین نکات در مورد خانه عامری ها معماری کاملا قرینه آن است. این یعنی از هر سوی ساختمان از وسط یک خط بکشید دو طرف آن کاملا مشابه است. البته این نکته در مورد خیلی دیگر از ساختمان‌های سنتی ایران صدق می‌کند.
گچ‌بری‌های این ساختمان در نوع خود بی‌نظیر هستند. تزیینات داخلی این ساختمان در فرایند مرمت کاملا حفظ شده و برای همین هم ماندن در اقامتگاه سنتی خانه عامری ها می‌تواند تجربه شگفت‌انگیزی برای شما باشد. تصور کنید چشمان خود را باز می‌کنید و خود را در خانه‌ای به قدمت بیش از ۱۵۰ سال می‌بینید.
آدرس خانه عامری ها: کاشان، محله ملا میر احمد، خیابان علوی
آدرس خانه عامری ها روی گوگل مپ
۵- خانه راهب، خانه کاشانی با بادگیر یزدی
خانه راهب یکی از خانه های قدیمی کاشان است که اواسط دوران قاجار ساخته و در سال ۱۳۸۹ توسط علی‌اکبر حلی مرمت شد. این خانه حدود ۲۰۰ ساله امروز با مدرن‌ترین امکانات ممکن تجهیز شده و اقامت راحتی را برای مسافران هتل مهینستان راهب فراهم می‌آورد.
این خانه سه حیاط مجزا دارد، حیاط بیرون، حیاط اندرونی، و حیاط خدمه. و البته یک بادگیر که در روزهای داغ تابستان هوا را برای ساکنان خنک و دلپذیر می‌کرده. اگر تصمیم دارید در هتل مهینستان راهب اقامت گزینید، امتحان کردن غذاهای سنتی کاشان در رستوران این هتل هم فکر بدی نیست.
تصور کنید که در خانه‌ای ۲۰۰ ساله با پنجرههای رنگی و گچ‌بری‌های بی‌نظیر غذا می‌خورید. حتی فکر کردن به قدمت و تاریخ این خانه هم باعث می‌شود غذا لذیذتر و شربت گواراتر به نظر بیاید.
یکی دیگر از امکاناتی که با اقامت در خانه راهب نصیبتان می‌شود، شانس کاشان گردی رایگان به همراه راهنمای گردشگری هتل است. این راهنما تمام جاهای دیدنی شهر را در یک روز به شما نشان می‌دهد و تمام داستانهای شگفت‌انگیز خانه های تاریخی کاشان را برایتان تعریف می‌کند.
آدرس خانه راهب: کاشان، خیابان فاضل نراقی، کوچه فرهنگ، پلاک ۳۱
آدرس خانه راهب روی گوگل مپ
۶- خانه شریفیان، از خانه های تاریخی کاشان و یادآور بزرگان فامیل
خانه شریفیان در سال ۱۲۳۰ ساخته شده و تاریخ پر پیچ و خمی دارد. خانه‌ای که ۱۷۰ سال داستان را در دل خود نگاه داشته باشید، معلوم است که دیوارهای آن تاب این بار را نخواهند آورد. این خانه یکی از خانه های تاریخی کاشان است که کمی مورد بی‌مهری واقع شده و نیاز زیادی به توجه و مرمت دارد.
از زیباترین جنبه‌های خانه شریفیان می‌توان به امارت شاه‌نشین آن اشاره کرد که در ضلع جنوبی خانه قرار گرفته است. علاوه بر آن گچ‌بری‌ها و تزیینات دیوارها و سقف هم چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. البته اگر از هر کاشانی بپرسید مشخصه اصلی خانه شریفیان چیست؟ احتمالا می‌گویند طاق قوسی شکل آن که سمت نمای جنوبی ساختمان بنا شده و کمی از نمای اصلی هم بیرون زده است.
بازدید از این خانه احتمالا شما را به یاد خانه پدربزرگ و مادربزرگتان می‌اندازد که بعد از فوت آنها کسی دل باز کردن درهای آن را نداشته. حالا خانه تنها مانده با خاطرات ریز و درشت خود و آرزویی که دوباره زندگی در آن جریان پیدا کند و صدای بازی و خنده کودکان را در آن منعکس شود.
آدرس خانه شریفیان: کاشان، خیابان علوی، کوی صدر
آدرس خانه شریفیان روی گوگل مپ
۷- خانه رئیسیان، خانه قجری نونوار شده
خانه رئیسیان در اوائل دوران قاجار ساخته شده است. مثل خیلی دیگر از خانه های قدیمی کاشان، این خانه هم به ثبت آثار ملی ایران در آمد. حتی اداره میراث فرهنگی کاشان همین اواخر آن را به طور کامل مرمت کرده و به در و دیوارهایش دستی کشیده است.
وارد خانه رئیسیان که شوید، در اولین نگاه جذب سادگی و در عین حال ابهت خانه خواهید شد. گچ‌بری‌هایی که در عین سادگی به خانه شخصیتی خاص داده‌اند. طاق‌ها و نقش و نگارهایی که شاهد دست‌های هنرمندی هستند که روزها و ماه‌ها روی آن کار کرده است. خانه رئیسیان هم از دو بخش بیرونی و اندرونی تشکیل شده است؛ اما نکته جالب اینجاست که دورتادور خانه را حیاط‌های این دو بخش احاطه کرده‌اند، به طوری که ساختمان‌ها وسط زمین قرار دارند.
یکی دیگر از جاذبه‌های خانه رئیسیان ایوان‌های تابستانی و شاه نشین آن است که دقیقا شما را به فضای فیلم‌های قجری می‌برد. انگار اگر چند لحظه در میان این ایوان بایستید و چشمان خود را ببندید، کم‌کم شخصیت‌های داستان این خانه زنده میشوند و روبه‌روی شما می‌نشینند. البته خانه رئیسیان یک بادگیر هم دارد که جان می‌دهد برای خوابیدن زیر نور ستاره‌ها در شب‌های بهاری و تابستانی.
آدرس خانه رئیسیان: کاشان، محله سلطان میر احمد
۸- خانه مشکی، یک خانه گودال باغچه دیگر
خانه مشکی یا خانه اسماعیل هم مثل خیلی دیگر از خانه های تاریخی کاشان پایین‌تر از سطح زمین ساخته شده است. برای رسیدن به حیاط اصلی خانه باید چند پله را پایین بروید. این یکی از معدود خانه های تاریخی کاشان است که فقط یک حیاط دارد، اما سرداب‌های این خانه از اصلی‌ترین جاذبه‌های دیدنی آن هستند.
خانه مشکی اوائل دوران قاجار ساخته شده و مهم‌ترین بخش آن شاه‌نشین است. این اتاق به صورت سنتی برای میهمانان بوده و از بهترین و زیباترین تزیینات خانه برخوردار است. گچ‌بری‌های ظریف و زیبای این اتاق در نوع خود بی‌نظیر هستند. علاوه بر آن آینه‌کاری‌ها، پنجرههای نازک و زیبا، و شیشه‌های رنگی این اتاق شما را به خود خیره خواهند کرد.
آدرس خانه مشکی: کاشان، محله درب اصفهان
۹- خانه عطارها؛ شاهکار خانه های تاریخی کاشان
یکی دیگر از شاهکارهای معماری کاشانی خانه عطارهاست. این خانه هم مثل خیلی دیگر از خانه های قدیمی کاشان به دوران قاجار بازمی‌گردد و ۳ حیاط جداگانه دارد. نکته جالب در مورد این سبک خانه‌ها این است که در نگاه اول چیز زیادی از خانه نمی‌بینید، فقط یک حیاط جلویی و نمای جلویی ساختمان. اما در واقع این خانه‌ها هزارتوهایی هستند از فرهنگ و هنر و تاریخ.
خانه عطارها به طور کلی ۴۷۰ متر مربع مساحت دارد، اما برخی کارشناسان معماری اعتقاد دارند این خانه بخشی از یک مجموعه بزرگ‌تر بوده است. به هر حال آنچه مسلم است این است که سرداب‌ها و بادگیرهای این خانه نقش مهمی در رفاه و آرامش ساکنان آن ایفا می‌کرده‌اند. به علاوه، شاه‌نشین خانه با سقف گنبدی و یزدی‌بندی‌های زیبایش به راحتی می‌تواند برای مدت زیادی شما را خیره نگه دارد.
راه رفتن میان این خانه‌های تاریخی فقط به قصد یادآوری گذشته‌ها و دیدن رسم و رسوم‌ها نیست. این خانه‌ها اسراری داشته‌اند که برای دهه‌ها سر به مهر مانده، انسان‌هایی در آنها رفت‌وآمد کرده‌اند که رویاها و ترس‌های زیادی در دل می‌پروراندند. تمام این‌ها هستند که روح این خانه‌ها را زنده نگه داشته و اجازه نمی‌دهد به تلی از خاک و خاکستر تبدیل شوند.
آدرس خانه عطارها: کاشان، خیابان آیت الله کاشانی، خیابان شهید ابهری مقدم
آدرس خانه عطارها روی گوگل مپ
10- خانه عادل، خانه خوش‌شانس به یاد مانده
اگر بخواهیم صادقانه بگوییم، خانه عادل از خانه‌های عطار، مشکی، و رئیسیان خوش‌شانس‌تر بوده. چرا؟ چون این خانه هنوز غرق نور و زندگی است و رفت‌وآمد مسافران در آن جریان دارد. سال ۹۳ شخصی به نام عادل این خانه را خریداری کرده و با هزینه شخصی آن را بازسازی و به هتل تبدیل کرد.
امروزه مسافران هتل این بخت را دارند که صبحانه را در حیاط گود خانه صرف کنند و خود را به جای ساکنین قجری خانه ببینند.
خانه عادل را به نام خانه نه چم هم می‌شناسند. این خانه از قرینگی شگفت‌انگیزی برخوردار است که هر جای آن را نگاه کنید، روبه‌رو دقیقا همان منظره را خواهید دید. علاوه‌برآن، اتاق‌های سه‌در و پنجرههای رنگی اتاق‌های این خانه حس قدمت و شکوه، و در عین حال امنیت و آرامش خانوادگی را به شما القا می‌کند.
همان طور که اشاره شد، خانه عادل این روزها به اقامتگاه بوم‌گردی تبدیل شده است. این اقامتگاه تمام امکانات یک هتل راحت را دارد. برای مثال می‌توان به حمام اختصاصی، اینترنت وای‌فای، چایخانه و سفره‌خانه سنتی اشاره کرد. خلاصه اینکه با ماندن در این خانه هم حس‌وحال زندگی قدیمی و جالب قاجار را خواهید داشت و هم امکانات یک هتل مدرن و به‌روز.
آدرس خانه عادل: کاشان ، خیابان فاضل نراقی، فرهنگ ششم (کوچه نه چم)، خانه تاریخی مروارید (عادل)
آدرس خانه عادل روی گوگل مپ
سایر خانه های تاریخی کاشان
خانه‌های تاریخی این شهر زیبا کم نیستند، کافی است به دل شهر پا بگذارید تا از تماشای این خانه‌ها حیرت کنید.
-
خانه حشمت اله خان
این خانه تازگی‌ها به طور کامل بازسازی شده و به خانه عامری‌های کاشان پیوسته است. مهم‌ترین مشخصه این خانه هفت دری زیبای آن است که با طول بیش از ۸ متر بزرگ‌ترین شاه‌نشین کاشان است.
-
خانه حکیم باشی
خانه حکیم باشی یکی از سرحال‌ترین خانه های قدیمی کاشان است. این خانه به ابوالفضل حکیم‌باشی تعلق داشته و سرداب آن از دیدنی‌ترین بخش‌های آن به شمار می‌رود.
-
خانه مرشدی
خانه مرشدی یکی دیگر از خانه های قدیمی کاشان است که امروزه به عنوان اقامتگاه بوم‌گردی کاربرد دارد. این اقامتگاه با یک هتل چهار ستاره برابری می‌کند. اما مزیت آن این است که در اتاق پنج‌نفره ویژه آن یک خزینه سنتی هم می‌توان پیدا کرد.
-
خانه اخوان
خانه اخوان یکی از خانه های تاریخی کاشان نیست! این خانه در سال ۱۳۹۰ طراحی و ساخته شده اما حال و هوای آن کاملا سنتی است. طراح این خانه کیارش اقتصادی است که بعدها آن را به بابک اخوان طراح معروف لباس‌های سنتی فروخت.
-
خانه رزاقیان
در خانه رزاقیان شاه‌نشین در حد فاصل میان حیاط اندرونی و حیاط بیرونی واقع شده است. این خانه از دوران قاجار برای ما به جای مانده است.
-
خانه منوچهری
بازدید کنندگان خانه منوچهری شانس این را خواهند داشت که در این خانه ۴۰۰ ساله اقامت هم داشته باشد. بازسازی این خانه در سال ۱۳۹۰ به اتمام رسید و از آن به بعد مسافران این اقامتگاه با منظره حیاط باصفا و حوض آبی این خانه از خواب بیدار میشوند.
-
خانه تاریخی احسان کاشان
این اقامتگاه بومی در قلب بازار کاشان قرار دارد برای همین اقامت در آن دسترسی شما را به آثار تاریخی و مراکز خرید کاشان خیلی راحت‌تر می‌کند.
-
خانه حسینی و بنی کاظمی
خانه حسینی و بنی کاظمی در حال حاضر در دست مرمت است. این خانه تقریبا پنج و نیم متر از کوچه بیرون آن پایین‌تر است.
-
خانه دستمالچی
خانه دستمالچی یکی از خانه های تاریخی کاشان است که آن را بیشتر به خاطر ایوان وسیع شاه‌نشین می‌شناسند. این خانه در دوران پهلوی اول ساخته شده و در ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
-
خانه بالاچی از خانه های تاریخی کاشان
خانه بالاچی حدود ۶۰۰ متر مساحت دارد و در ۳ طبقه در دو طرف حوض ساخته شده. طبقه اول این ساختمان زیرسطح زمین قرار دارد و دو طبقه بالایی روی زمین هستند.
حرف آخر
خلاصه اینکه کاشان یکی از شهرهایی است که باید همان طور که هست برای نسل‌های آینده باقی بماند. این شهر و خانه های تاریخی آن به بازدیدکنندگان یادآوری می‌کنند کجا بوده‌ایم و چه دوران باشکوهی را پشت سرگذاشته‌ایم. اگر از یک شهر مدرن و صنعتی به کاشان می‌روید احتمالا سکوت و قدمت کوچه‌ها و خیابان‌های شهر کاشان شما را شگفت‌زده خواهد کرد. این تجربه‌ای است که هر کسی باید یک بار در زندگی خود داشته باشید. برای همین معطل نکنید، بار سفر را ببندید و خود را غرق آسمان ستاره باران و خانه های تاریخی کاشان کنید.