قدم به بازار وکیل که می‌گذارید، انگار به دل یک نقاشی زنده پا گذاشته‌اید؛ صدای چکش مسگرها و گفت‌وگوی آرام کاسب‌ها با مشتری‌ها و بوی ادویه‌های رنگارنگ تو را به دل گذشته‌ای زنده می‌برند. میان شور و شوق بازار، یک پیچِ آرام شما را به مکانی جادویی هدایت می‌کند؛ به سرای مشیر شیراز. این قسمت از بازار حال‌وهوایش متفاوت است؛ آرام‌تر، خلوتتر و شاید شاعرانه‌تر.
به حیاط که می‌رسید، حوض فیروزه‌ای وسط سرا انگار آسمان را میان دیوارهای قدیمی پایین کشیده و نقش در و پنجره‌ها قصه می‌گویند از گذشته‌ها. اینجا سرای مشیر شیراز است؛ جایی که باید بایستید، نگاه کنید و حظ ببرید.
سرای مشیر فقط یکی از جاهای دیدنی شیراز نیست، قصه‌ای است زنده و پویا از تجارت و هنر و صنایع دستی. در این مطلب از مجله گردشگری علی بابا قرار است به سرای مشیر شیراز برویم و رد خاطره‌ها را بگیریم. سرای مشیر با معماری سنتی و زیبای خود، نمونه‌ای برجسته از بازارهای تاریخی ایران است. در این خاطره‌بازی همراهمان شوید.
سرای مشیر کجاست؟
ساعت کاری سرای مشیر شیراز چطور است؟
جاهای دیدنی نزدیک به سرای مشیر شیراز کدام است؟
بهترین زمان برای بازدید از سرای مشیر چه زمانی است؟
سرای مشیر کجاست؟
سرای مشیر در مرکز تاریخی شهر شیراز قرار گرفته است. باید خودتان را به خیابان لطفعلی‌خان زند و ضلع جنوبی بازار وکیل برسانید. آن وقت خیلی زود سرای مشیر را پیدا خواهید کرد.
عکس از: سایت Tripadvisor
آدرس سرای مشیر: شیراز، تقاطع خیابان لطفعلی‌خان زند و طالقانی، به سمت بازار وکیل شیراز
لوکیشن سرای مشیر روی گوگل مپ
مسیر رفتن به سرای مشیر
اگر با خودروی شخصی به شیراز سفر کرده‌اید، توجه کنید که پیدا کردن جای پارک در خیابان‌های اطراف ممکن است دشوار باشد، چون سرای مشیر در بافت تاریخی شیراز واقع شده است. پیشنهاد ما استفاده از پارکینگ ارگ کریمخانی، یکی از نزدیک‌ترین پارکینگ‌های عمومی به سرای مشیر است.
عکس از: سایت Neshan
با وسایل نقلیه عمومی هم میتوانید به راحتی به سرای مشیر بروید. یکی از انتخاب‌های شما می‌تواند مترو باشد. بعد از تهران، شیراز طولانی‌ترین خط مترو را دارد. ایستگاه متروی ولی‌عصر یکی از ایستگاه‌های نزدیک به بافت تاریخی شیراز است. پس از خروج از ایستگاه، میتوانید با تاکسی یا اتوبوس‌های بی‌آرتی به بازار وکیل و سپس سرای مشیر برسید. تاکسی‌ها هم از همه نقاط شهر شما را به بازار می‌رسانند.
بهترین زمان بازدید از سرای مشیر
بهار بهترین فصل سفر به شیراز است. در این فصل، بهارنارنج‌ها گل می‌دهند و عطرشان همه جا می‌پیچد و هوا بسیار مطبوع است. پس اگر بهار به شیراز سفر کردید، بازدید از سرای مشیر فراموشتان نشود. اگر دوست دارید، در فصل‌های خلوتتر به شیراز سری بزنید، پاییز را انتخاب کنید؛ هوا هنوز دلپذیر است و گردشگرها کمتر هستند.
عکس از: سایت Neshan
ساعت کاری سرای مشیر شیراز
سرای مشیر شیراز از حدود ساعت ۹ صبح تا ۹ شب یکسره باز است. در تعطیلات نوروز گردشگرهای زیادی به این شهر سر می‌زنند و بازار حسابی شلوغ و پررونق است. تابستان‌های شیراز گرم است. در صورتی در تابستان به این شهر سفر کنید که طاقت گرما را داشته باشید. یادتان باشد روزهای جمعه و تعطیلات رسمی، سرای مشیر تعطیل است.
عکس از: سایت Wikipedia
علت نامگذاری سرای مشیر
شاید برایتان جالب باشد بدانید که چرا نام این بازار، سرای مشیر است. میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک، وزیر وقت فارس در دوران قاجار، کسی بود که این بازار را بنا کرد. نام مشیر برگرفته از لقب این وزیر قجری است.
عکس از: سایت Wikipedia
در بالای سردر ورودی این سرا هم کتیبه‌ای کاشی‌کاری وجود دارد که عبارت سرای گلشن بنای مرحمت‌پناه حاجی میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک شیرازی را نشان می‌دهد.
بازارگردی در سرای مشیر شیراز
وارد سرا که می‌شوید، اولین چیزی که نظرتان را جلب می‌کند، تنوع رنگارنگ حجره‌ها و آثار دست‌ساز هنرمندان است. هر حجره دنیای خاص خودش را دارد؛ پر از کارهای ظریف و منحصربه‌فرد. آثار خاتم‌کاری و معرق، جعبه‌های کوچک و بزرگ، تابلوهایی با طرح‌های ریز و دقیق که انگار هزاران قطعه کوچک را با دقت در کنار هم نشانده‌اند، نگاهتان را به خودشان جلب می‌کنند.
عکس از: سایت Neshan
سپس نوبت می‌رسد به ظروف قلم‌زنی؛ آثاری بر مس، برنج و نقره که با نقش‌های دست‌ساز، داستان‌ها برای گفتن دارند.
زیورآلات سنتی یکی دیگر از محصولات هنری است در سرای مشیر شیراز عرضه می‌شود. گردنبندها، گوشواره‌ها و دست‌بندها آن‌قدر زیبا و خاص هستند که دلتان می‌خواهد همه آن‌ها را بخرید.
عکس از: سایت Neshan
کمی آن‌طرف‌تر، قالیچه‌های دست‌باف و گبه‌ها با طرح‌هایی ساده و دلنشین، در رنگ‌هایی گرم و طبیعی چیده شده‌اند. اگر شما هم به سنگ‌ها علاقه‌مند باشید، محال است بتوانید به سادگی از کنار حجره‌های فروش سنگ‌های قیمتی عبور کنید.
عکس از: سایت Neshan
اغلب این آثار دست‌ساز و اصیل هستند و قیمت‌شان قابل مقایسه با محصولات صنعتی نیست؛ اما آنچه به خانه می‌برید، اثری ارزشمند و ماندگار است. اگر به هنرهای دستی ایرانی علاقه‌مند باشید، سرای مشیر جایی است که میتوانید همه صنایع دستی استان فارس را یکجا بیابید.
تاریخچه سرای مشیر
سرای مشیر شیراز که به آن سرای گلشن نیز می‌گویند یکی از بناهای تاریخی و دیدنی شهر شیراز است. همان‌طور که گفتیم این بازار در دوره قاجار و زمان سلطنت فتحعلی‌شاه در سال ۱۲۸۸ هجری قمری (حدود ۱۲۵۰ شمسی) ساخته شد. میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک، وزیر وقت فارس، دستور ساخت این بنا را داد و آن را به امام محمدباقر (ع) وقف کرد. متن این موقوف‌نامه به صورت کتیبه بر سردر سرا دیده می‌شود.
عکس از: سایت Wikipedia
در سال ۱۳۴۸ سرای مشیر مرمت شد تا دوباره سر پا شود. در این بازسازی، حوض مرکزی به چایخانه تبدیل شد و حجره‌ها به محل عرضه صنایع دستی و هنرهای سنتی تغییر کاربری دادند. از آن زمان، این بازار به «سرای هنر» نیز معروف شده است.
عکس از: سایت Tripadvisor
سرای مشیر در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۴۷ با شماره ۴۲۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. امروزه سرای مشیر شیراز در مالکیت سازمان حج و اوقاف استان فارس قرار دارد. سازمان اوقاف، حجره‌های این سرا را به صورت سرقفلی به کسبه واگذار کرده است.
نقشه و معماری سرای مشیر
معماری سرای مشیر جلوه‌ای از هنر اصیل ایرانی – اسلامی در دوران قاجار است که با بهره‌گیری از عناصر تزئینی و کاربردی، فضایی فراتر از یک بازار معمولی خلق کرده است. ساختار این سرا شباهت زیادی به بازار وکیل دارد و همین امر باعث می‌شود بازدیدکننده در بدو ورود، تمایز آن را به سختی تشخیص دهد.
عکس از: سایت Neshan
با این حال، ویژگی متمایز آن، حیاط مرکزی سرسبزی است که در دل بنایی هشتی‌شکل قرار گرفته و با حوضی مزین به کاشی‌های معرق و درختان نارنج، فضای دلنشینی به وجود آورده است.
عکس از: سایت Wikipedia
هشتی بازار دارای سقفی بلند با گنبدی کم‌‌ارتفاع و بادگیر چندوجهی است که هم به تهویه طبیعی فضا کمک می‌کند و هم جلوه‌ای زیبا به بنا می‌بخشد. این بخش، محور اصلی ارتباط بین سرای مشیر، اردو بازار و بازار نو مشیر است. ورودی چوبی بزرگی در این هشتی تعبیه شده که با کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ، مقرنس‌کاری‌های دقیق و شیشه‌های رنگی تزیین شده است و تصویری از زیبایی و دقت در معماری ایرانی را نمایان می‌سازد.
عکس از: سایت Neshan
در چهار ضلع حیاط، حجره‌هایی در دو طبقه ساخته شده‌اند که سقف تمامی آن‌ها بدون استفاده از الوار، به صورت طاق ضربی طراحی شده است؛ روشی که هم ایمنی سازه را افزایش داده و هم سبکی خاص به آن بخشیده است. در کف دالان‌ها سنگ‌فرش دیده می‌شود و تزیینات کاشی‌کاری در سقف هشتی و حواشی بنا، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.
عکس از: سایت Neshan
هم‌اکنون کتیبه‌ای از وقف‌نامه بنا در بالای سردر اصلی نصب شده که تاریخ رمضان ۱۲۸۸ هجری قمری را نشان می‌دهد. این بنا نه تنها از نظر معماری یک شاهکار است، بلکه با ترکیب اصول مهندسی، زیبایی‌شناسی و کاربری، یکی از نمونه‌های ارزشمند معماری بازارهای ایرانی محسوب می‌شود.
جاهای دیدنی نزدیک به سرای مشیر
در اطراف سرای مشیر شیراز، جاذبه‌های تاریخی متعددی وجود دارند که هر یک با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، تجربه‌ای متفاوت را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند. نمی‌شود قدم به بافت تاریخی شیراز بگذارید و جاهای دیدنی نزدیک سرای مشیر را نبینید.
عکس از: سایت Tripadvisor
پس بیایید دست در دست هم به این مکان‌ها سری بزنیم و تاریخ را به تماشا بنشینیم.
– حمام وکیل
در دورانی که کریم‌خان زند بر سر قدرت بود، چندین بنای بی‌نظیر احداث کرد که یکی از آن‌ها حمام وکیل است. حمام وکیل از شاهکارهای معماری دوره زندیه نیز در نزدیکی سرای مشیر قرار دارد. این حمام با طراحی هوشمندانه، شامل بخش‌هایی مانند گرم‌خانه، سردخانه و شاه‌نشین است که با کاشی‌کاری‌ها و گچ‌بری‌های زیبا تزیین شده است.
عکس از: سایت Google maps
بازدید از این حمام، حس‌وحال زندگی اجتماعی گذشته ایران را به خوبی منتقل می‌کند. یکی از جالب‌ترین بخش‌های حمام وکیل، مجسمه‌هایی است که فضای قدیمی آن را بازسازی می‌کنند. این مجسمه‌ها صحنه‌هایی از زندگی روزمره مردم در دوره زندیه را بازنمایی می‌کنند. همچنین، صداهایی پخش می‌شود که تجربه بازدید را برای گردشگران واقعی‌تر و جذاب‌تر می‌کند.
عکس از: سایت Google maps
این صداها شامل افکت‌های صوتی مانند صدای آب، گفت‌وگوهای مردم و صداهای مرتبط با فعالیت‌های روزمره در حمام‌های سنتی است. این ترکیب صدا و مجسمه‌های مومی، فضایی زنده و پویا را ایجاد می‌کند که بازدیدکنندگان را به دوران گذشته می‌برد.
– موزه پارس
در دل باغ نظر، عمارتی هشت‌ضلعی و زیبا به نام کلاه‌فرنگی قرار دارد که یکی از ارزشمندترین بناهای تاریخی شیراز به شمار می‌آید. این عمارت، میزبان موزه پارس است؛ موزه‌ای که با معماری اصیل ایرانی و تزییناتی چون مقرنس‌کاری، کاشی‌های رنگارنگ، نقاشی‌های دیواری و شیشه‌های الوان، جلوه‌ای از شکوه دوران زندیه را در خود جای داده است.
عکس از: سایت Google maps
در مرکز این عمارت تاریخی، حوضی سنگی از جنس مرمر و فضایی باشکوه به نام شاه‌نشین دیده می‌شود؛ جایی که آرامگاه کریم‌خان زند در آن قرار گرفته است. وجود این آرامگاه در میان موزه، حال‌وهوایی آمیخته از تاریخ، هنر و احترام به این مکان بخشیده است. هرچند در دوره قاجار، پیکر کریم‌خان به کاخ گلستان منتقل شد، اما بعدها دوباره به همین جایگاه بازگردانده شد و اکنون در این عمارت آرام گرفته است.
عکس از: سایت Google maps
در بخش‌های مختلف موزه، گنجینه‌ای ارزشمند از آثار تاریخی نگهداری می‌شود؛ از قرآن‌های نفیس سده هشتم هجری گرفته تا اشیای فلزی و سفالی متعلق به دوره‌های گوناگون ایران. همچنین، تابلوهای لطفعلی صورتگر و آثار لاکی دوره زندیه بر غنای این مجموعه افزوده است.
عکس از: سایت Google maps
در میان این آثار، تابلوی مشهور «کریم‌خان در حال کشیدن قلیان» قرار دارد که تصویری زنده از ساده‌زیستی و شخصیت پادشاه زند را به نمایش می‌گذارد. شمشیری منسوب به کریم‌خان نیز در میان اشیای موزه دیده می‌شود. در میان این اشیاء، قباله ازدواج میرزا حسن مستوفی‌الممالک دیده می‌شود که مقایسه آن با سند ازدواج‌های امروزی خالی از لطف نیست.
– ارگ کریمخانی
ارگ کریمخانی از بناهای مهم تاریخی شیراز و یادگار دوران زندیه است که در قلب این شهر و در مجاورت بازار وکیل، موزه پارس و حمام وکیل قرار دارد. این ارگ در سال ۱۱۸۰ هجری قمری به دستور کریم‌خان زند ساخته شد و مقر حکومتی و محل اقامت او بود. چهار برج مدور و بلند در چهار گوشه این ارگ با دیوارهایی قطور به هم متصل شده‌اند و بنایی مستحکم و در عین حال چشم‌نواز پدید آورده‌اند؛ بنایی که در زمان خود هم کارکرد دفاعی داشته و هم واجد زیبایی‌شناسی خاصی بوده است.
عکس از: سایت Google maps
داخل ارگ، حیاطی وسیع با باغچه‌های منظم و حوض‌هایی بزرگ قرار دارد که در کنار معماری ساده اما شکوهمند زندیه، فضایی دلنشین و تاریخی را شکل داده است. این مجموعه، بازدیدکننده را به روزگار کریم‌خان زند می‌برد؛ روزگاری که با عدالت‌خواهی و ساده‌زیستی گره خورده است. اتاق‌ها و تالارهای داخلی ارگ، با نقاشی‌های دیواری، گچ‌بری‌های ظریف و آثاری از هنر آن دوران، زینت یافته‌اند. هر بخش از این بنا، روایتگر قصه‌ای از زندگی کریم‌خان و دوران حکومت اوست.
عکس از: سایت Google maps
در دوره قاجار، ارگ به مرکز حکومت محلی و در دوره پهلوی به زندان تبدیل شد؛ تغییراتی که متاسفانه آسیب‌هایی به تزیینات درونی بنا وارد کرد. با این حال، امروزه پس از مرمت‌های گسترده و ثبت در فهرست آثار ملی ایران، ارگ کریمخانی به عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی شیراز، پذیرای گردشگران است.
توصیه‌هایی برای بازدید از سرای مشیر
سرای مشیر فقط یک بازار نیست؛ جایی است که در آن تاریخ، هنر و زندگی روزمره مردم در هم تنیده و فضایی منحصربه‌فرد به وجود آورده است. اگر می‌خواهید حضورتان در این سرا به تجربه‌ای ماندگار تبدیل شود، خوب است به این نکات هم توجه کنید:
اگر دوست دارید در زمان خلوتی به این سرا بروید، صبح زود یا اوایل بعدازظهر مناسب است. میتوانید در آرامش میان حجره‌ها قدم بزنید، آثار را تماشا کنید و با فروشندگان خوش‌برخورد بازار گفتگو کنید.
عکس از: سایت Neshan
موقعیت سرای مشیر در قلب بافت تاریخی شیراز به شما این امکان را می‌دهد که در یک مسیر کوتاه، از موزه پارس، ارگ کریمخانی و حمام وکیل نیز بازدید کنید. پس بهتر است برنامه بازدید خود را طوری تنظیم کنید که این جاذبه‌ها را هم از دست ندهید.
در نهایت، پیشنهاد می‌کنیم در حیاط مرکزی سرای مشیر بنشینید، به صدای آب گوش دهید، بوی بهارنارنج‌ها را حس کنید تا حال‌وهوای تاریخی و صمیمی این سرا در دلتان بنشیند.
