در دل کویرهای خشک طبس، باغی سبز و حیرت‌انگیز به نام باغ گلشن طبس وجود دارد که با درختان سبز و سربه‌فلک‌کشیده‌اش شما را متعجب می‌کند. جایی که انتظار دارید با شنزارهای داغ و بی‌انتها روبهرو شوید، باغی سبز و بزرگ را با انواع درختان نخل، سرو، بید و مرکبات خواهید دید.
باغ گلشن یکی از جاهای دیدنی طبس است و هر مسافری که گذرش به این شهر می‌افتد، تماشای این باغ را از دست نمی‌دهد. باغ گلشن در طبس شاهکاری از معماری ایرانی و مدیریت هوشمند آب است که سال‌های زیادی دوام آورده و همچنان پایدار است. باغ گلشن جلوه‌ای از هوش و نبوغ معماران و مهندسان ایرانی است که توانسته‌اند در دل کویرهای خشک، باغی را شکل دهند که در دنیا کم‌نظیر است.
باغ گلشن طبس کجاست؟
مهم‌ترین ویژگی باغ گلشن طبس چیست؟
دیدنیهای نزدیک به باغ گلشن طبس کدام هستند؟
قدمت باغ گلشن طبس به چه زمانی مربوط میشود؟
از جاذبه‌های اصلی باغ گلشن طبس، پلیکان‌های باغ هستند که ۵۰ سال پیش به این باغ مهاجرت کردند و بعد از مرگ آن‌ها، مسئولان باغ گلشن آن‌ها را جایگزین کردند. بازدید از باغ گلشن در طبس سفری کوتاه به قلب تاریخ و طبیعت است؛ جایی که می‌توانید ترکیب طبیعت، هنر و علم را در کنار هم ببینید. با این مطلب در مجله گردشگری علی بابا همراه باشید تا همه چیز را درباره باغ گلشن طبس به شما بگوییم.
باغ گلشن طبس کجاست؟
باغ گلشن طبس در شهر طبس در استان خراسان جنوبی قرار دارد. این باغ با قرار گرفتن در مرکز شهر طبس، بلوار معلم، دسترسی مناسبی برای گردشگران دارد.
لوکیشن باغ گلشن طبس روی گوگل مپ
عکس از: سایت Google maps
رفتن به باغ گلشن طبس
دسترسی به باغ گلشن در طبس بسیار ساده و سرراست است؛ به دلیل اینکه در مرکز شهر قرار گرفته و دسترسی به آن با وسایل حمل‌ونقل عمومی هم فراهم است. برای مثال اتوبوس‌ها، در ایستگاهی نزدیک باغ گلشن توقف میکنند و می‌توانید با پیاده‌روی کوتاهی به این جاذبه تاریخی برسید.
عکس از: سایت Google maps
تاکسی‌ها هم می‌توانند شما را به باغ گلشن طبس برسانند. اگر قصد دارید با ماشین شخصی خود به دیدار این جاذبه دیدنی بروید، باید خودتان را به بلوار امام خمینی یا بلوار شهید مطهری برسانید و بعد به خیابان گلشن بروید.
عکس از: سایت Google maps
خبر خوب این است که در اطراف باغ گلشن طبس پارکینگ‌های متعددی وجود دارد و دغدغه جای پارک نخواهید داشت. فاصله نزدیک‌ترین فرودگاه به باغ گلشن حدود ۹ کیلومتر (۱۰ دقیقه) و فاصله نزدیک‌ترین ایستگاه راه‌آهن به باغ حدود ۹.۲ کیلومتر (۱۱ دقیقه) است.
عکس از: سایت Wikipedia
مسیر دسترسی با باغ گلشن در طبس از تهران
اگر مبدا شما شهر تهران است، باید خودتان را برای سفری طولانی آماده کنید. شما در این سفر باید از شهرهای قم، کاشان، نائین و میبد بگذرید تا به طبس برسید. یک مسیر دیگر برای رسیدن به طبس از شهرهای گرمسار، سمنان، حسن‌آباد، جندق و خور می‌گذرد.
عکس از: سایت Google maps
بهترین زمان بازدید از باغ گلشن طبس
باغ گلشن طبس در هر فصل زیبایی‌های خاص خودش را دارد. اما بهار و پاییز در باغ گلشن طور دیگری زیباست. در فصل بهار، به‌ویژه اوایل آن، درخت‌ها و گل‌ها در حال شکوفه زدن هستند و عطر خوش گل‌های باغ هوش از سرتان می‌برد. هر سمت را که نگاه کنید، سبز و حیرت‌انگیز است و صفای باغ گلشن بیش از هر زمان دیگری است. این باغ در تعطیلات نوروز میزبان گردشگران است و جمعیت زیادی را به خود جذب می‌کند.
عکس از: سایت X
پاییزها حال‌وهوای باغ گلشن طبس تغییر می‌کند و طبیعت آن به رنگ‌های زرد و نارنجی درمی‌آید. اگر نم بارانی هم بزند که قدم زدن در این باغ رویایی‌تر هم میشود. هوای خنک و مطبوع پاییز به شما فرصت یک گشت‌وگذار دلپذیر در دل نگین سبز کویر را می‌دهد.
تاریخچه باغ گلشن طبس
تاریخچه ساخت باغ گلشن در طبس به اوایل قرن سیزدهم هجری قمری بازمیگردد که همزمان با اواخر دوره لطفعلی خان زند و شروع حکومت آقا محمدخان قاجار است. بنابراین ما تاریخ دقیق ساخت بنا را نداریم و فقط محدوده تاریخی آن را می‌دانیم.
عکس از: سایت X
دستور ساخت این باغ حیرت‌انگیز را حاکم تون (فردوس) محمد حسن خان عرب زنگویی داد که اراضی و مستغلات زیادی در شهرهای مختلف منطقه مثل طبس، فردوس، بشرویه و گناباد داشت. او بخش زیادی از اموال و املاکش را در دو نوبت وقف عام کرد. باغ گلشن جز اموالی بود که در نوبت اول وقف شد.
عکس از: سایت Google maps
ساختمان سردر باغ گلشن طبس در زلزله سال ۱۳۵۷ شمسی به طور کامل از بین رفت و طی سال‌های بعد توسط میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شد. البته که پروژه بازسازی ساختمان باغ گلشن هنوز تمام نشده و اقدامات مختلفی برای مرمت بخش‌های مختلف آن در دست انجام است. باغ گلشن طبس در فهرست آثار ملی ایران هم به ثبت رسیده و مسئولان در تلاش هستند تا آن را به عنوان باغ جهانی گیاه‌شناسی ثبت کنند.
عکس از: سایت Google maps
همچنین در طول تاریخ جهانگردان معروفی به باغ گلشن در طبس آمده و در سفرنامه‌های خود از آن تعریف و تمجید کرده‌اند. برای مثال میرزا خانلرخان اعتصام‌الملک یکی از گردشگران معروف است که در سال ۱۲۵۵ هجری شمسی از باغ گلشن طبس بازدید کرده و در سفرنامه‌اش از آن به عنوان باغی زیبا یاد کرده است.
عکس از: سایت Google maps
جهانگرد بعدی، همسر معمار معروف آندره گدار است که در سفرنامه‌اش باغ گلشن را به این شکل توصیف می‌کند: در این باغ حوضی بزرگ با فواره‌های متعدد وجود دارد که آب یعنی این ماده باارزش را مانند تحفه‌ای به آسمان می‌فرستد.
عکس از: سایت X
سون آندرس هدین، جغرافیدان و سفرنامه‌نویس معروف سوئدی، در توصیف سفرش به باغ گلشن طبس از عبارت‌هایی مثل “نغمه زیبای آب روان جوی‌ها” و “سایه خنک نخل‌ها” استفاده کرده و در مواجهه با آب جاری در باغ گلشن شگفت زده شده است.
عکس از: سایت Wikimedia
در کنار سفرنامه نویسان تعداد زیادی از مجله‌ها و وبسایت‌ها در وصف این باغ شگفت‌انگیز نوشته‌اند و آن را در زمره زیباترین باغ‌های جهان برشمرده‌اند.
وجه تسمیه باغ گلشن طبس
باغ گلشن طبس در خیابانی به نام گلشن قرار دارد و به همین دلیل به این نام شهرت دارد.
عکس از: سایت Wikimedia
معماری باغ گلشن طبس
صحبت درباره معماری باغ گلشن در طبس را با وسعت این باغ شروع می‌کنیم. این باغ حدود هفت هکتار مساحت دارد و با طول و عرض هم‌اندازه، مربع‌شکل است. به صورت کلی معماری این باغ از الگوی معماری چهار باغ پیروی کرده است.
عکس از: سایت Wikipedia
در این مدل باغ‌ها که مربع‌شکل هم هستند، باغ بزرگ به چهار باغ هم اندازه تقسیم میشود که با راه‌ها، مسیرهای آبی و گذرگاه‌های باریک به هم وصل می‌شوند.در باغ گلشن طبس هم دو خیابان اصلی متقاطع محوطه باغ را به چهار باغ تقسیم می‌کند و گذرگاه‌های کوچک آن‌ها را به یکدیگر متصل میکنند.
عکس از: سایت Google maps
در میانه باغ، استخری بزرگ با سه فواره طبیعی وجود دارد که جلوه ویژه‌ای به باغ داده است. چند ویژگی اصلی و شاخص در معماری باغ گلشن در طبس توجه به حریم و درون‌گرایی باغ و قرینگی آن است.
عکس از: سایت Google maps
درون‌گرایی به این معنا که طرح دیوارهای اطراف باغ به کمک درختان سایه‌گستر و ساختمان عمارت، حریم خصوصی باغ را تامین کرده است. قرینگی هم یکی از ویژگی‌های اصلی در معماری ایرانی است و در این بنا رعایت شده است؛ در هندسه و پلان در آبیاری، در کاشت گیاهان و ساختار بنا قرینگی را به وضوح می‌بینید.
عکس از: سایت Google maps
بخش‌های مختلف باغ گلشن طبس
– عمارت سردر
گشت در باغ طبس را با عمارت سردر شروع می‌کنیم. این عمارت تنها ساختمان باغ گلشن در طبس است. جالب است بدانید ساختمان اصلی در زلزله سال ۱۳۵۷ به طور کامل از بین رفت و معماران و مهندسان از روی نقشه قبلی، ساختمان فعلی را به همان سبک ساختند. طبقه اول شامل یک تالار و ایوانی بزرگ است که می‌توانید تمام باغ را از آن نقطه تماشا کنید.
عکس از: سایت Google maps
ظاهر عمارت سردر مزین به تزیینات و تکنیک‌های مختلف نیست و ظاهری سفید و ساده دارد. یکی دیگر از ویژگی‌های بارز این ساختمان دو طرفه بودن آن است. به این معنا که یک روی آن به سمت میدان انقلاب اسلامی طبس و روی دیگر به سمت باغ قرار دارد.
– فضای باغ
تجربه قدم زدن در میان باغی سرسبز که در دل سرزمینی کویری قرار دارد، تجربه‌‌ای نایاب و منحصر‌بهفرد است. شگفتی‌های فضای باغ گلشن طبس یکی و دو تا نیست و گوشه‌گوشه این باغ شما را شگفت‌زده می‌کند.
عکس از: سایت X
قدیمی‌ترین درختان باغ گلشن، نخل‌های خرما هستند که به صورت پراکنده و بدون نظم خاصی در فضای باغ سایه گسترانده‌اند. گفته میشود قبل از ساخت باغ گلشن در این محوطه، نخلستان بزرگی در این محل قرار داشته و به همین دلیل نخل‌ها در سرتاسر باغ پراکنده هستند.
عکس از: سایت X
علاوه بر نخل، درخت‌های دیگری مثل انار و نارنج هم در باغ کاشته شده‌اند با این تفاوت که نظم و دقت زیادی در کاشت درخت‌ها به خرج داده‌اند. درختان مرکبات و انار به طور شطرنجی و مساوی میان کرت‌ها قرار گرفته‌اند و در مجموع ۵۰۰ اصله درخت انار و ۲۵۰۰ اصله درخت مرکبات در باغ وجود دارد.
عکس از: سایت Google maps
خودتان تصور کنید در فصلی که این درختان میوه می‌دهد، فضای باغ تا چه حد خوشبو و چشم‌نواز میشود. همچنین قدم زدن در باغ گلشن هنگام فصل شکوفه‌های نارنج و مست شدن از بوی بهارنارنج چه تجربه کم‌نظیری در شهر طبس است.
عکس از: سایت X
یکی از شگفتی‌های باغ گلشن در طبس همزیستی گونه‌های گیاهی از اقلیم‌های مختلف است. برای مثال چنار سردسیر در کنار نخل مناطق گرمسیر رشد کرده و هر دو با هم سر‌به‌فلک کشیده‌اند. بوته‌های گل قسمت دیگری از زبیایی‌های باغ گلشن طبس هستند. بوته‌های رز سرخ، اطلسی سفید و گل ختمی از تزیینات این باغ به شمار می‌روند.
– حوض بزرگ
در میانه این باغ سبز و بزرگ، حوض نسبتا بزرگی با سه فواره طبیعی قرار دارد. جایی که ترکیب شگفت‌انگیزی از آبی آب و سبزی گیاهان و رنگ‌های مختلف گل‌ها به هم می‌رسند و منظره‌ای را می‌سازند که نمی‌توانید چشم از آن بردارید. این حوض بدون استفاده از نیروی خارجی و دستگاه خاصی، آب را به جریان می‌اندازد که در زمان خود بسیار عجیب و پیشرو بوده است.
عکس از: سایت Wikipedia
– تزیینات باغ و عمارت
از درختان تزیینی باغ گلشن طبس می‌توانیم به درخت چنار، سرو و بید مجنون اشاره کنیم که زیبایی فضا را دوچندان کرده‌اند. همچنین با توجه به فصل، گل‌های بوته‌ای و تزیینی مختلفی از جمله گل رز سرخ، اطلسی سفید و ختمی را می‌کارند تا رنگ‌های بیشتری به فضا بدهند.
عکس از: سایت Google maps
به‌ویژه در پای درختان دور استخر، گل‌های زیادی می‌کارند و شاخ و برگ درختان را به اشکال مختلف و زیبایی هرس میکنند.
عکس از: سایت Google maps
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم عمارت سر در تزیینات خاصی ندارد و تنها ایوان و ستون‌های آن با آجرهای نقش‌دار، نماسازی شده‌اند. ظاهر عمارت هم یک دست سفید و ساده است.
موزه زمینشناسی باغ گلشن طبس
موزه ژئوپارک جهانی طبس در طبقه پایین عمارت باغ گلشن قرار گرفته است. این موزه برای حفظ آثار زمینشناسی شهرستان طبس در سال ۱۳۹۵ افتتاح شد. بسیاری از اندیشمندان و زمین‌شناسان، شهر طبس را موزه فسیل ایران می‌دانند و معتقدند طبس ظرفیت‌های زمینشناسی و معدنی بسیاری دارد.
عکس از: سایت mehrnews
تا به امروز حدود ۱۱۰۰ قطعه از انواع سنگ، کانی، فسیل و مواد معدنی از شهر طبس و سایر نقاط جهان در این موزه نمایش داده شده است. مسن‌ترین فسیل این موزه استروماتولیت نام دارد و قدمت آن را حدود ۵۴۰ میلیون سال تخمین زده‌اند.
عکس از: سایت mehrnews
یکی از بخش‌های جالب موزه زمینشناسی باغ گلشن، بخش ژئوپروداکت‌ها یا محصولات ژئوپارکی است که شامل صنایع دستی، تولیدات محلی و محصولات تجاری مختلف میشود. این محصولات یادآور هر یک از عناصر زمینشناسی هستند و بعضا به شکل فسیل و سنگ‌های معروف ساخته شده‌اند که برای هدیه دادن و یادگاری گزینه بسیار مناسبی است.
عکس از: سایت mehrnews
برای مثال تندیس آمونیت (یکی از معروف‌ترین فسیل‌های موزه)، ماگ گیاه کما (یکی از گیاهان دارویی موزه) و جاکلیدی پِنتاکرینوس (فسیلی از خانواده خارپوستان) بخشی از این محصولات است.
عکس از: سایت mehrnews
موزه زمینشناسی همه روزه فعالیت می‌کند و در روزهای تعطیل با هماهنگی قبلی امکان بازدید دارد.
ساعت کاری موزه زمینشناسی باغ گلشن طبس: صبح‌ها از ساعت ۸ تا ۱۲، بعدازظهرها از ساعت ۱۷ تا ۲۰
پوشش گیاهی و جانوری باغ گلشن طبس
باغ گلشن در طبس پوشش گیاهی و جانوری متنوعی دارد. شما می‌توانید درختان مختلف از اقلیم‌های متفاوت را در کنار هم ببینید؛ برای مثال نخل‌های خرما و درختان مرکبات در کنار درختان سرو، چنار و انار در باغ گلشن طبس کنار هم زندگی میکنند. همچنین گل‌های زینتی مختلفی بسته به فصل در چمنزارهای باغ کاشته می‌شوند؛ مثل رز سرخ، اطلسی سفید و گل ختمی.
عکس از: سایت Google maps
معروف‌ترین حیوانی که در این باغ زندگی می‌کند و نام آن در صدر اخبار است، پلیکان‌های باغ گلشن هستند. روایت زندگی و مهاجرت این پلیکان‌ها به باغ هم در نوع خود شنیدنی است. ماجرا از این قرار است که در دهه ۱۳۵۰ شمسی تعدادی پلیکان مهاجر به باغ گلشن آمدند و آن‌جا را محلی برای زندگی خود انتخاب کردند.
عکس از: سایت Wikimedia
البته در جریان زلزله سال ۵۷ یکی از آن‌ها مرد و پلیکان دیگر به تنهایی به زندگی خود ادامه داد. آن هم چند سال پیش مرد. بعد از مرگ این پلیکان‌ها، تعداد دیگری پلیکان به باغ گلشن طبس آورده شدند. در کنار این پلیکان‌های زیبا، پرندگان دیگری مثل اردک و غاز هم در این باغ زندگی میکنند.
نگهداری و آبیاری باغ گلشن طبس
سیستم نگهداری و آبیاری باغ گلشن در طبس بسیار هوشمندانه است و آب به طور دائمی در باغ جریان دارد. در واقع انتخاب محل احداث باغ گلشن هم بسیار زیرکانه بوده است. به این دلیل که باغ گلشن محل تلاقی جریان آب چشمه‌های متعدد از کوهستان‌های اطراف است.
عکس از: سایت Google maps
آب این چشمه‌ها از انتهای باغ وارد میشود و توسط جوی‌های آب به کرت‌ها می‌رود و تمام باغ گلشن را آبیاری می‌کند. در انتها هم از زیر هشتی ساختمان سردر به سمت شهر می‌رود.
عکس از: سایت Google maps
اما شاید برای شما سوال پیش بیاید که چگونه این سیستم آبیاری بدون دخالت دست و دستگاه در جریان است؟ چاهی که برای استفاده از آب‌های زیر زمینی در باغ گلشن طبس حفر شده از نوع چاه‌های آرتزین است که در زیر استخر حفر شده و آب چاه توسط فواره‌ها وارد استخر می‌شوند.
عکس از: سایت Wikipedia
چاه آرتزین طوری طراحی شده که سطح ارتفاع آب‌های زیر زمینی متصل به چاه، بالاتر از دهانه چاه باشد و در اثر فشار ایجاد شده، آب از دهانه چاه فوران میشود.
امکانات رفاهی باغ گلشن طبس
امکانات رفاهی باغ گلشن طبس شامل سرویس بهداشتی، بوفه، گیفت‌شاپ و پارکینگ میشود. همچنین به دلیل قرارگیری باغ در دل شهر طبس، می‌توانید به همه امکانات رفاهی و خدماتی مختلف به راحتی دسترسی داشته باشید.
عکس از: سایت X
جاهای دیدنی نزدیک به باغ گلشن طبس
شما می‌توانید علاوه بر بازدید از باغ گلشن، به سایر جاهای دیدنی طبس هم سر بزنید. برخی از زیباترین جاهای دیدنی طبس را که در فاصله کمی از باغ گلشن قرار دارند، با هم بررسی می‌کنیم.
– طاق عباسی
طاق عباسی که به سد شاه عباسی هم معروف است، یکی از شگفتی‌های شهر طبس است که پیشنهاد می‌کنیم حتما به تماشای آن بروید. طاق شاه عباسی حدود ۷۰۰ سال قدمت دارد و مردم آن زمان بدون تجهیزات پیشرفته بزرگ‌ترین سد قوسی جهان را در بالای کوه ساخته‌اند. جالب است بدانید این سد تا ۵۵۰ سال پس از ساخت همچنان بلندترین سد جهان بود.
عکس از: سایت Wikipedia
این سد بین دو صخره ساخته شده و در قسمت پایینی خروجی کوچکی برای جلوگیری از فشار زیاد به سد تعبیه شده است. همچنین معماری سد شاه عباسی طوری است که هیچ گونه رسوبی در پشت آن جمع نشود. همین نکات باعث شده این سد تا به امروز پابرجا باشد.
عکس از: سایت tabasenc
سد شاه عباسی خارج از شهر طبس قرار دارد و نیاز است بخشی از انتهای مسیر را هم پیاده‌روی سبک کنید.
- فاصله طاق عباسی تا باغ گلشن طبس حدود ۲۹ کیلومتر (۲۹ دقیقه) است.
– چشمه مرتضی علی
چشمه مرتضی علی یکی دیگر از جاهای دیدنی طبس است و مجموعه‌ای از چشمه‌های مختلف را درون خود جا داده است. این جاذبه دیدنی در دامنه‌های جنوبی کوه کش سیاه به سمت غرب جریان دارد. طاق شاه عباسی هم در انتهای مسیر چشمه مرتضی علی قرار گرفته و می‌توانید با یک تیر دو نشان بزنید و دو جاذبه شگفت‌انگیز در طبس را یک‌جا ببینید.
عکس از: سایت Google maps
چشمه مرتضی علی سه چشمه اصلی و تعدادی چشمه فرعی دارد. اولین چشمه‌ای که با آن روبهرو می‌‍شوید، قنبر نام دارد و آب آن سرد است. کمی جلوتر چشمه مرتضی علی را خواهید دید که در اثر فعالیت‌های طبیعی زمین و فشار گسلی شکل گرفته است. چشمه قنبر و مرتضی علی با هم ترکیب می‌شوند و آخرین چشمه اصلی یعنی چشمه جعفری را شکل می‌دهند.
عکس از: سایت balad
طبیعت‌نوردی و عبور از چشمه‌ها در مسیر، تفریح جالبی است که می‌توانید در چشمه مرتضی علی داشته باشید. فقط اینکه کفش مناسب برای عبور از آب و صخره‌ها به همراه داشته باشید.
- فاصله چشمه مرتضی علی تا باغ گلشن طبس حدود ۲۹ کیلومتر (۲۹ دقیقه) است.
– ارگ طبس
ارگ طبس یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی طبس و معروف به کهن دژ است. این ارگ با کاربرد نظامی و برای محافظت از شهر ساخته شده و با گسترش شهر طبس به بخشی از شهر تبدیل شده است. از زمان دقیق ساخت ارگ طبس اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما گسترش آن در سال ۱۲۱۶ به دستور میر حسین خان انجام شد.
عکس از: سایت Wikipedia
جالب است بدانید که ارگ طبس همواره در طول تاریخ مورداستفاده بوده و بارها هم بازسازی شده است. تا اینکه در سال ۱۳۵۷ شمسی در اثر زلزله کاملا ویران و غیرقابل‌سکونت شد. در حال حاضر، از این ارگ تاریخی و با شکوه تعدادی دیوار فروریخته باقی مانده که هنوز هم به لحاظ تاریخی ارزشمند هستند.
- فاصله ارگ طبس تا باغ گلشن طبس حدود ۳ کیلومتر (۶ دقیقه) است.
توصیه‌هایی برای بازدید از باغ گلشن طبس
برای داشتن یک بازدید خاطره‌انگیز از باغ گلشن طبس، توصیه‌های زیر را بخوانید.
- سفر خود را برای اوایل بهار یا پاییز برنامه ریزی کنید تا بتوانید در هوایی مطبوع از باغ گلشن لذت ببرید.
- لباس و کفش راحت بپوشید.
- از جاهای دیدنی اطراف باغ گلشن در طبس غافل نشوید.
- در حفظ نظافت و فضای سبز باغ گلشن کوشا باشید.
