از «الف» تا «ی» با علی‌بابا

توجه: کلمات این مقاله فقط برای خوانده شدن نیستند. از شما دعوت می‌کنیم تا تک‌تک کلمات این مقاله را «ببینید». به عنوان این مقاله دقت کنید. آیا حروفی شبیه این حروف قبلا دیده‌اید؟ احتمالا نه. این حروف، به‌طور اختصاصی برای برند علی‌بابا دیزاین شده‌اند. اگر برایتان جالب است بدانید یک فونت اختصاصی چگونه دیزاین می‌شود، مسیر شکل‌گیری فونت علی بابا را در مجله گردشگری علی‌بابا بخوانید.

درضمن فونت اختصاصی علی‌بابا در بهار سال ۱۴۰۰ به سفارش شرکت سفرهای علی‌بابا توسط رضا بختیاری فرد و مهدی ارشادی طراحی شده است.

۱- داستان از کجا شروع شد؟

ماجرای دیزاین فونت اختصاصی علی بابا از زمستان ۱۳۹۹ شروع شد. در آن زمان ما با چهار مساله اصلی مواجه بودیم:

مساله اول: تجربه کاربر

کاربران علی‌بابا همواره در مرکز توجه ما در همه فعالیت‌های سازمانی بوده‌اند. خلق یک تجربه خوشایند برای کاربر، یکی از اهداف اصلی ما در علی‌بابا است. بدیهی است که این تجربه ابعاد متنوع و گسترده‌ای دارد. از سرعت و سهولت خرید گرفته تا پشتیبانی پس از خرید.

از تا دیدن یک ویدیوی دلنشین تا خواندن نوشته‌های وبسایت، اپلیکیشن و مجله. در زمان شروع این پروژه، یکی از دغدغه‌های ما این بود که به وسیله یک فونت اختصاصی، تجربه خواندن را برای مخاطب علی‌بابا دلنشین کنیم.

مساله دوم: یکپارچگی

با توجه به ارتباطات گسترده برند علی‌بابا با مخاطبان و همچنین تنوع رسانه‌ها و کانال‌های ارتباطی این برند، لزوم ایجاد یکپارچگی بین تمام نقاط تماس برند را حس می‌کردیم. از منظر دیزاین، عناصر اصلی ساخت یک هویت یکپارچه را می‌‌توانیم اینگونه خلاصه کنیم:

• پالت رنگی
• قواعد تایپوگرافی
• فرم‌های هویت ساز

زمانی که ایده دیزاین فونت اختصاصی برای علی بابا مطرح شد، از بین این سه عنصر، تایپوگرافی بیشتر از سایر عناصر با مساله عدم یکپارچگی مواجه بود. تا آن زمان، از بین فونت‌های موجود، فونتی که بتواند به طور همزمان نیازمندی‌های دیزاین بازاریابی و محصول علی‌بابا را برطرف کند وجود نداشت و تصمیم ما این بود که برای محصول از فونت «ایران‌سنس» و برای بازاریابی از فونت «انجمن» استفاده کنیم.

---

پیشنهاد خواندنی: پروژه برندینگ و هویت بصری ساختمان روز اول (دفتر مرکزی گروه علی بابا)

---

مساله سوم: هویت

برندها جان دارند؛ درست مانند انسان‌ها . همان‌طور که هرکدام از ما هویت و شخصیت منحصربه‌فردی داریم، برندها هم ویژگی‌های هویتی و شخصیتی خاص خودشان را دارند. در زمان شکل‌گیری ایده فونت اختصاصی، علی‌بابا در آستانه هفت سالگی بود و به مرحله‌ای از بلوغ شخصیتی و هویتی رسیده بود که دیگر می‌توانستیم به موضوعی در سطح فونت فکر کنیم. پس یکی از مسائل اصلی ما این بود که بتوانیم هویت تایپوگرافیک علی‌بابا را با هویت مفهومی و شخصیت این برند منطبق کنیم. به عبارت ساده‌تر، ما می‌خواستیم کاری کنیم که فونت علی بابا «تن‌دوخت» هویت برند آن باشد.

مساله چهارم: تمایز

برندها ساخته می‌شوند تا از رقبایشان متمایز شوند و در لحظه تصمیم‌‌گیری به مشتری کمک کنند تا بهترین انتخاب را متناسب با نیازهایش داشته باشد. قاعدتا علی‌بابا به عنوان رهبر بازار گردشگری ایران، بیش از سایر برندهای فعال در این حوزه به ساخت یک تصویر متمایز نیاز دارد. یکی از عناصری که به ساخت این تمایز کمک می‌کند، هویت تایپوگرافیک برند است. مخاطبان علی‌بابا، هر بار که با این برند ارتباط برقرار می‌کنند، با حجم قابل توجهی از محتوای نوشتاری مواجه می‌شوند و چه محلی بهتر از همین کلمات تا تمایز برند تا برای مخاطب تثبیت کنند؟

۲- چه مسیری را طی کردیم؟

فرایند دیزاین فونت علی بابا را می‌توانیم به صورت خلاصه در پنج مرحله تقسیم بندی کنیم:

• بریف دیزاین
• تحقیق و جستجو
• اسکچ و ایده‌پرادزی
• اجرای دیزاین و تولید فونت
• پیاده‌سازی در نقاط تماس برند

در ادامه این پنج مرحله را بیشتر توضیح می‌دهیم.

---

پیشنهاد خواندنی: زیر و بم دفتر روز اول علی بابا از زبان یک علی‌بابایی

---

مرحله اول: بریف دیزاین

برای شروع پروژه، اولین مرحله، تنظیم بریف دقیق دیزاین بود. از نظر لحن دیزاین، به دو منبع اصلی رجوع کردیم. اول مفهوم «سفر» به عنوان محور اصلی کسب و کار؛ و دوم، شخصیت برند علی بابا. فونت علی بابا باید طوری دیزاین می‌شد که حس و حال سفر را درون خود داشته باشد.

سفر در حرکت معنا پییدا می کند و با سکون میانه‌ای ندارد، پس فونت علی بابا هم باید روان و سیال دیزاین می‌شد. این فونت باید سرزنده و شاداب دیزاین می‌شد، همان طور که سفر به انسان سرزندگی می‌دهد.

از طرف دیگر، فونت علی بابا باید طوری دیزاین می‌شد که به ویژگی‌های شخصیتی برند علی بابا نزدیک باشد. همان‌طور که گفتیم باید فونتی دیزاین می‌کردیم که به طور مشخص نماینده شخصیت و هویت این برند باشد.

مرحله دوم: تحقیق و جستجو

پس از تعیین دقیق اهداف پروژه، کار بنچ‌مارک و تحقیقات اولیه در تیم دیزاین شروع شد. در این مرحله تیم دیزاین با رجوع به فعالیت‌های رقبا، بررسی اسناد هویتی برند علی بابا، جستجو حول مفهوم سفر و گریزی کوتاه به داستان سندباد و علی‌بابا، تلاش کردند با دسته‌بندی داده‌‌های اولیه، بریف دیزاین را به راه‌حل‌های مشخص و قابل پیاده‌سازی در حروف ترجمه کنند.

در این مرحله ما در علی بابا در کنار تیم دیزاین قرار گرفتیم تا بتوانیم راه‌حل‌های به دست آمده را از نظر انطباق با بریف اولیه و هویت علی بابا بسنجیم و به آن‌ها کمک کنیم تا در مسیری قدم بردارند که مناسب‌ترین نتیجه را برای علی‌بابا و کاربران علی‌بابا به دست آورد.

مرحله سوم: اسکچ و ایده‌‌پردازی

پس از آنکه مطمئن شدیم در مورد قواعد دیزاین فونت به اتفاق نظر رسیده‌ایم و مسیری کلی را به درستی انتخاب کرده‌ایم، تیم دیزاین کار طراحی اسکچ را شروع کردند. آن‌ها در این مرحله با استفاده از ابزارهای دستی (عموما ماژیک نوک گرد) تلاش کردند تا نتایج دو مرحله قبل را در فرم واقعی حروف پیاده‌سازی کنند.

در این مرحله چندین جلسه بین علی‌بابا و تیم دیزاین برگزار شد تا باهم لحن و حال‌وهوای کلی فونت را بررسی کنیم. در طول این مرحله مهم‌ترین دغدغه ما این بود که آیا اسکچ‌ها پاسخ مناسبی به مسائل اصلی ما هستند؟ آیا تجربه دلنشینی از خواندن متون برای کاربر ایجاد می‌‌‌کنند؟ آیا هویت و شخصیت برند علی‌بابا را نمایندگی می‌کنند؟ آیا به اندازه کافی متمایز هستند؟ آیا به لحاظ فنی این پتانسیل را دارند که بتوان آن‌ها را در همه نقاط تماس برند به راحتی استفاده کرد و مساله یکپارچگی دیزاین را با آن حل کرد؟

مرحله چهارم: اجرای دیزاین و تولید فونت

پس از آنکه در مرحله اسکچ به این اطمینان رسیدیم که به پاسخ مناسب رسیده‌ایم، مرحله اجرای دیزاین و تولید فونت شروع شد. در این مرحله، ابتدا وزن معمولی (Regular) فونت دیزاین شد؛ چرا که این وزن بیشترین کاربرد را داشت. وقتی در مورد همه جزییات این وزن به جمع‌بندی رسیدیم، کار توسعه وزن‌ها شروع شد. همان‌طور که از ابتدا تصمیم گرفته بودیم، فونت علی بابا در چهار وزن نازک (Light)، معمولی (Regular)، سنگین (Bold) و سیاه (Black) دیزاین و تولید شد.

یکی از مهم‌ترین نکات در این مرحله، بهینه‌سازی فونت برای خوانایی در صفحات نمایش بود. این فرآیند که در اصطلاح تخصصی به آن هینتینگ (Hinting) می‌گویند، شامل مجموعه‌ای از اصلاحات فنی در فرم حروف است که باعث می‌شود بهترین تجربه خواندن برای کاربر به دست آید. این مرحله با دقت خیلی زیاد توسط تیم دیزاین انجام شد تا مطمئن باشیم کاربران علی‌بابا می‌توانند به راحتی مطالب مورد نظرشان را بخوانند.

---

پیشنهاد خواندنی: اتاق جلسات روز اول؛ قلب فرماندهی علی بابا

---

مرحله پنجم: پیاده‌سازی در نقاط تماس برند

پس از پایان مراحل اجرایی، نوبت به پیاده‌سازی فونت رسید. اصولا نقاط تماس برند علی‌بابا در سه دسته کلی جای می‌گیرند: بازاریابی، محصول و سازمان. در مرحله اول، از این فونت در فعالیت‌های بازاریابی استفاده کردیم. بعضی از این موارد عبارتند از: شبکه‌های اجتماعی، محصولات محتوایی مانند کتاب سفر و بلاگ، فعالیت‌های روابط عمومی، تبلیغات محیطی و… .

نقاط تماس سازمانی، دومین مرحله از پیاده‌سازی فونت اختصاصی علی بابا بود. در این مرحله، یک دیزاین کاملا جدید برای اوراق اداری علی‌بابا در نظر گرفتیم و همچنین اسناد و پرزنتیشن‌های سازمانی را مطابق با آخرین تغییرات هویت برند و فونت اختصاصی به‌روزرسانی کردیم.

و نهایتا مطابق با آخرین تغییرات دیزاین محصول، فونت اختصاصی را به عنوان یکی از عناصر این تغییر بزرگ، در وب‌سایت و اپلیکیشن علی‌بابا پیاده‌سازی کردیم.

۳- به چه نتیجه‌ای رسیدیم؟

فونت اختصاصی علی بابا فونتی است که از یک طرف نیاز کاربران علی‌بابا را برطرف می‌کند و برای آن‌ها تجربه‌ای دلنشین از خواندن می‌سازد و از طرف دیگر، مسائل ارتباطی، فنی و هویتی برند و کسب‌وکار علی‌بابا را برطرف می‌کند و به عنوان یک زیرساخت از جنس دیزاین، به این برند کمک می‌کند تا ارتباط موثرتری با مخاطب خود بسازد.

تاکنون بازخوردهای زیادی در مورد این فونت گرفته‌ایم که نشان‌دهنده آن است که مخاطبان توانسته‌اند با این فونت ارتباط برقرار کنند. اما ما همچنان منتظر شنیدن بازخوردهای بیشتری از سوی مخاطبان علی‌بابا درباره این فونت هستیم. شما می‌توانید در شبکه‌های اجتماعی نظر خود را با هشتگ #فونت_علی_بابا به اشتراک بگذارید تا ما هم با نظرات شما بیشتر آشنا شویم. همچنین می‌توانید نظرات خود را به صورت مستقیم به اینستاگرام و توییتر علی بابا و یا به ایمیل زیر ارسال کنید:

design-studio@alibaba.ir