پاسپورت واکسن و صنعت گردشگری در چه وضعیتی است؟

شیوع و همه‌گیری ویروس کرونا صنعت گردشگری جهان را دچار بحران کرده و محدودیت‌های سفر را به سراسر جهان تحمیل کرد. این اتفاق ناخواسته خسارت‌های سهمگینی را بر اقتصاد گردشگری و مشاغل این حوزه وارد کرد. به همین دلیل بسیاری از دولت‌ها برای مقابله با این بحران، بر ان شدند تا با تمرکز بر واکسینه کردن افراد شرایط بازگشایی مرزها و امکان سفر را مجددا فراهم کنند.

یکی از تمهیداتی که پیرامون این تصمیم اندیشیده شد، ارائه پاسپورت‌های دیجیتال بود. به‌گونه‌ای که این گذرنامه، به عنوان کلیدی برای بازگشایی جلسات تجاری، همایش‌ها و اجتماعات، رویدادهای ورزشی، کنسرت‌ها و به‌طور کلی همه شاخه‌های صنعت گردشگری مطرح شد. در این میان، اتحادیه اروپا بیش از هر چیزی به نقش واکسیناسیون در جابه‌جایی مسافران جهت بهبودی جهان از بحران کرونا اعتقاد داشت، به‌گونه‌ای که در ۱۷ مارس سال جاری پیشنهاد خود را برای ارائه گواهی سبز دیجیتال مطرح کرد.

با این حال برنامه‌های جدید واکسیناسیون در جامعه جهانی با اما و اگرهای فراوانی روبه‌روست که در این گزارش سعی داریم به آنها بپردازیم.

انواع پاسپورت واکسن

پیش از هر چیز به بررسی انواع واکسن می‌پردازیم.

گذر سبز (Green Pass)

کارت سبز دیجیتال که با عنوان گواهی سبز دیجیتال شناخته می‌شود از ابتکارات گذرنامه واکسن است که توسط  کمیسیون اروپا برای استفاده در میان کشورهای اتحادیه اروپا پیشنهاد شده است. کارت سبز که به‌عنوان گواهینامه واکسن ارائه می‌شود، برای مسافرانی که واکسینه شده‌اند تا ۶ ماه از دوز دوم واکسیناسیون معتبر خواهد بود. گذر سبز را فقط وزارتخانه‌های بهداشت کشورها صادر می‌کنند.

این گواهی اکنون در برخی سالن‌های ورزشی، استخرها، رستوران‌ها، کافه‌ها، هتل‌ها، استادیوم‌ها و سایر مکان‌های برگزاری اجتماعات در منطقه اتحادیه اروپا و برخی از کشورهای غیر اتحادیه اروپا مانند ایسلند، لیختن‌اشتاین، نروژ و سوئیس معتبر است.

گذر مشترک (Common Pass)

محصولی از همکاری بین مجمع جهانی اقتصاد (WEF)، یک سازمان غیرانتفاعی به نام Common Project و بنیاد راکفلر است که به کاربران امکان دسترسی به سیستم داده‌های سلامت، ثبت ملی یا محلی یا سوابق شخصی دیجیتال سلامت را می‌دهد. طرح گذر مشترک در لندن، نیویورک، هنگ کنگ و سنگاپور به صورت آزمایشی در حال اجراست.

این پاسپورت در برخی از خطوط هوایی از جمله شرکت هواپیمایی کاتای پسیفیک هنگ‌کنگ، جت‌بلو آمریکایی، لوفت‌هانزا آلمانی، کانتاس استرالیایی، یونایتد ایرلاینز آمریکایی، فرودگاه‌های بین‌المللی توکیو، هیترو لندن و لیبرتی نیوآرک استفاده می‌شود.

گذر مسافرتی یاتا (IATA Travel Pass)

این گذر مسافرتی توسط انجمن بین‌المللی حمل ونقل هوایی یاتا   (IATA) آغاز شده و به‌عنوان یک برنامه تلفن همراه برای کمک به کاربران در ذخیره و به روزرسانی مدارک لازم مانند نتایج آزمایش یا وضعیت واکسیناسیون به کار گرفته شده است.

بیش از ۷۰ کشور از این برنامه پشتیبانی می‌کنند و بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی از جمله هواپیمایی ژاپن، سنگاپور، قطر، امارات، هواپیمایی امارات متحده عربی، گروه خطوط هوایی بین‌المللی (شرکت هلدینگ هواپیمایی انگلیسی-اسپانیایی) و مالزی، کوپا ایرلاینز (شرکت هواپیمایی پاناما)، رواندایر، نیوزیلند و… در حال اجرای آزمایشی آن هستند.

گذر سلامت دیجیتال (Digital Health Pass)

توسط شرکت فناوری IBM در آمریکا ساخته شد تا به بازگشت مردم به اماکن عمومی کمک کند. این برنامه اطلاعاتی از جمله دمای بدن، هشدار قرار گرفتن در معرض ویروس، نتایج آزمایش بیماری کووید- ۱۹ و وضعیت واکسیناسیون را باهم ادغام کرده و اطلاعات دقیقی ارائه می‌دهد.

اما و اگرهای پاسپورت واکسن…

با وجود همه این برنامه‌ها پروسه واکسینه کردن افراد و بازگشت آنها به اجتماعات و یا اقدام کردن به سفر با چالش‌های گوناگونی مواجه است.

نخستین چالشی که در این حوزه وجود دارد این است که تا کنون واکسن‌های بسیاری توسط کشورهای مختلف ساخته شده است و توجه به این نکته ضروری است که چه واکسن‌هایی در این طرح مورد تایید است؟ ممکن است برخی گردشگران با واکسن‌هایی واکسینه شده باشند که مورد تایید کشورهای مقصد نیست، در چنین شرایطی مسافران، با در اختیار داشتن گذرنامه واکسن هم اجازه ورود نخواهند داشت.

علاوه بر همه اینها هیج شبکه‌ای بین ارائه‌دهندگان خدمات گردشگری از قبیل خطوط حمل‌ونقل هوایی و زمینی، آژانس‌های مسافرتی و هتل‌ها ایجاد نشده و هیچ‌گونه هماهنگی به‌وجود نیامده است. ضمن اینکه، هنوز سیاست‌ها و مقررات جداگانه‌ای در مورد بازگشایی مرزها و شروع سفر در کشورهای مختلف وجود دارد که قطعا در ادامه، کار را با مشکلات اساسی مواجه خواهد کرد.

نکته دیگر اینکه، با توجه به کشورهای فقیر و ثروتمند، اجرای برنامه واکسیناسیون به‌طور گسترده و هماهنگ در سراسر جهان اتفاق نیفتاده و این امر اجرای گذرنامه واکسن را در سراسر جهان به تعویق خواهد انداخت.

علاوه بر همه موارد یاد شده، از آنجاکه، امکان انتشار جواب‌ها و تست‌های جعلی مربوط به ویروس کرونا از سوی افراد سودجو وجود دارد، باید برای جلوگیری از کلاهبرداری در این حوزه هم تمهیدی اندیشیده شود. البته بنا بر اخبار منتشر شده گویا نسخه‌های دیجیتال پاسپورت واکسن امنیت بالایی دارند و با آزمایشگاه‌های ثبت شده طرف هستند و تنها نتایج منتشر شده از برخی آزمایشگاه‌های مورد تایید قابل قبول است.

با این حال، سازمان جهانی گردشگری معتقد است استفاده از گواهینامه . پاسپورت واکسن نقش بسیار مهمی به ویژه برای شروع ایمن گردشگری بین‌المللی ایفا خواهد کرد. از این رو، این نهاد خواستار استانداردسازی و دیجیتالی‌شدن سیستمی در سراسر جهان شده تا سیستم صدور گواهینامه مشخص و یکپارچه توسط همه مقاصد شناخته شود.

کدام کشورها ورود مسافران واکسینه‌شده در برابر کرونا را آزاد کردند؟

همزمان با انجام واکسیناسیون در کشورهای مختلف جهان در برابر بیماری کووید-۱۹، برخی از کشورها با اندیشیدن تمهیداتی از قبیل پاسپورت واکسن مرزهای خود را به روی برخی از گردشگرانی که واجد شرایط هستند، گشوده‌اند.

• یونان

یونان به‌عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری که اقتصاد آن مبتنی بر درآمدهای گردشگری است به استقبال ورود گردشگران رفته است. که البته دو پیش‌شرط واکسینه شدن برای مصون ماندن در برابر کرونا یا ارائه تست منفی کرونا پیش از پرواز برای ورود به این کشور الزامی است. سیاستمداران این کشور «پاسپورت واکسینه» را ایمن‌ترین راه برای بازگشت سفرها درنظر گرفته‌اند. بنابراین، وارد عمل شده و قصد خود را بر ارائه گواهینامه‌ها یا کارت‌های دیجیتال مبتنی بر سلامت افراد از تمامی کشورها به‌ویژه کشورهای متکی بر گردشگری از کارائیب تا تایلند درنظر گرفته است.

• انگلیس

رزروهای شرکت هواپیمایی ایزی‌جت انگلیس به یونان، اسپانیا و ترکیه نشان از آغاز سفر و رونق گردشگری در این منطقه دارد. مسوولان این کشور معتقدند طرح گذرنامه واکسن در بازگشایی سفرها بسیار تاثیرگذار بوده است.

• چین

چین برخلاف بسیاری از کشورها در مورد بازگشایی مرزها به روی گردشگران و سفرهای غیرضروری از خود مقاومت نشان می‌دهد. البته سرعت واکسیناسیون در این کشور بالاست و گویا سفرهای داخلی هم در چین در جریان است.

• ترکیه

ترکیه هم به تازگی از دیپلماسی گردشگری بر پایه ایمنی واکسن خبر داده است. این درحالیست که وضعیت واکسیناسیون در این کشور هنوز مانند کشورهای اروپایی به وضعیت ایده‌آل نرسیده است.

• نیویورک

نیویورک اولین «گذرنامه واکسن» را راه‌اندازی کرده است که براساس آن افراد با دریافت یک کد روی نرم‌افزاری در تلفن‌همراه خود، واکسینه شدن یا منفی بودن تست کرونای خود را اثبات می‌کنند. این منطقه در شرایط مطلوبی از نظر رفت‌وآمد و برگزاری اجتماعات به سر می‌برد.

• اسپانیا

اسپانیا هم برای بازگشایی مسافرت درحال راه‌اندازی طرح پاسپورت واکسن است، البته هنوز به صورت کامل مرزهای خود را به روی گردشگران باز نکرده و بسیار محتاطانه با این موضوع برخورد می‌کند.

• تایلند

تایلند هم که یکی از بزرگ‌ترین مقاصد گردشگری بین‌المللی در جنوب شرق آسیا محسوب می‌شود، قرنطینه اجباری خارجی‌های واکسینه شده را به هفت روز کاهش داده است. با این وجود، گذرنامه‌های واکسن در مورد خطر ورود افراد خارجی به کشور تغییری در سیستم محدودیت‌های سفر ایجاد نکرده و مسوولان این کشور هنوز محتاطانه با گردشگران خارجی برخورد می‌کنند.

• استرالیا

استرالیا نیز تنها پذیرای مسافران واکسینه‌شده از نیوزیلند و سنگاپور و اندونزی خواهد بود.

• گرجستان

وزارت خارجه گرجستان اخیرا اعلام کرده که شهروندان همه کشورهای جهان در صورتی که گواهی معتبر دریافت هر دو دوز واکسن کرونا را ارائه کنند، می‌توانند از مبادی هوایی وارد گرجستان شوند.

• سیشل

جمهوری سیشل نیز که مجمع‌الجزایری در اقیانوس هند است، مرزهای خود را به روی تمامی مسافرانی که دو هفته پیش از سفر واکسینه شده باشند و ۷۲ ساعت پیش از ورود به این جزایر نتیجه آزمایش تشخیص کرونای آنها منفی شده باشد، باز کرده است.

• استونی

دولت استونی نیز ورود شهروندان کشورهای کم‌خطر را در صورتی که سندی مبنی بر بهبودی از بیماری کووید-۱۹ و یا دریافت دو دوز واکسن کرونا به یکی از زبان‌های انگلیسی، روسی و استونیایی به همراه داشته باشند، مجاز اعلام کرده است.

• رومانی

رومانی نیز مدتی است الزام قرنطینه ۱۴ روزه برای مسافران ورودی که از زمان دریافت دوز دوم واکسن آنها بیش از ۱۰ روز گذشته باشد را لغو کرده است.

• لهستان

لهستان نیز قرنطینه اجباری را برای آن دسته مسافران ورودی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا که دارای گواهی واکسیناسیون کامل هستند، لغو کرده است.

• قبرس

قبرس نیز اعلام کرده که از ماه مارس از مسافران واکسینه شده و مجاز به ورود به اتحادیه اروپا استقبال می‌کند.

• ایسلند

ایسلند هم تصمیم گرفته، هر گونه محدودیتی را برای ورود مسافران از کشورهای کم‌خطر اروپایی، به شرط انجام واکسیناسیون، لغو کند، البته این تصمیم هنوز عملی نشده است.

علاوه بر کشورهای یاد شده، امارات متحده عربی، روسیه، ایتالیا و مالدیو نیز از جمله کشورهایی هستند که تصمیم به بازگشایی مرزهای خود به روی گردشگران واکسینه‌شده و یا از مبدأ کشورهای کم‌خطر کرونا گرفته‌اند. کشورهای آفریقایی از جمله کنیا، ماداگاسکار و تانزانیا نیز مدت‌هاست پذیرش گردشگران با دو تست کووید، هنگام ورود و خروج را آغاز کرده‌اند.

• ایران

تا کنون بسیاری از کشورهای جهان که اقتصادشان بر پایه گردشگری است، با اندیشیدن تمهیدات و پیاده‌سازی برنامه‌هایی، تصمیم به بازگشایی مرزهای خود گرفته‌اند.

مسوولان مربوطه در ایران نیز درباره اجازه ورود به اتباع کشورهایی که واکسینه شده‌اند و به نوعی تهدید و نگرانی برای جامعه ایرانی ایجاد نمی‌کنند، با وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت و رییس‌جمهوری مکاتباتی داشته‌ و آمادگی خود را برای پذیرش آنها اعلام کرده‌اند.

با این حال، به نظر می‌رسد سرعت پایین فرآیند واکسیناسیون در کشور(به‌ویژه در دولت پیشین)، نبود برنامه مشخص برای بازگشایی مرزها و ازسرگیری دوباره صدور ویزا باعث شده گردشگران خارجی تمایل چندانی برای سفر به ایران نداشته باشند و مقاصد گردشگری دیگری را انتخاب کنند.

کدام واکسن‌ها در پاسپورت واکسن و صنعت گردشگری جهانی معتبر است

ماجرای پاسپورت واکسن و ازسرگیری سفرها وقتی مهم جلوه می‌کند که بدانیم فقط در صورت تزریق انواع محدودی از واکسن‌های موجود است که می‌توانیم به همه نقاط دنیا سفر کنیم.

بر این اساس، اتحادیه اروپا به کسانی که یکی از واکسن‌های فایزر، مدرنا، آسترازنکا، جانسون‌ اند جانسون و سینوفارم تزریق کرده باشند، پذیرش می‌دهد.

عربستان فقط به آن دسته از زائران اجازه ورود می‌دهد که یکی از چهار واکسن فایزر، مدرنا، آسترازنکا یا جانسون‌ اند جانسون زده باشند و افرادی که واکسن سینوفارم دریافت کرده‌اند، در صورتی‌ که دوز تقویتی یکی از چهار واکسن نامبرده را تزریق کرده باشند، می‌توانند به حج عمره بروند. ترکیه نیز که مقصد سفر و اقامت بسیاری از ایرانیان است، واکسن‌های موردتایید اتحادیه اروپا را تایید کرده است.

شنیده‌ها حکایت از آن دارند که برخی از واکسن‌ها همچون اسپوتنیک روسیه مورد تایید بسیاری از کشورهای جهان نیست. علاوه بر این، واکسن آسترازنکا، تولید مشترک بریتانیا و سوئد، در ۱۱۹ کشور جهان پذیرش شده و پس از آن واکسن‌های فایزر، مدرنا، جانسون‌ اند جانسون و سینوفارم قرار دارند. البته، واکسن سینوفارم چینی که در چین و ایران تزریق شده است، هم مورد تایید بسیاری از کشورهای دنیا نیست.

وضعیت واکسن در ایران

بنابر اعلام وزارت بهداشت، تاکنون در ایران واکسن‌های اسپوتنیک، سینوفارم، بهارات، آسترازنکا و برکت تزریق شده است. از این میان فقط واکسن سینوفارم توسط اتحادیه اروپا و واکسن آسترازنکا در اکثر کشورهای دنیا تایید شده‌اند.

این در حالی است که تا زمان نگارش این گزارش،  از مجموع ۳۰ میلیون دوز واکسنی که تاکنون در کشور تزریق شده است، بیش از ۲۳ میلیون واکسن در بسیاری از کشورهای دنیا مورد پذیرش نیستند. این امر در آینده نزدیک، مسافران ایرانی را با دردسرهای دریافت کارت واکسن، قرنطینه در کشور میزبان و حتی تزریق دوباره واکسن مواجه خواهد کرد.

نکته قابل‌توجه این است که واکسن‌های روسی، هندی و چینی در برخی کشورها پذیرفته می‌شوند و سازمان بهداشت جهانی هم آن‌ها را تایید کرده است. اما واکسن برکت تاییدیه این سازمان و هیچ کشوری را ندارد.

با این حال، قطعا تاییدیه سازمان جهانی معتبرترین تاییدیه است. از این روست که همچنان تعدادی از واکسن‌ها در حال تلاش برای به دست آوردن اعتبار بین‌المللی خود هستند.