نخستین بنای بانکی ایران به موزه تبدیل می‌شود

ساختمان بانک شاهی، نخستین بنای بانکی ایران، قرار است با تجربه کاربری جدید، به موزه تبدیل شود اما پیش از آن، این بنا با کمک یک موزه‌دار، برای ۱۰ روز (از ۲۷ بهمن تا ۷ اسفند) به موزه‌ای موقت تبدیل شده است.

ساختمان این بانک مربوط به دوره قاجار است که در ضلع شرقی میدان توپخانه تهران (میدان امام خمینی) قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۴۴۰ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

تاریخچه تاسیس بانک شاهی

رویتر انگلیسی با اعطای وام به ناصرالدین شاه قاجار امتیازات بزرگی از وی گرفت که یکی از آنها حق تاسیس بانک بود. در سال ۱۲۶۷ هجری، امتیاز اول لغو شد و امتیاز دیگری به مدت ۶۰ سال به وی اعطا شد که اساس آن تشکیل بانک شاهی و انحصار انتشار اسکناس بود.

بانک شاهی ایران در سال ۱۲۶۸ شمسی با فرمان سلطنتی ملکه ویکتوریای بریتانیا تاسیس شد. این بانک تا سال ۱۳۰۹ به فعالیت خود در زمینه نشر انحصاری اسکناس ادامه داد. در این سال توسط رضاشاه پهلوی، امتیاز حق انحصاری نشر اسکناس از سوی دولت ایران به مبلغ ۲۰۰ هزار لیره خریداری و به بانک ملی ایران واگذار شد.

بانک شاهی، تنها میراث باقی‌مانده از بدنه‌ میدان توپخانه قدیم

این بنای تاریخی، تنها میراث ارزشمند باقی‌مانده از بدنه‌ میدان توپخانه قدیم است که طرحی منحصر به فرد دارد و در آن، از سبک معماری ایرانی، همانند کاسه‌سازی در نیم‌گنبد، سردر ورودی، کاشیکاری و گچبری استفاده شده است. ستون‌های بلند این بنا در فضای داخلی ساختمان و تلفیق هنرمندانه آن با دوره‌های تیزه‌دار و استفاده از چوب در پوشش سقف، یادآور شکوه و عظمت معماری هخامنشی است. کاشیکاری سردر بنا توسط حسین کاشی‌پز انجام شده اما معمار طراح ساختمان این بانک، مارکار گالستیانس، معمار ارمنی تبار ایرانی بوده‌ است.

پس از انقلاب، تمامی فعالیت‌های این بانک به بانک تجارت واگذار شد. البته باید گفت که عمارت قدیمی این بانک، تخریب و ساختمان فعلی در سال ۱۳۰۸ بنا شد که اکنون شعبه‌ای از بانک تجارت است.

شعبه میدان توپخانه بانک تجارت موزه موقت شد

حالا این بانک، در چهلمین سال آغاز به کارش، تصمیم گرفته‌ است این بنا را به موزه تبدیل کند اما نخست به سمت ایجاد موزه‌ای موقت رفته‌اند تا در ادامه‌، این طرح با برنامه‌ریزی و تامین بودجه از محل گاوصندوق بانک به موزه‌ای دائمی تبدیل کنند.

البته یکی از بناهای داخلی این مجموعه در اواخر دهه ۸۰ هم  یک بار به موزه تبدیل شد اما کمتر از یک سال بعد، تعطیل شد تا برخی اقدامات شهری را در داخل فضای مجموعه عملیاتی کنند.

حالا برای مدت کوتاهی یعنی حدود ۱۰ روز، دو طبقه بالای ساختمان قدیمی «بانک بازرگانی ایران» یا همان «بانک تجارت» را به گالری‌های موقت تبدیل کرده‌اند و تعدادی از تابلوهای نفیس نقاشی را به نمایش گذاشته‌اند؛ البته یک شعبه نمادین بانک با طراحی دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی هم برای آشنایی گردشگران با بانکداری آن سال‌ها طراحی و در معرض دید عموم قرار داده‌اند. علاوه براین، تعدادی از قدیمی‌ترین اسناد صنعت بانکداری کشور را نیز در این موزه می‌توان دید.