احتمالا تا به حال برایتان پیش آمده که از صنایع دستی نفیس و هنرمندانه ایرانی خوشتان بیاید و به خرید آن ترغیب شوید، اما بعد از سفارش در کمال ناباوری آن اثر فاخر را روزنامه‌پیچ شده به دستتان بدهند!
این دقیقا همان موضوعی است که موجب قطع ارتباط مخاطب با یک اثر هنری در همان وهله نخست می‌شود. ماجرا درباره گردشگران خارجی که هیچ عرقی به صنایع دستی ایرانی و هیچ‌گونه شناختی از پیشینه این صنعت در کشورمان ندارند، کمی متفاوت است، به این معنا که این اتفاق آنها را بیشتر دلزده خواهد کرد.
علاوه بر این، اغلب صنایع دستی به‌عنوان سوغات و هدیه خریداری می‌شوند، از این روست که توجه به یک بسته‌بندی مناسب برای خریداران آن بسیار حائز اهمیت است.
از همه این موارد که بگذریم اگر به دنبال کسب درآمد و بهره‌وری اقتصادی از این صنعت که اتفاقا پتانسیل فراوانی هم دارد، باشیم، باید بدانیم این صنعت جهانی نمی‌شود مگر اینکه بسته‌بندی و برندی در خور داشته باشد؛ چراکه، یکی از پایه‌های اصلی صادرات موفق، بسته بندی با کیفیت است.
با توجه به مباحث عنوان شده به نظر می‌رسد اهمیت این موضوع و لزوم پرداختن به آن روشن شده باشد. به همین دلیل است که در این گزارش به سراغ مشکلات بسته‌بندی صنایع دستی ایرانی رفته و این مقوله را بررسی کرده‌ایم.
صادرات؛ چالش بزرگ صنایع دستی ایرانی
موضوع بسته‌بندی و برندسازی همواره یکی از موضوعات پر چالش کشورمان به‌ویژه برای حضور در بازارهای جهانی بوده است. این چالش در مورد صنایع دستی ایرانی که موضوع مورد بحث ماست بسیار بیشتر از سایر حوزه‌ها به چشم می‌خورد.
عدم برخورداری از بسته بندی مناسب صنایع دستی و محصولات ایرانی در بازارهای داخلی و جهانی موضوعی است که امروزه به چالشی جدی در صنعت گردشگری کشورمان بدل شده است.
البته در حال حاضر، بسته‌بندی برخی ازمحصولات صادراتی مانند پسته و زعفران ایرانی به دلیل تقاضای بالا و مسائل بهداشتی وضعیت بهتری نسبت به قبل پیدا کرده است، اما در مورد آثار هنری و صنایع دستی که بیانگر میراث فرهنگی کشورمان است هنوز شاهد بسته‌بندی‌های نامناسب و در برخی موارد شگفت‌آور هستیم.
چرا بسته‌بندی صنایع‌دستی ایرانی حائز اهمیت است؟
قطعا کارکرد اصلی صنایع دستی جنبه تزئینی آن و ایجاد زیبایی بصری است. بنابراین، وقتی مشتری تصمیم به خرید چنین کالایی می‌گیرد، قطعا در وهله نخست به ظاهر آن توجه می‌کند. با توجه به چنین کارکردی نحوه ارائه یا بسته بندی آن برای مخاطب قابل توجه است. علاوه بر این، یک بسته‌بندی و ظاهر مناسب ارزش صنایع دستی ایرانی را که قدمتی دیرینه داشته و اغلب کار دست اساتید برجسته است دوچندان کرده و حس دلپذیری به مخاطب القا می‌کند.
از بحث زیبایی‌شناسی این مقوله که بگذریم، برای حضور در بازارهای جهانی و رقابت با صادرکنندگانی مانند چین که هر کالایی را با قیمت پایین و ظاهر وسوسه‌انگیز تولید کرده و راهی بازار می‌کند باید به اصل رقابت توجه شود.
یکی از اصول رقابت عرضه و ارائه محصول با کیفیت است. بسته‌بندی یک محصول نقش چشمگیری در القای با کیفیت بودن به مخاطب ایفا می‌کند. قطعا از نظر هر انسان عاقلی گلدانی که در جعبه‌ای شکیل و گرانبها گذاشته شده است بسیار ارزشمندتر از گلدانی است که به صورت روزنامه‌پیچ به مشتری ارائه می‌شود.
صنایع دستی و ارائه آن بیانگر فرهنگ و هنر کشور تولیدکننده آن است
از همه اینها که بگذریم وقتی کالایی از طریق صادرات مستقیم یا صادرات چمدانی به آن سوی مرزهای کشور برده می‌شود، بخشی از فرهنگ و هنر کشورمان را نیز با خود به مقصد می‌برد. با این رویکرد صنایع دستی به مثابه سفیر ایران قلمداد می‌شود که ناگفته‌های فراوانی در دل خود دارد.
همه اینها را گفتیم تا به تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان صنایع دستی گوشزد کنیم که به کالای خود هویت و ارزش بدهند. فردی که هزینه گزافی بابت خرید یک کالای خاص پرداخته کرده اصلا دوست ندارد آن را لابلای روزنامه و یا در یک پاکت پلاستیکی تحویل بگیرد. این نوع ارائه حس بی ارزشی در مشتری برمی‌انگیزاند که نه برای مشتری، نه تولیدکننده و نه حتی فروشنده اصلا رضایتب‌خش نیست.
با کمی تامل در مطالب یاد شده به راحتی می‌توان دریافت که چرا صنایع دستی کشورمان با چنین قدمتی امروزه در بازارهای جهانی تا این حد دچار تزلزل شده است؟
بسته‌بندی صنایع دستی را دست‌کم نگیریم
یک کارشناس صنایع دستی در پاسخ به این سوال، در گفتگو با خبرنگار ما گفت: هنرمند روزها، هفته‌ها و ماه‌ها روی اثری کار می‌کند و آن اثر در بازار تحت عنوان صنایع دستی عرضه می‌شود.
حسن ولی‌زاده ادامه داد: حال اگر مشتری که این اثر را پسندیده و قصد خرید آن را دارد با بسته‌بندی و ارائه بی کیفیت محصول روبه‌رو شود قطعا دفعات بعدی از خرید چنین محصولاتی منصرف شده و به سمت کالاهای لوکس صنعتی ترغیب می‌شود.
وی در ادامه صحبت‌هایش اظهار کرد: عکس این موضوع هم صادق است. یعنی اگر بسته‌بندی و نحوه ارائه یک اثر حس خوب یک خرید ارزشمند را به مخاطب القا کند، قطعا فرد در دفعات بعدی هم هنگام خرید صنایع دستی آن کالای با کیفیت و برند معتبر را در اولویت انتخاب‌هایش قرار می‌دهد. به این معنا که نوع بسته‌بندی محصولات و صنایع دستی نوعی تبلیغ محسوب می‌شود.
ولی‌زاده در بخش دیگری از سخنانش به مقوله حفاظت از محصول اشاره کرده و گفت: از سوی دیگر، مهم است که صنایع دستی که حاصل صرف وقت و انرژی سازنده آن است در جریان نقل و انتقالات آسیبی نبیند. بنابراین، علاوه بر جلوه‌های بصری و توجه به لوکس بودن بسته‌بندی، ایمنی یکی دیگر از موضوعاتی است که باید به آن توجه شود.ن
وی در ادامه صحبت‌هایش ارائه اطلاعاتی مانند ابعاد محصول و یا جنس و شرایط نگهداری محصول را از موضوعات مهم در ارائه صنایع دستی دانست و گفت: این همان موضوعی است که مخاطب را اقناع می‌کند که اثری ارزشمند خریداری کرده است.
این کارشناس صنایع دستی در پایان صحبت‌هایش تاکید کرد: البته نباید از این نکته غافل بمانیم که توجه صرف به تجملات و هزینه کردن غیرمنطقی برای بسته‌بندی صنایع دستی که قیمت نهایی آن را به شکل عجیبی افزایش دهد هم کار منطقی نیست و همیشه نتیجه مثبتی به‌همراه ندارد. بنابراین، به فعالان این عرصه توصیه می‌کنم که کیفیت و زیبایی را در سادگی و کمال بجویند.
